Блакiтная стужка цягнулася здалёк. Ад аэрапорта далёка на поўднi, перасякаючы раўчукi i рэкi... А па ёй з мiнiмальнай хуткасцю трыста кiламетраў паiмчацца аўтамабiлi з электроннымi аўтавадзiцелямi...
Каля падножжа гары, парослай векавымi лясамi, цяпер варушылiся цыклапiчныя экскаватары, узвышалiся вежавыя краны. I ўся гэтая машынерыя скрыгатала, хрыпела i ранiла цiшыню бяздушнымi механiчнымi галасамi.
I раптам завыла сiрэна. Як блiзкая зарнiца, сiняву неба прачарцiў чырвоны сцяг. I тут жа машыны пачалi адступленне - адыход ад пазiцый, якiя нядаўна заваявалi. Машыны саступалi месца другiм, яшчэ больш магутным i дасканалым. Грукат выбухаў змоўк. У наступ пайшлi салдаты-мурашкi, адзетыя ў унiформу колеру хакi. А на чале армii павольна рухаўся цягач, увенчаны ярка-чырвоным, як свежая кроў, цылiндрам. Ён поўз проста да дзiркi нядаўна пракапанага тунеля.
- Увага! Увага! - загаварыў гучнагаварыцель на цягачы. - Камандзiр асобай ударнай групы просiць пацвердзiць, што вакол гары нiкога не засталося...
- Навакол нiкога няма, - адказаў начальнiк будаўнiцтва ў мiкрафон. Мясцовыя жыхары эвакуiраваны яшчэ да пачатку будаўнiчых работ.
- Спадар начальнiк! - усклiкнуў раптам адзiн малады iнжынер. У хлопца лiхаманкава блiшчалi вочы. З-за спiны выглядвала некалькi сялян, усе - вельмi старыя. - Людзi гавораць, што не ўсе эвакуiравалiся!
- Што? Як гэта не ўсе? - начальнiк пабялеў.
- Адзiн чалавек застаўся... Жанчына... Яна сказала, што тунель яе не цiкавiць. Ну... нiякай ёй справы няма да тунеля... Яна жыве тут. Даўно ўжо. Цяпер перабралася яшчэ вышэй, амаль на самую вяршыню гары. Пра яе нiхто не ведаў. Вось толькi гэтыя старыя помнiлi, што жыве тут, на гары, жанчына. Яны спрабавалi ўгаварыць яе перабрацца куды-небудзь, ды яна заўпарцiлася...
- Яна што, вар'ятка? - начальнiк будаўнiцтва прыцмокнуў языком i нацiснуў на кнопку сiгналу трывогi.
- Не ведаю... Можа, i вар'ятка. Але кажуць, маладая, прыгожая... Манахiня... здаецца...
- Так, так... - начальнiк нахмурыўся. - Манахiня, маладая... Ударны атрад! - крыкнуў ён у мiкрафон. - Увага! Прашу пачакаць, пакуль я не знайду гэтую жанчыну... Што? Ага, вядома... Сапёры кажуць, што могуць чакаць не болей дзвюх гадзiн, iнакш уся будоўля выйдзе з графiка.
У галаве маладога iнжынера маланкай блiснулi схемы i планы, дыяграмы, графiкi. ЭВМ распрацавала ў далёкай сталiцы графiк будоўлi дакладна i падрабязна, як дыспетчар - расклад руху цягнiкоў...
...Цiк-так... цiк-так... Гадзiннiк цiкаў. Хранометр адлiчваў секунды i долi секунды. Незлiчоныя шасцернi круцiлiся i цягнулi бясконцую стужку блакiтнай дарогi - далей, далей, у нетры гары. З поўдня на поўнач. Ад цывiлiзаваных раёнаў - у глуш, у глухамань. Кiламетр за кiламетрам, крок за крокам. А цяпер стары графiк ушчыльнены да мяжы. Старыя метады паляцелi к чорту. Тэрмiн перасунуўся, праглынуўшы два тыднi. Шасцернi круцiлiся з вар'яцкай хуткасцю...
У начальнiка пачырванеў твар. Гэта не жарты, чалавечае жыццё! Праклятая ўпартая баба! Будзь яна хоць тройчы манахiня, усё роўна ўзляцiць на паветра разам з сваёй гарой, калi спрацуе вадародная бомба - перайначаная на новы лад пякельная машына старажытнасцi...
- Усiм верталётам - узлёт! - хрыпеў начальнiк. - Знайдзiце яе! Звярнiцеся да яе па радыё! Гучнагаварыцелi, гук! Рабочыя i служачыя, якiя не прымаюць непасрэднага ўдзелу ва ўзрыўных работах, неадкладна ў гару! Мабiлiзаваць усе ўсюдыходы... Часу ў абрэз. За трыццаць хвiлiн да выбуху прагучыць сiрэна, i тады ўсiм адразу ж эвакуiравацца!..
Людзi кiнулiся да ўсюдыходаў. Завылi маторы. Маленькiя, вёрткiя машыны з крайняй хуткасцю памчалiся па горных схiлах.
А над гарою бязвоблачнае блакiтнае неба. I ў iм вiселi верталёты сучасныя серабрыстыя стракозы з дзюралю. I голас iх гучнагаварыцеляў быў пранiзлiвы i трывожны, зусiм не такi, як шалясценне празрыстых крылаў сапраўдных стракоз.
Паўтары гадзiны прайшлi. Яны былi бясконца доўгiя i вокамгненныя, як уздых. Таму што трывога расцягвае час да бясконцасцi i сцiскае стагоддзi да секунды.
Завыла сiрэна. Апошняя перад выбухам. Магчыма, гэтая злавесная птушка смерцi - стары груган - крычала i плакала, прадракаючы бяду?..
Пошукавы атрад вярнуўся. Без вынiкаў.
Начальнiк, чырвоны, як вараны краб, расшпiлiў каўнер кашулi.
- Можа, яна сама эвакуiравалася?.. Не чакаючы паўторнага запрашэння?.. Спадзяюся, нiхто з пасланых не застаўся на гары?
- Адзiн... - сказаў нехта. - Але ён таксама вяртаецца...
З гары спускаўся iнжынер. Нiбы падганяючы яго, яшчэ раз заплакала сiрэна. Звярынае выццё лягло непасiльным грузам на чалавечыя плечы - пятнаццаць хвiлiн да выбуху. I яшчэ адзiн крык - дзесяць хвiлiн да выбуху.
- Эге-ге! - крыкнуў начальнiк. - Спяшайся! Давай хутчэй у сховiшча! потым ён угледзеўся ў твар маладога iнжынера. - Што з табою?
Той плакаў.
- Ты бачыў яе? Знайшоў? - Начальнiк схапiў яго за руку. - Кажы!
Малады iнжынер апусцiўся на падлогу. Халодны бетон. Шэрыя сцены сховiшча. I слёзы на запаленых чырвоных вачах.
- Я знайшоў яе, - сказаў ён.
- Ну i?.. Чаму ты не прывёў яе? - спазма сцiснула горла начальнiку. - Яна ж цяпер не паспее! Ды як жа мы?! Знайсцi чалавека i не вывезцi?! Ты адкажаш за гэта!
Iнжынер пакруцiў галавой.
- Не атрымалася, нiчога не атрымалася... Гара загiне, i яна разам з ёй...
- Эх, вы!.. Моладзь зялёная! - адзiн майстар са злосцю плюнуў. - Не маглi ўгаварыць... Сiлаю прывялi б. Па мордзе надавалi б, цi што, але прывялi... Людзi што скажуць...
Iнжынер апусцiў галаву.
- Яна... Я знайшоў яе амаль на вяршынi... У келлi. Маленькая-маленькая келля. З бамбукавых жэрдак... А вакол - лес. I кветкi ў агародчыку. Дзiвосныя, такiх няма больш на свеце - проста ў келлi, з падлогi, б'е крынiца. Яна пачаставала мяне чаем. Пустэльнiца, дачка гары, з тварам прыгожым i маладым, як кветка сакуры... Колькi ёй гадоў... Можа, дваццаць, а можа, трыццаць, але ўжо нiяк не болей... Яна сядзела каля маленькага столiка для сутраў. Мы пiлi чай...
- Якi дурань! - прастагнаў начальнiк. - Падумаць толькi - яны пiлi чай! I гэта ў такi час!.. Мы тут павар'яцелi, а ён...
- Яна вельмi доўга жыла, - працягваў iнжынер, не звяртаючы анiякай увагi на начальнiка. - Вы чулi калi-небудзь легенду пра Хапяку-бiкунi, пустэльнiцу, якая пражыла васемсот гадоў на свеце. Вельмi старая легенда. Яна нарадзiлася на поўначы Японii... Маладая дзяўчына з'ела рыбу, але гэта была не рыба, а русалка. I русалка падарыла ёй сваю вечную маладосць. I яна назаўсёды засталася маладой i стала пустэльнiцай.
- Ты што - звар'яцеў? - майстар паглядзеў на маладога iнжынера з адкрытай насмешкай. - Цi не хочаш ты сказаць, што гэтая ненармальная i ёсць сястрыца Хапяку-бiкунi? Трэба ж, вучоны, а верыць у падобнае глупства! Ды калi Хапяку i жыла калi-небудзь на свеце, то ўжо даўным-даўно памерла...
- Вы нелагiчныя! - раздражнёна запярэчыў iнжынер. - I калi не верыце ў Хапяку-бiкунi, як жа вы можаце гаварыць, што яна памерла?.. Гэтая пустэльнiца незвычайная жанчына. Яна расказвала мне пра падзеi пяцiсотгадовай даўнасцi так, быццам гэта было толькi ўчора. I намякнула, што яна i ёсць Хапяку-бiкунi. Не верыце? А чаму? Хiба няма людзей, што вельмi доўга жывуць на свеце? Колькi хочаце прыкладаў, i не толькi ў Японii, але i ва ўсiм свеце. Якая, па сутнасцi, рознiца - сто гадоў пражыць цi васемсот...
- Добра, дапусцiм, усё так i ёсць, - сказаў нехта. - Але калi яна пражыла так доўга, чаму б ёй яшчэ не пажыць? А цяпер, выходзiць, яна вырашыла памерцi.
- Чаму? - малады iнжынер на хвiлiнку змоўк. У яго апусцiлiся плечы. - Яна сказала чаму. Праўда, жыла яна доўга, i жыццё не было ёй цяжкае. Калi б ёй надакучыла, яна магла б у любы час пакончыць з сабою. Але... Бiкунi сказала: "Жыццё маё было цяжкае, але не было цяжарам. Людзi знiкалi. Усе мае мужчыны памiралi адзiн за адным. Свет мяняўся. Але свет дагэтуль захоўваў мудрасць". А яшчэ яна сказала, што цяпер сама стала часткаю мiнулага, бо не засталося на свеце нiчога нязменнага i прырода памiрае i не хоча больш клапацiцца пра сваiх сяброў. Навошта жыць, калi памяць вяне, як кветка восенню, i жывая плоць робiцца легендай?
- Так... - начальнiк глыбакадумна хмыкнуў. - А час iдзе.
Малады iнжынер уздрыгнуў i ўзняў галаву.
- Скажыце мне, хiба няма на свеце нiчога такога прыгожага, што трэба было б захаваць? Цi так ужо патрэбна нам гэтая дарога? Што яна такое - бяздушная данiна часу звышхуткасных аўтамабiляў, уступка пасажырам, якiя мерацца iмгненна перанесцiся з аднаго пункта ў другi... Заплюшчыш вочы - i няма поўдня, ты на поўначы... А далей што? Моднае ж старэе. Пройдзе дзесятак гадоў, i гэтая дзiўная дарога, цуд сучаснай тэхнiкi, стане вельмi старой бабулькай. На яе нiхто i глянуць не захоча... Хiба нельга правесцi дарогу ў абход гары?.. Горы ж гэта плоць прыроды, адна з яе частак, прыгожых i велiчных. Нашы прадзеды любiлi гэтую гару i прапрадзеды, прапрадзеды iх прапрадзедаў... Дык навошта ж, навошта? Што гэта - вартыя жалю ўступкi ЭВМ? Данiна прымiтыўнай геаметрыi, якая не выносiць хвалiстай лiнii?..
Грымнуў выбух, i столь сховiшча свiнцовай хмарай навiсла над людзьмi. Нехта войкнуў. Шэры вецер прайшоў над галовамi, быццам мора ўсхвалявалася недзе, быццам з чорнай безданi ўзняўся ўраган i заплакаў над чалавечым лёсам.
Гара разбухла, на iмгненне павялiчылася ў два разы i абвалiлася ў бяздонне барвовага кiпячага катла.
I ў клубах дыму мiльгануў марскi бераг, i калючы, узняты на дыбкi бурай, пясок, i край чорнага кiмано, якi мог паспрачацца сваёй чарнатой з горам навакольнага свету, i кончык белай хусткi, белай, як сон i забыццё. I пяшчотныя пялёсткi ружы, якая не вяне нават у непагадзь, мiльганулi ў iх. Цi ружа была гэта цi раптоўны блiк святла на шчацэ маладой дзяўчыны - хто ведае?..
А экскаватары ўжо ўгрызалiся ў мёртвае цела зямлi, i вежавыя краны ўзнiмалi над iм свае халодныя сталёвыя iклы.