- Спартсмен ёсць спартсмен, сухi ён цi мокры, - адказаў я.
- Цябе гэта не датычыць, - сказала яна. - Ты зледзянелы.
Я змоўчаў, вырашыўшы, што гэта яе звычайныя кпiны. Мне не хацелася больш думаць, што ў яе пытаннях пра спартовыя традыцыi Гарварда быў нейкi затоены сэнс. Як, да прыкладу, у яе заўвазе адносна таго, што, хоць стадыён Солджэрс-Фiлд i ўмяшчае сорак пяць тысяч заўзятараў, усе былыя спартсмены сядзяць на той самай гасцявой трыбуне. Усе. Старыя i маладыя. Мокрыя, сухiя i нават зледзянелыя. I, можа, я не хадзiў на стадыён па суботах не толькi дзеля таго, каб зэканомiць шэсць долараў?
Але калi Джэнi i праўда мела на ўвазе штосьцi адрознае ад эканомii, дык я проста не жадаў пра гэта гаварыць.
13
"Мiстэр i мiсiс Олiвэр Барэт III запрашаюць Вас на абед з нагоды шасцiдзесяцiгоддзя мiстэра Барэта - у суботу 6 сакавiка а сёмай гадзiне вечара ў Доўвэр-Хаўзе, Iпсвiч, Масачусэтс. R.s.v.p.*".
* R.s.v.p. (арэсвэпэ) - Repondez s'il vous plait (фр.) - просьба адказаць.
- Ну, што ты на гэта скажаш? - папыталася Джэнiфэр.
- Магла б i не пытацца, - адказаў я.
Я ўважлiва чытаў тым часам "справу Пэрсiваля" - важнейшы прэцэдэнт у амерыканскiм крымiнальным праве.
- А па-мойму, даўно пара. - Усё роўна як дражнячы мяне, Джэнi памахвала запрашэннем у мяне перад носам.
- Даўно пара - што?
- Ты выдатна ведаеш што, - адказала яна. - Ты хочаш, каб ён прыпоўз да цябе на каленях?
Я не адрываўся ад кнiгi, а яна ўсё апрацоўвала мяне.
- Олi, ён працягвае табе руку.
- Лухта. Адрас на канверце напiсаны маткаю.
- Ты ж сказаў, што нават не зiрнуў на яго? - лiчы што крыкнула Джэнi.
Ну, няхай будзе так. Дапусцiм, зiрнуў краем вока. А потым забыўся. Урэшце, маю галаву, над якою навiс чарговы iспыт, цалкам займала "справа Пэрсiваля". Але Джэнi ўжо не магла спынiцца.
- Олi, падумай, - ушчувала яна мяне. - Яму ж ужо шэсцьдзесят гадоў! I няма нiякай гарантыi, што ён дажыве да таго дня, калi ты даспееш да прымiрэння.
Я паспрабаваў як мага прасцей растлумачыць Джэнiфэр, што прымiрэння не будзе нiколi, i папрасiў яе не замiнаць мне засвойваць такi рэдкi прэцэдэнт у амерыканскай юрыспрудэнцыi, як "справа Пэрсiваля". Джэнiфэр моўчкi села каля мяне на краi падушкi, на якой ляжалi мае ногi. I хоць Джэнi i слова не сказала, я ўвесь час адчуваў, што яна пiльна глядзiць на мяне. Я ўзняў вочы.
- Аднойчы, - сказала яна, - калi Олiвэр пяты гэтаксама наплюе на цябе...
- Яго не будуць зваць Олiвэр, можаш быць пэўная, - рэзка кiнуў я.
Але яна не ўзвысiла голас, як заўсёды рабiла гэта пасля таго, як я павышаў тон.
- Паслухай, Ол, нават калi мы назавём яго Боза-Клоўн*, ён усё роўна зненавiдзiць цябе за тое, што ты быў знакамiтым гарвардскiм спартсменам. А калi ён стане паўналетнiм, ты ўжо, мажлiва, будзеш засядаць у Вярхоўным судзе.
* Персанаж папулярнае ў ЗША дзiцячае тэлеперадачы.
Я сказаў ёй, што мой сын нiколi не зненавiдзiць мяне. Чаму ты так у гэтым упэўнены, папыталася яна. Гэтага я растлумачыць не мог. Проста я ведаў, што наш сын не зненавiдзiць мяне нiколi. А чаму - сказаць не мог.
- Твой бацька таксама любiць цябе, - сказала яна нi з таго нi з сяго. - Ён любiць цябе гэтаксама, як ты будзеш любiць Боза. Але вы, Барэты, з вашым клятым гонарам ды самалюбствам, вы зможаце ўсё жыццё пражыць ва ўпэўненасцi, што ненавiдзiце адзiн аднаго.
- Вядома, калi б у нас не было цябе, - вырашыў я аджартавацца.
- Так, - сур'ёзна сказала яна.
- Годзе, закрылi праблему, - паставiў кропку я.
Я ж быў усё-такi мужам i гаспадаром у доме. Я зноў пачаў чытаць "справу Пэрсiваля", а Джэнi ўстала. Ды раптам заявiла:
- Дык як наконт "эрэсвэпэ"?
Тады я сказаў, што выпускнiца Рэдклiфа можа напiсаць кароткую пачцiвую адмову i без дапамогi спецыялiста.
- Олiвэр, - сказала яна, - магчыма, я не заўсёды кажу праўду, аднак я нiколi нiкому не рабiла балюча наўмысна...
Вядома, калi не лiчыць таго, што ў гэты момант яна рабiла балюча мне. Я вельмi цёпла папрасiў яе напiсаць адмову ў любой, якая ёй даспадобы, форме, абы з адказу было ясна вiдаць: хутчэй у пекле ўдараць маразы, чым мы прыедзем на дзень нараджэння майго бацькi. I зноў вярнуўся да "справы Пэрсiваля".
- Якi ў вас нумар? - вельмi цiха папыталася Джэнi, падышоўшы да тэлефона.
- Ты не можаш проста паслаць запiску?
- Яшчэ секунда, i ў мяне не вытрымаюць нервы. Нумар?
Я назваў нумар i адразу паглыбiўся ў чытанне апеляцыi Персiваля ў Вярхоўны суд. Я не прыслухоўваўся да таго, што гаварыла Джэнi. Дакладней, стараўся не прыслухоўвацца - усё ж такi мы былi ў адным пакоi.
- Добры вечар, сэр, - сказала яна.
Што, Сукiн Сын сам падышоў да тэлефона? Хiба буднiмi днямi ён не ў Вашынгтоне? Пра гэта нядаўна паведамляла "Ню-Ёрк Таймс". Цяпер журналiстам нельга верыць анiколi.
Цiкава, колькi ж трэба часу, каб сказаць "не"? Мне здалося, што яго прайшло ўжо нашмат болей, нiж патрабуецца, каб прамовiць гэтае простае слова.
- Олi! - крыкнула яна, прыкрыўшы слухаўку далоняю. - Ты настойваеш, каб я адмовiлася?
Я кiўнуў галавою: настойваю - i нецярплiвым узмахам рукi даў зразумець: паспяшайся.
- Мне страшэнна шкада, - сказала яна цiха ў слухаўку, - дакладней, нам страшэнна шкада, сэр...
Нам? Навошта ж мяне сюды ўплятаць? Ну чаму, чаму яна не можа паставiць кропку i павесiць слухаўку?
- Олiвэр! - Яна зноў прыкрыла слухаўку рукою i вельмi цвёрда сказала мне: - Яму балюча, Олiвэр! Прашу цябе: перастань мучыць свайго бацьку! У яго ж сэрца крывёю сцякае!
Калi б яна не была такая ўсхваляваная, я мог бы растлумачыць ёй, што камянi не сцякаюць крывёю i што яна памыляецца, праецыруючы свае iталiйска-мiжземнаморскiя паняццi на Рашморскiя скалы. Але Джэнi, усхваляваная, усё даймала мяне.
- Олiвэр! - умольвала яна. - Ну скажы яму хоць што-небудзь!