- Лепш паехаць, - сказаў Эл.
- А тут калi будзе работа? - запытаўся Том у Флойда.
- Недзе праз месяц пачнецца збор бавоўны. Калi ў вас ёсць запас грошай, чакайце.
- Мацi ехаць не захоча, яна вельмi стамiлася, - сказаў Том.
Флойд пацiснуў плячамi:
- Я вас на поўнач не ганю. Рабiце, як вам лепей. Што чуў, тое i перадаў вам. - Ён падняў з падножкi прамасленую пракладку, акуратна прыладзiў яе да блока i прыцiснуў. - Ну, - сказаў ён Элу, - давай памажы паставiць крышку.
Том назiраў, як яны асцярожна насунулi цяжкую крышку блока на шпiлькi i мякка апусцiлi.
- Трэба параiцца са сваiмi, - прагаварыў ён.
Флойд сказаў:
- Толькi каб нiхто, акрамя вашых, нiчога пра гэта не ведаў. Я толькi вам. Калi б твой брат не памог мне з машынай, я i з вамi не падзялiўся б.
- Што ж, вялiкi табе дзякуй. Трэба ўсё добра абдумаць. Магчыма, i паедзем.
Эл сказаў:
- Паедуць туды нашы цi не, я ўсё роўна паеду, далiбог. На спадарожных машынах дабяруся.
- А сям'ю кiнеш? - запытаўся Том.
- I што тут такога? Я вярнуся з поўнымi кiшэнямi грошай. А чаму i не?
- Мацi на гэта згоды не дасць, - сказаў Том. - I бацька таксама.
Флойд паставiў гайкi на балты i закруцiў iх, колькi мог, пальцамi.
- Мы з жонкай выехалi разам з усiмi нашымi, - сказаў ён. - Там, дома, нам i ў галаву не прыйшло б ад сваiх адбiвацца. Проста пра такое мы i думаць не маглi. Але калi мы ўсёй сям'ёй заехалi крыху далей на поўнач, я вярнуўся сюды, а яны рушылi далей, i цяпер адзiн бог ведае, куды iх занесла. З таго часу я iх усё шукаю, паўсюль пра iх пытаюся. - Флойд абхоплiваў гайкi ключом i раўнамерна падкручваў адну за адной.
Том апусцiўся на кукiшкi каля машыны i кiнуў беглы позiрк на рады палатак, мiж якiх была пратаптана ў траве сцяжынка.
- Не, даражэнькi, - сказаў ён, - мацi цябе не адпусцiць.
- А, па-мойму, аднаму лягчэй працу знайсцi.
- Можа, i лягчэй, толькi яна згоды не дасць.
Да лагера падкацiлi дзве перапоўненыя машыны, у людзей, што сядзелi ў iх, выгляд быў панылы. Флойд падняў вочы, але не спытаўся, цi добра з'ездзiлi. На iх запыленых тварах адбiвалiся смутак i адначасова ўпартасць. Сонца хiлiлася на захад, i жоўтае яго святло залiвала Гувервiль i вярбняк за iм. Дзецi пачалi выходзiць з палатак i разбрыдацца па лагеры. Жанчыны таксама выходзiлi i бралiся распальваць маленькiя вогнiшчы. Мужчыны збiралiся невялiкiмi групамi i, прысеўшы на кукiшкi, заводзiлi гаворку.
Новенькi двухмесны "шэўрале" з'ехаў з шашы i пакiраваў у самы цэнтр лагера. Ён спынiўся сярод палатак. Том запытаўся:
- Каго гэта яшчэ прынесла. З выгляду яны не тутэйшыя.
- Не ведаю, - адказаў Флойд. - Можа, палiцыя.
Дзверцы адчынiлiся, з машыны выйшаў чалавек i стаў каля яе. Яго спадарожнiк застаўся ў кабiне. Мужчыны, што сядзелi на кукiшках, скiравалi позiркi на прыезджых, i гутарка спынiлася. Жанчыны, якiя разводзiлi агонь, употай зiркалi на блiскучую легкавушку. Дзецi пачалi падбiрацца да яе самымi мудрагелiстымi абходнымi шляхамi, кружачы сярод палатак.
Флойд паклаў ключ. Том падняўся на ногi. Эл выцер рукi аб штаны. Усе трое падышлi да "шэўрале". На чалавеку, якi выйшаў з машыны, былi штаны колеру хакi i фланелевая кашуля. На галаве мяккi шыракаполы капялюш. У нагруднай кiшэнi за загарадкай з вечных ручак i жоўтых алоўкаў тырчаў стосiк паперак, з задняй кiшэнi штаноў вытыркаўся блакнот у металiчных вокладках. Ён падышоў да адной групы мужчын, што сядзелi на кукiшках, i тыя ўзнялi на яго вочы насцярожана i моўчкi. Яны сачылi за iм, не зварухнуўшыся з месца; бялкi вачэй у iх паблiсквалi пад зрэнкамi, бо яны глядзелi ўгору, не падымаючы галавы. Том, Эл i Флойд няспешна, быццам шпацыруючы, падышлi блiжэй.
Чалавек запытаўся:
- Хочаце атрымаць работу? - Усе пазiралi на яго па-ранейшаму моўчкi i насцярожана. А з усяго лагера сюды цягнулiся ўжо i iншыя мужчыны.
Нарэшце адзiн з тых, што сядзелi на кукiшках, адказаў:
- Вядома ж, хочам. А дзе яна, работа?
- Акруга Туларэ. Там пачынаецца збор фруктаў. Патрэбна шмат людзей.
Загаварыў Флойд:
- Вы самi наймаеце?
- Сам. Я ўзяў падрад.
Людзi збiлiся вакол яго цеснай кучкай. Нейкi чалавек у камбiнезоне зняў з галавы свой чорны капялюш i пальцамi зачасаў назад доўгiя чорныя валасы.
- Колькi плацiць будзеце? - запытаўся ён.
- Цяпер дакладна сказаць не магу. Цэнтаў трыццаць, думаю.
- Чаму не можаце сказаць дакладна? У вас жа падрад, цi не так?
- Правiльна, - адказаў чалавек у штанах колеру хакi. - Але ўсё залежыць ад цаны на фрукты. Можа, трохi больш, можа, трохi i менш.
Флойд выступiў наперад i спакойна сказаў:
- Я паеду, мiстэр. Вы падрадчык, у вас павiнен быць патэнт. Пакажыце яго, а потым выпiшыце нам нарад i каб там было сказана, якая работа, дзе будзем працаваць, калi i колькi будуць нам плацiць, i падпiшыце яго. Тады паедзем.
Падрадчык кiнуў на яго злосны позiрк:
- Ты мяне не вучы, як мне справы свае весцi.
Флойд сказаў:
- Калi мы едзем да вас працаваць, гэта i нашы справы таксама.
- Ты мяне не вучы. Я паведамляю вам, што патрэбны людзi.
- А колькi людзей i якая плата, пра гэта вы маўчок.