Том запусцiў матор, i грузавiк праехаў некалькi вулiц i пакiнуў горад ззаду. Каля моста яны ўбачылi шмат палатак i халупак.
Том сказаў:
- Давайце тут спынiмся. Паслухаем людзей, даведаемся, цi ёсць дзе работа. - Грузавiк з'ехаў па крутым земляным спуску з шашы i спынiўся на краi лагернай стаянкi.
У лагеры не было нiякага парадку - маленькiя шэрыя палаткi, халупкi, машыны стаялi дзе папала. Як выглядала крайняя халупка, цяжка апiсаць словамi. Паўднёвы бок - тры лiсты ржавага рыфленага жалеза, усходнi бок - стары дывановы палавiк, прыбiты да дзвюх дошак, паўднёвы - паласа толю i абрывак дзiравай парусiны, а заходнi - шэсць кавалкаў мешкавiны. Над квадратным каркасам - пераплёт з вярбовага вецця, на якi накiдана трава, не разасланая, а наваленая кучай. З таго боку, дзе сценка была з мешкавiны, каля ўвахода, быў раскiданы ўсякi скарб. Пяцiгалонавы бiтон з-пад газы, пакладзены набок, служыў печкай, i з яго тырчала ржавая дымавая труба. Бак, каб кiпяцiць ваду, ляжаў каля дзяружнай сценкi, а навокал - цэлы набор скрынак: скрынкi замест крэслаў, скрынкi замест сталоў. Побач з халупкай стаяў стары крыты "форд" мадэлi "Т" з двухколым прычэпам. Усё сведчыла пра тое, што людзi ў гэтым жытле апусцiлiся, заняпалi духам.
За халупкай стаяла маленькая палатка, пашарэлая ад часу i непагадзi, але чысценькая, акуратная; i скрынкi тут былi роўна расстаўлены каля пярэдняй сценкi. Мiж полак палаткi вытыркалася пячная труба, зямля каля ўвахода была добра падмецена i спырскана вадой. На адной скрынцы стаяла вядро з замочанай бялiзнай. Тут панавала ахайнасць i грунтоўнасць. Каля палаткi - легкавая машына мадэлi "А" з маленькiм самаробным прычэпам-спальняй.
А далей вiдаць была вялiзная палатка, iрваная, пашкуматаная, прарэхi былi дзе-нiдзе сцягнуты дротам. Полкi былi расхiнутыя, усярэдзiне ляжалi на зямлi чатыры шырокiя матрацы. На бялiзнавай вяроўцы, нацягнутай уздоўж паўднёвай сценкi, сушылiся ружовыя баваўняныя сукенкi i некалькi пар камбiнезонаў. Усяго ў лагеры было сорак палатак i халупак, i каля кожнага жытла стаяў аўтамабiль якой-небудзь маркi. Некалькi дзяцей высыпала з палатак. Спачатку яны здалёку разглядалi грузавiк, якi толькi што пад'ехаў, потым рушылi да яго ўсёй кампанiяй - басаногiя маленькiя хлопчыкi ў камбiнезонах, з шэрымi ад пылу валасамi.
Том заглушыў матор i зiрнуў на бацьку.
- Непрыгляднае месцейка, - сказаў ён. - Можа, далей паедзем?
- Чаго ехаць, калi мы не разведалi, што i як, - адказаў бацька. Спытаемся, як тут з работай.
Том адчынiў дзверцы i выйшаў з машыны. Верхнiя пасажыры саскочылi з паклажы на зямлю i сталi з цiкаўнасцю аглядаць лагер. Руцi з Уiнфiлдам, ужо прывыклыя за дарогу, адчапiлi ад борта вядро i пайшлi ў вярбняк, за якiм, як яны разумелi, была вада, i ланцужок дзяцей рассунуўся, прапускаючы iх, i зноў самкнуўся.
Мешкавiна крайняй халупкi расхiнулася, i адтуль вызiрнула жанчына ў брудным старамодным квяцiстым капоце. Сiвыя валасы, заплеценыя ў коскi, тупы твар, худы i маршчынiсты, пад пустымi вачамi - вялiкiя шэрыя мяшкi, губы бязвольна адвiслыя.
Бацька запытаўся ў яе:
- Можна тут дзе-небудзь стаць на прывал?
Галава знiкла. Якую хвiлiну за дзяругай было цiха, потым полкi рассунулiся i з халупкi выступiў барадаты чалавек у камiзэльцы. Жанчына выглядала з-за яго пляча, але за iм не выйшла.
Барадач сказаў:
- Дабрыдзень, - i яго неспакойныя вочы агледзелi спачатку людзей, кожнага па чарзе, потым грузавiк i паклажу.
Бацька сказаў:
- Я вось пытаюся ў вашай жонкi, цi нельга нам дзе-небудзь у вас размясцiцца.
Барадач пiльна паглядзеў на бацьку, быццам той сказаў нешта дужа мудрагелiстае, што патрабуе роздуму.
- Дзе-небудзь размясцiцца ў нас? - перапытаў ён.
- Ну так. Цi, можа, тут ёсць гаспадар i трэба спярша схадзiць да яго?
Барадач прыжмурыў у шчылiнку адно вока, не зводзячы позiрку з бацькi.
- Вы хочаце зрабiць прывал?
Бацька пачаў трацiць цярпенне. Сiвая жанчына ўсё выглядала з-за дзяругi.
- Пра што ж я кажу, як па-вашаму? - сказаў бацька.
- Што ж, раз захацелi тут стаць, што вас трымае? Я вам не забараняю.
Том зарагатаў:
- Дайшло нарэшце.
Бацька стрымлiваў сябе як мог:
- Я толькi хачу ведаць, цi ёсць тут гаспадар. Трэба плацiць цi не?
Барадач выпнуў падбародак:
- Цi ёсць гаспадар?
Бацька адвярнуўся ад яго.
- А халера з iм, - сказаў ён. Галава жанчыны нырнула ў халупку.
Барадач пагрозлiва ступiў наперад.
- Цi ёсць гаспадар? - паўтарыў ён. - Хто пасмее выгнаць нас? Не, ты мне скажы.
Том загарадзiў сабой бацьку.
- Iдзi праспiся лепш, - сказаў ён. У барадача адвiсла скiвiца, i ён памацаў нiжнюю дзясну брудным пальцам. Хвiлiну ён прыглядаўся да Тома, па-ранейшаму глыбакадумна i дапытлiва, i раптам крута павярнуўся на абцасах i шмыгнуў у халупку ўслед за сiвой жанчынай.
Том глянуў на бацьку:
- Што за д'ябальшчына?
Бацька пацiснуў плячамi. Ён разглядаў лагер. Перад адной палаткай стаяў стары "б'юiк" са знятым капотам. Нейкi малады чалавек прыцiраў клапаны i, круцячы корбу, раз-пораз кiдаў позiрк на грузавiк Джоўдаў. Яны заўважылi, што ён цiшком пасмейваецца. Калi барадач схаваўся за дзяругай, малады чалавек кiнуў працу i падышоў да Джоўдаў.
- Здарова! - павiтаўся ён, i яго блакiтныя вочы весела блiснулi. - Ну, пазнаёмiлiся з нашым мэрам?
- Што з iм такое? - запытаўся Том.
Малады чалавек хмыкнуў:
- Ды нiчога. Ён такi самы чокнуты, як мы з табой. Можа, трохi горшы, хто ведае.
Бацька сказаў:
- Я толькi спытаўся ў яго, цi можна тут стаць на прывал.
Малады чалавек выцер замасленыя рукi аб штаны.
- Ну, канешне, можна. Чаму ж не? Вы нядаўна сюды прыехалi?