– Nawróciłem się – powtórzył chłopak.
– Bez przesady. – Ksiądz szybkim, wytrenowanym ruchem zdjął habit, ukazując czarny kombinezon z wieloma kieszeniami. – To była klasyczna nawijka, dokładnie jak napisano w instrukcji.
– W jakiej instrukcji?!
– Nie widzisz, szczylu, że jestem tajnym agentem? Zrzucili mnie nie tam gdzie trzeba, trafiłem na obławą i musiałem podszyć się pod kapłana.
– Ale… ale to, co mówiłeś…
– Powtarzałem słowa instrukcji kamuflażu. Nie ja ją układałem – wyciągnął z kieszeni kompas i latarką. – Chyba nie uwierzyłeś w ten bełkot, co? – Rozłożył na posadzce mapę. – Wiesz, gdzie jesteśmy?
Chłopak ciągle potrząsał głową.
– A może Bóg wysłał ciebie, żeby mi objawić…
– O, tak, synu! – Agent urósł nagle do nadnaturalnych rozmiarów. – Mnie przysłał Bóg, ale nie twój, tylko Prawdziwy Bóg Labiryntu. Przyszedłem po ciebie… i po niego! – wskazał na przerażonego Fargo. – Chodźcie ze mną!
Fargo targnął się w tył, by znowu powrócić do absolutnej ciemności. Zobaczył przed sobą następną figurę, która wciągnęła go do trzeciej sceny, potem znowu znalazł się w ciemności. Czuł, że doświadczając coraz to nowych zdarzeń zstępuje powoli w głąb labiryntu. Czasem pojawiały się przed nim dwie lub nawet trzy figury tarota, spomiędzy których mógł wybrać, ale których znaczenia nie rozumiał. Wszędzie panował wszechogarniający lęk i ciążąca obecność straszliwego Bóstwa Labiryntu. Czuł, że zbliża się do sedna rozgrywających się wokół scen, i domyślał się, że jeśli w porę nie odgadnie zasad działania mechanizmu wprawiającego wszystko w ruch, spotkanie z bóstwem skończy się dla niego tak jak dla poprzedników. Ugrzęźnie w swojej komórce zmuszony do jałowego powtarzania jednej i tej samej sceny ze swojego życia. Zaraz… czy na pewno ze swojego? Usiłując się skupić, analizował wszystko, co tutaj przeżył. Dziwne zdarzenia, których był świadkiem, w większości były zbyt nierealne, żeby mogły być zwykłym odbiciem czyichś wspomnień. A jeśli wszystkie fakty są przeinaczone, przesiąknięte wpływami straszliwego władcy? A jeśli władcą labiryntu jest właściciel sparaliżowanego ciała? W takim razie wszystkie sceny powinny mieć jakieś cechy wspólne… Szybko zarzucił próby analizy skomplikowanej symboliki tarota. Musiał się skupić na istocie wydarzeń. Czy miało znaczenie, że niektóre się powtarzały? Chyba nie. Tak jak w zwykłym labiryncie mógł błądząc trafiać do tych samych korytarzy. Czuł jednak, że w każdym korytarzu tkwi coś, co łączy je wszystkie. Na pewno był tym czymś mały człowieczek w szarym płaszczu i kapeluszu. Ale to niczego nie wyjaśniało. Tam musi być coś jeszcze. Zaraz, jacy byli ci ludzie? W pierwszej scenie detektyw… Mówił chyba, że dopiero wtedy uświadomił sobie pragnienie swego życia, czy tak? Czy o to chodziło? Trudność w uświadamianiu sobie własnych pragnień? A w drugiej scenie? Młody chłopak zmieniający swe nastawienie pod wpływem… Czy to nie nadmierna zależność od aprobaty innych? A w pozostałych scenach: zahamowanie w samoocenie, wyrażaniu czegokolwiek, poczucie braku bezpieczeństwa… Tak! Przecież to cechy osobowości neurotycznej. Wszystkie osoby w labiryncie składają się z cech własnych i obcych, wpisanych im przez neurotyka. A więc Pan Labiryntu jest neurotykiem. Trudno się dziwić – w końcu paraliż odciął go zupełnie od świata.
Dojście do tego było względnie łatwe. Fargo wiedział jednak, że musi rozpoznać jeszcze rządzący wszystkim mechanizm. Usiłował przypomnieć sobie wiadomości na temat psychiki, które znał z książek i wykładów na uniwersytecie. Po raz pierwszy żałował, że chodził na wagary i nie uważał na dodatkowych zajęciach. Czuł, że musi się spieszyć, że coraz silniejszy strach wkrótce pozbawi go możliwości trzeźwego myślenia. Strach! A może to właśnie jest klucz? Wiadomo, że przyczyną lęku, którym nasycał wszystko wokół Pan Labiryntu, mógł być silny impuls agresywny. Jeśli istnieją powody, dla których nie chciał uświadomić sobie przyczyn własnej wrogości, jeśli uważał te przyczyny za złe, niemoralne, to sama wrogość mogła zostać wyparta. Przecież wyparcie to podstawowy mechanizm obrony osobowości. Wyparta wrogość, nie uświadamiana przez jednostkę, nie zanika jednak, ale w izolacji przybiera coraz większe, coraz bardziej fantastyczne rozmiary – „złe” impulsy wymykają się spod kontroli, a skutkiem tego może być nieokreślony lęk. Lęk pozornie bez źródeł. Zakłóca to od wnętrza funkcjonowanie jednostki i automatycznie uruchomiony zostaje mechanizm projekcji – zagrożona osoba rzutuje swą wrogość na świat zewnętrzny. Wszystko wokół nabiera wtedy groźnych wymiarów, sama jednostka często jest wobec nich bezbronna.
No tak… Ale z tego, co pamiętał Fargo, wrogość nawet wypartą i nawet w neurozach dość ciężko można pogodzić z brakiem samoakceptacji. Zaraz… Reed mówił, że paralityk jest Murzynem, może nawet wyciągniętym z buszu. A jeśli miał tam styczność z katolickimi misjonarzami? Tak, mógł w młodości przejść staranny trening misyjny w zakresie wiary katolickiej, która skłania ludzi do tłumienia agresji i zachowań skrajnie altruistycznych. Mogli mu wpoić poczucie winy związane z wrogością. A jeśli ten człowiek później żył w mieście? W kręgu współczesnej kultury euro-amerykańskiej, w której nie gani się agresji, a wręcz przeciwnie – nagradza. Zderzenie dwóch kultur mogło wywołać konflikt polegający na potrzebie ekspresji wrogości i jej jednoczesnego tłumienia. W konsekwencji sytuacja sprzyjała tworzeniu się neuroz.
Czy to możliwe?
Fargo zastanawiał się właśnie, czy odgadł dobrze, kiedy z ciemności przed nim wyłoniła się figura Głupca. Głupiec – pierwsza i ostatnia karta tarota – początek i koniec drogi. Domyślał się, że teraz nastąpi kulminacja, że okaże się, czy miał rację, czy też będzie musiał ulec i zatopić się w obłędnym ciągu powtarzanych zdarzeń. Ale żadna scena nie następowała. Za to sama figura Głupca traciła swoje znaczenie, przekształcając się w coś innego, dobrze znanego.
Przerażony Fargo zrozumiał w tym momencie, że wygrał. Kataraktyczna analiza ujawniła prawdziwy charakter „bóstwa”, którego szary płaszcz i kapelusz nikły przed nim w mroku. Mały człowiek bez twarzy, ścigany przez wszystkich w całym labiryncie. Jego władca, który był jednocześnie więźniem i to więźniem, który sam wzniósł mury więzienia. Człowiek, który wyparł wrogość ze swojej świadomości, tworząc źródło lęku. Ale świadomości nie da się oszukać – działa na zbyt wielu poziomach. Poprzez symbole wiedziała o niszczących impulsach w głębszych warstwach. Mechanizm projekcji rzutował więc wrogie cechy w psychikę osób „wstrzeliwanych” przez telepatów w głąb jego świadomości. W rezultacie osoby te rzeczywiście stawały się groźne, więc zaczął je niszczyć i tak powstał labirynt, srogie bóstwo i wreszcie on sam, osaczony przez stworzone przez siebie potwory.
Zaraz… Fargo znów czuł ogarniające go wątpliwości. Wygrał, tak? To było pewne. Ale czy tak prosta analiza mogła wystarczyć? Przecież posługiwał się czymś, co bazowało na teorii Freuda. A to przecież teoria nie naukowa. Ortodoksyjni popperowcy określiliby ją nawet jako nieempiryczną.
Czy to mogło wystarczyć? Mogło sprawdzić się w konkretnym działaniu? W końcu co student malarstwa może tak naprawdę wiedzieć o psychologii? Zrozumiał nagle, że jego zwycięstwo było przypadkiem. Fargo po prostu przekonał sam siebie. Wytłumaczył sobie, że wygrał, uwierzył i to wystarczyło w konfrontacji z Bóstwem Labiryntu. Równie dobrze mógł wytłumaczyć sobie wszystko działaniem czarów, gdyby tylko mógł w nie szczerze uwierzyć… Czy to znaczy, że on sam też był neurotykiem? I że jego neuroza była silniejsza od… Wolał w to nie wnikać. Miał dość sytuacji, których nie potrafił nawet określić prawidłowo słowami, dla których nie było odpowiednich terminów.
Płaszcz i kapelusz tamtego były puste. Widocznie mnogość „wstrzeliwanych” psychik zniszczyła świadomość chorego człowieka.
Pozostał sam działający ślepo mechanizm…
Fargo czuł, że po raz pierwszy od czasu wtrącenia go do tego psychicznego karceru, na chwilę pozbył się lęku. Czuł, że labirynt rozpada się, a jego więźniowie są bliżej i bliżej, podchodzą do niego. Wiedział też, że to już nie są ludzie. Ich umysły zużywały się w powtarzaniu jałowych scen, były kolejno niszczone. Zostały same wzorce psychik. Płynęły ku niemu, włączając się w jego własną osobowość, wzbogacając ją i czyniąc silniejszą. Czy to Keldysh powiedział, że Fargo ma „wciągającą” czy „wchłaniającą” osobowość? Czy to ta dziwna cecha sprawiła, że włączył do siebie wzorce psychik pozostałych więźniów? Nie miał pojęcia. Wiedział tylko, że zaraz pozna wszystkie cechy tych ludzi, ich najskrytsze pragnienia. Każdy odruch, wszystkie umiejętności i tajemnice zawodowe. Może zostać każdym z nich, a jednocześnie pozostać sobą. Jako Lynn Fargo może przyglądać się z zewnątrz każdemu z tych małych światów, korzystać z ich wiedzy i umiejętności.
Poczuł nagle żal. Żal przemijania i żal zawodu, że nie może z nimi porozmawiać. Ci ludzie już nie istnieli. Czuł też niepokój. Kiedy kolejno analizował każdy element swojego umysłu, zauważył, że wraz z wzorcami ofiar labiryntu wtargnęło do niego coś jeszcze. Dziwny, niepokojący twór, do którego nie umiał wniknąć. Nieprzejrzysty, pozbawiony aktywności kokon tkwił w najgłębszych zakamarkach świadomości, na głucho zamknięty.
Nie mógł odnaleźć Reeda. Być może, gdy on zmagał się z siłami labiryntu, inżynier zniknął, umarł, rozpłynął się. A może dziury w jego pamięci powiększyły się do tego stopnia, że tkwił gdzieś obok, nie mogąc powiedzieć, czy raczej pomyśleć niczego sensownego? Czym jest człowiek bez ciała? Fargo wiedział, że takie pytania nie doprowadzą go do niczego. Uporczywie przeszukiwał zawartość pamięci wzorców – tak nazwał martwe psychiki współwięźniów – zawartych w jego umyśle. W niektórych znalazł wspomnienie efektu „wstrzeliwania” przez telepatów nowego więźnia do sparaliżowanego ciała. Wiedział już teraz, że towarzyszył temu oślepiający błysk, w jakiś sposób bolesny dla tych, co tkwili już w środku, i coś… coś jak… wahał się z doborem odpowiedniego określenia, ale zdawało mu się… Nie, miał nadzieję, że przez chwilę, przez ułamek sekundy oczy paralityka odzyskiwały swe funkcje. A więc nie były ślepe… Najprawdopodobniej za pomocą aparatury czy prostych osłon są włączane w odpowiednim momencie. Usiłował wyobrazić sobie sposób postępowania Organizacji. Czy jest ktoś, kto stoi bezpośrednio przy łóżku niepełnosprawnego człowieka? Czy wszystko odbywa się „zdalnie”, pozbawiając go wszelkich szans? Wiedział, że zasięg telepatów nie jest nieograniczony. A więc najprawdopodobniej dwóch z nich podążało za ofiarą, by ująć jej psychikę i przekazać ją… Komu? Możliwe, że osobie czy osobom, które czuwały tuż przy sparaliżowanym człowieku. Podczas zabiegu „wstrzeliwania” trzeba patrzeć na cel. Z tego wniosek, że miał szansę, cień szansy, który należało wykorzystać. Ale co potem? Nie mógł pozwolić sobie na dekoncentrację, na poświęcanie uwagi jakimkolwiek sprawom poza trwaniem w gotowości. Teraz ważny był tylko czas.
Czas… Człowiek leżący w absolutnej ciemności słyszy na przykład własny oddech, czuje tętno… Jego funkcjonowanie podzielone jest na mniej lub bardziej regularne rytmy snu i czuwania. W końcu można choćby liczyć. Tysiąc sto jeden, tysiąc sto dwa… Tak, to miara upływających sekund. Ale tak robi człowiek mający ciało. Jeśli liczy czy mówi w myślach, odruchowo reaguje na to jego aparat głosowy, język, struny – to wszystko drży lekko, automatycznie układa się, by wypowiedzieć słowa, regulując tym samym prędkość. A z jaką szybkością człowiek myśli? Myśli abstrakcyjnie? Ile na zewnątrz upłynęło czasu? Rok? Pięć lat? A może tylko kilka minut? Fargo czuł, że coraz trudniej mu się skupić na tak prostej sprawie jak utrzymanie gotowości. Jaką miarę tu zastosować? Czas formalny, nieformalny, techniczny zaproponowany przez E.T. Hola? Indyjski Wielki Czas? A może czas regenerowany przez rytuały w tradycyjnych kulturach? Wiedział tylko, że sekundy i godziny nie miały żadnego zastosowania.
Nagły paraliżujący błysk zaskoczył go zupełnie. Zdezorientowany, w panice, że nie zdąży, „wystrzelił” się prawie na oślep, zanim jeszcze zdał sobie sprawę, że nosicielowi na moment przywrócono wzrok.
Stał na ugiętych nogach, z pięściami przyciśniętymi do piekących, oślepionych nawałem światła oczu, dławiąc się własnym krzykiem.
„Spokój! Spokój!” – powtarzał sobie w myślach. – „To jeszcze nie koniec.”
Dobiegł go trzask otwieranych drzwi. Zaciskając zęby, rozwarł bolące powieki, usiłując powstrzymać potok łez.
– Czy coś się stało? – Pielęgniarka patrzyła na niego z niepokojem.
– Nie, nie… – Fargo prześlizgiwał się wzrokiem po aparaturze ustawionej w niewielkiej sali. Na środku, w specjalnym, podtrzymywanym skomplikowaną kratownicą łożu spoczywało spowite dziesiątkami rurek i przewodów wyschnięte ciało.
– Dlaczego pan krzyczał?
– Och, drobiazg, potknąłem się – rozpaczliwie szukał jakiegoś wyjaśnienia – i… no, i niechcący, łapiąc równowagę, włożyłem sobie palec do oka… Myślałem, że mózg mi wypłynie.
– Może poproszę doktora.
– Nie – uśmiechnął się, ale wiedział, że wyglądało to nienaturalnie. – To nic takiego… Zawsze byłem histerykiem.
– Proszę pokazać oko. – Pielęgniarka podeszła bliżej. – Zobaczę, co…
– Nie, nie – przerwał jej, ruszając do drzwi. – Przyłożę sobie kompres.
– Proszę pokazać to oko – pielęgniarka ruszyła za nim – mógł pan sobie coś uszkodzić.
– To naprawdę drobiazg – przeszedł do małego gabinetu z całą ścianą zajętą przez nieczynne monitory. – Proszę nie robić sobie kłopotu.
Otworzył solidne, dębowe drzwi, uśmiechnął się w progu, ocierając płynące ciągle łzy.
– I przepraszam za te krzyki – szepnął. – Powinienem bardziej uważać.
Zatrzasnął drzwi i stojąc już na pozbawionym okien, jasno oświetlonym korytarzu poczuł, że drży. Chryste! Udało mu się wyrwać z tego koszmaru! Wiedział, że musi zachować spokój, że to jeszcze nie koniec. Rozejrzał się w poszukiwaniu lustra – musiał dowiedzieć się, w czyim jest ciele. Nie, to niepotrzebne. Przy sparaliżowanym człowieku w momencie „wstrzeliwania” nowego więźnia mógł być tylko jeden z telepatów. A więc to jego ciało. Fargo zrozumiał, że wcześniejsze przewidywania były słuszne. Spokojnie… Ruszył przed siebie, mijając rząd zamkniętych drzwi. Czy pielęgniarka należy do Organizacji? Na pewno tak. A w związku z tym, czy podniesie alarm? Czy nabrała dostatecznych podejrzeń? Miał ochotę rzucić się do panicznej ucieczki. Wolał wszystko, nawet samobójstwo, niż powrót do mentalnego więzienia. Z najwyższym trudem panował nad emocjami. Czuł, że rozedrgane nerwy mogą go zawieść w każdej chwili. Ponieważ na razie nic się nie działo, zamknął oczy i zaczął liczyć. Niewiele to pomogło. Kiedy doszedł do końca korytarza, serce znowu podskoczyło mu do gardła na widok skomplikowanego zamka w drzwiach zamykających dostęp do klatki schodowej. Przeszukał kieszenie szarego garnituru, który miał na sobie, ale klucza nie znalazł. Roztrzęsiony oparł się o stojący pod ścianą stolik z kółkami, którym przewozi się lekarstwa. Kto mógł mieć klucz? A może drzwi otwiera się jakimś szyfrem? Gorączkowo przeszukiwał pamięć, mając nadzieję, że ktoś z ludzi, których osobowości przyłączył do swojej, wie coś na temat zamków. Jest ślusarz. Usiłował dogrzebać się do zawartych w jego wzorcu wiadomości. Nagle spostrzegł, że dzieje się z nim coś dziwnego. Odruchowo, jakby wiedziony jakimś instynktem, przykucnął przed progiem i zaczął badać skomplikowany mechanizm. Ze zdziwieniem obserwował własne dłonie przesuwające się ostrożnie po niklowych powierzchniach. W mózgu pojawiały się nie wiadomo skąd informacje dotyczące systemów zabezpieczeń, układów alarmowych, narzędzi potrzebnych do ich neutralizacji… Nagle zrozumiał. W momencie kiedy uaktywnił wzorzec ślusarza, po prostu stał się tym człowiekiem. Miał wszystkie jego odruchy, umiejętności, całą pamięć. Był ślusarzem, zachowując jednocześnie własną świadomość – działając poprzez wzorzec, stawał się fachowcem w dziedzinie reprezentowanej przez człowieka, którego psychikę odziedziczył. Uśmiechnął się mimowolnie. Nadal nie mógł pogodzić się z tą myślą – to było coś… coś wręcz nieprawdopodobnego. Tylko to słowo przychodziło mu na myśl. Poczuł się dużo pewniej. Był nadał sam ale samotność nie była już porażająca. Czuł się tak, jakby stał przy nim ktoś, jakiś niemy doradca kierujący jego poczynaniami.
Pewnym ruchem wziął ze stolika igłę do robienia zastrzyków i wsunął ją do otworu w lśniącym metalu. Zamek nie był wcale tak skomplikowany, jak mogło wydawać się laikowi. Sprawnie podważył zapadkę, drugą igłą zablokował system alarmowy – gówno nie system, zwykły dzwonek z baterią, dwoma drutami i klamką w charakterze przerywacza – przesunął zasuwkę i lekko pchnął drzwi. Odskoczyły bez najmniejszego zgrzytu, a on ciągle uśmiechając się, przekroczył próg i zamknął je za sobą.
Wyłączył wzorzec ślusarza – jego odruchy mogły mu przeszkadzać – i mijając windy, ruszył w dół schodami. Musiał trafić na schody przeciwpożarowe, bo nigdzie nie było okien. Powoli zszedł dwa piętra, nie napotykając żadnego człowieka. Dopiero potem, na niższym podeście, zauważył stojącego tyłem mężczyznę, który palił papierosa. Tamten odwrócił się na odgłos kroków.
– To pan – wyglądał na przestraszonego. – Ja… ja naprawdę wyszedłem tylko na chwilę.
Zgasił papierosa o własny obcas.
– Drobiazg. – Fargo nie wiedział, jak się zachować.
– Doktor Herreira pana poszukuje – rozbiegane oczy tamtego świadczyły, że został przyłapany na czymś zabronionym.
– Gdzie jest?
– Nie wiem… Chyba niżej, w pokoju strażników.
Fargo skinął głową.