— І змеі тут ёсць?
— Не бойся. Змяя-страла неядавітая. Яе зубы, якія звязаны з яданоснымі залозамі, знаходзяцца глыбока ў ротавай поласці. Іх яна толькі ў яшчарку запускае.
— Чаму яна называецца змяя-страла? — пачуў нашу размову Васіль…
— Казахі-качэўнікі яе вельмі баяліся. Вось і склалі легенду, што яна хуткая, як страла, што, разагнаўшыся, можа наскрозь прабіць вярблюда.
Лепей не казаў бы Піліп Макаравіч пра змяю-стралу, пра тое, што можа прабіць вярблюда. Ніхто не даказаў, легенда гэта ці не легенда. Казахі-качэўнікі, можна сказаць, дзеці пустыні, што агню змяю-стралу баяліся. Нездарма… Загадкамі кажа Піліп Макаравіч. Сама быццам ядавітая, а зубы неядавітыя. Чалавека быццам не кранае, а на яшчарку нападае. Штосьці тут не так, не ўсё сыходзіцца. Пашанцавала… Пад нагамі змеі поўзаюць. На табе! Цяпер, перш чым ступіць, я глядзеў пад ногі. Падыму нагу, гляну, тады ступаю. Другую падыму, гляну, ступаю. Ды яшчэ па баках цікую. А што, калі змяя, стралою разагнаўшыся, ляціць, каб маю нагу пранізаць наскрозь?
Вам смешна? Але ж трэба было неяк ратавацца. І лісіца ад дажджу пад барану хавалася: не ўсякая, казала, кропля пападзе.
Ох і стаміўся! Уяўляеце? Трэба і пад ногі глядзець, і па баках азірацца. Нават Васіль заўважыў гэта. Вочы ў яго на патыліцы, ці што?
— Антон, чаго ты азіраешся, як злодзей?
— Так сабе.
— Проста так не бывае, — сказаў Васіль, нібы філосаф.
— Мышцы шыі трэнірую. Каб мацнейшыя былі. Хутка рукзак на галаве панясу.
— Глядзі, каб галава не перакруцілася, — нязычліва прамовіў сябар.
Вы, відаць, скажаце: баязлівец. А мне ў вас хацелася б запытацца: смелыя былі б, калі б пад самым носам сляды змяі бачылі?
Што яшчэ бачыў у пустыні? Мураша. Не такога, як у нас, чорнага, якія каля кожнай хаты ўлетку бегаюць, а жоўтага, што пясок, чымсьці падобнага на нашага рыжага, ляснога. Нашы, як ведаеце, не вельмі хутка поўзаюць, хоць і спяшаюцца. А гэты? Нібы маланка, мільгануў. Спярша я нават не паверыў, што мураш. «Ці не маленькая гэта змяя-страла?» — падумалася.
— Хіба мурашы ў пустыні жывуць? — пацікавіўся ў Піліпа Макаравіча.
— Жывуць, — пачуў у адказ.
— Такія жоўтыя? Такія, што шпарка бегаюць?
— Усё правільна, Антон. Гэта мурашкі-бегункі. Вось якая яна, пустыня. Жоўтае сонца, жоўты пясок, жоўтыя мурашкі…
— Антон, муха! — раптам крыкнуў Васіль. Сапраўды муха. Яна метэорам насілася над пяском, раз-пораз пралятаючы каля нас. Дома муху толькі тады заўважыш, калі вельмі надакучыць, калі смаліцаю прычэпіцца. А тут мы глядзелі на яе, нібы на які заморскі цуд.
Так, у пустыні ўсё інакш успрымаецца. Зусім інакш.
Стаміліся, ідучы па пустыні. Асабліва я і Васіль. Ледзь ногі перастаўлялі. Зусім з сіл выбіліся. Заўважыў Сакс, прапанаваў:
— Давайце палатку паставім. Адпачнём.
— Давайце, — пагадзіўся Піліп Макаравіч. — Яшчэ адзін пераход застанецца, а там…
Не даказаў, махнуў рукою. І без слоў было ўсё зразумела. Там, у горадзе, Карп і ягоная світа. Не з хлебам-соллю сустрэнуць яны нас. А яшчэ ў горадзе людзі, якія, як і мы цяпер, ходзяць з балончыкамі за плячыма.
Мы залезлі ў палатку, якую паставілі Сакс і Піліп Макаравіч, селі, выцягнулі ногі. Нарэшце можна адпачыць, скінуць капелюшы, падобныя на мексіканскія самбрэра. Я заплюшчыў вочы.
У вачах, што жывы, паўстаў лес. Лес — наш зялёны сябар, наш добры доктар. Ялінкі, сосны, бярозкі, асінкі… Быццам у калейдаскопе, праплывалі перад вачыма. І грыбы… Крамяныя баравікі, дружныя сямейкі лісічак, падасінавікі на доўгіх ножках, зграбныя, нібы вытачаныя, чырвонагаловікі…
Грыбы… Грыбныя мясціны… Запаветныя, самыя любімыя. Не раз са старэйшым братам туды на золаку спяшаліся, пакідаючы росны след…
Я расплюшчыў вочы, уздыхнуў:
— Хутка грыбы пойдуць.
— Першыя грыбы смачныя смажаныя, — азваўся Васіль. — Калі на сале падсмажыць, ды з цыбуляю. Мяне тады ад патэльні за вушы не адцягнеш. Ем і есці хочацца.
— Каб з'есці, трэба спярша назбіраць, — сказаў я.
— Я аднаго разу грыбы на кусце знайшоў,— паведаміў Васіль.
— Там на патэльні смажыліся?
— На патэльні… На патэльні…— пакрыўдзіўся Васіль. — Сам ты патэльня. Яны на галінках былі нанізаны.
— Там і запіска ляжала: Васілю ад лясных гномікаў?
— Не верыш? — ускочыў Васіль. — Не верыш?
Я аж за жывот схапіўся, зарагатаўшы. Бывае ж такое. Чым болей табе даказваюць, тым большы смех разбірае. Можна сказаць, без усякай прычыны. Канешне, разумеў, што тыя грыбы няйначай як вавёрка на галінкі нанізала.
— Ха-ха-ха… Грыбы Васілю ад лясных гномікаў… Гномікі любяць Васіля. Павесілі грыбы, як цацкі на ёлку… Ха-ха-ха… Мухаморы павесілі. Васіль мухаморы з цыбуляй смажыў. Х-ха-ха…
— Завёўся, як матор, — прагаварыў Васіль. — На кусце былі баравікі. Праўдзівікі.
Васіль аж пнецца, даказвае, а мяне ўсё большы смех разбірае. Відаць, моцна здзівіўся б Карп, валадар планеты Сіз, калі б раптам да нас завітаў. Сонца ў пустыні смаліць, кіслароду не хапае, а ў палатцы весялосць.
— Хлопцы, цішэй, — папрасіў Піліп Макаравіч.
Ен бокам абапёрся аб рукзак і заплюшчыў вочы. Канешне, стаміўся. Гэткі цяжкі рукзак на галаве нёс. Шыю можна зламаць…
— Васіль, — паціху паклікаў я сябра, — выйдзем на хвілінку з палаткі. Паглядзім, як сонца свеціць.
Вядома, ляпнуў не падумаўшы. Проста не сядзелася. Чаму так? І сам не ведаю.
— Не, не, — замахаў рукамі Васіль. — Гэтае жоўтае сонца і так у вачах стаіць.
— Усё-ткі я выйду на хвілінку. Не сядзіцца мне, — кажу.
— Далёка не адыходзься, — папярэдзіў Васіль.
Я вылез з палаткі. Сонца асляпіла вочы. Вылецела з галавы, што пячэ агнём, што слепіць. Назад вярнуцца? Васіль на смех падыме. Спыніўся, азіраючыся. Як далёка цягнецца пустыня! Планета маленькая (так Сакс казаў), а пустыня — вокам не акінуць. Некалі трава зелянела, людзі хадзілі, смяяліся. Што ж было тут, дзе стаю? Магчыма, стромкая сасна расла. Магчыма, яблынька. Яблыкі на траву падалі. Магчыма, дарога праходзіла. Магчыма. Ніхто ніколі не скажа, што было тут. Пяскі ўмеюць маўчаць…
Я павярнуўся і… убачыў, што непадалёку, проста перада мною, як жывы, варушыцца пясок. Адступіў назад, кінуўся да палаткі.