– Głupie, głupie baby! – powiedział głośno tata do kępy przydrożnych jeżyn i znowu przyśpieszył kroku.
Ale zza zakrętu szosy wyjechał szaroniebieski autobus i nieubłaganie zaczął się zbliżać do przystanku, od którego tatę oddzielał jeszcze spory kawał wąskiej i wyboistej ścieżki. Tato puścił się pędem, ale po kilkunastu krokach – chrup! coś prztyknęło mu w lewym kolanie, które zawsze płatało figle wtedy, gdy się śpieszył, i tata musiał zwolnić kroku. Autobus zajechał na przystanek. Dwaj chłopcy z teczkami podnieśli się ze ścierniska, wskoczyli do środka i zatrzasnęli za sobą drzwi. Autobus wypuścił szarofioletowe kłębki dymu z rury wydechowej i pojechał sobie tam, gdzie miał jechać, pozostawiając tatę na szosie.
Żółta tabliczka z napisem: „Godziny odjazdu” zawiadamiała, że następny autobus odjeżdża o 18.45. Prawie za trzy godziny!
– Głupie baby zawsze doprowadzały mnie do rozpaczy! – jęknął tato i rozejrzał się dookoła.
Wąską szosę przerabiano właśnie na dwupasmową autostradę. Rano, gdy tata wysiadał z autobusu, pracowali tu robotnicy z wielką, okrągłą mechaniczną piłą. Piła śpiewała cienko i smutno, przecinając, jeden po drugim, pnie starych wierzb rosnących przy szosie. Teraz było tu cicho i pusto. Ścięte wierzby leżały rzędem wzdłuż drogi.
Tato pokuśtykał do jednej z nich, usiadł i wyciągnął z teczki drugie śniadanie.
– Och, już ja je opiszę! – mruczał między jednym a drugim kęsem kanapki. – Pani urzędniczka od oświaty i pani urzędniczka od zdrowia! Ośrodek zdrowia nie może pogodzić się z radą narodową, kto powinien przywozić do szkoły w tej oto wsi panią dentystkę, która leczy dzieciom zęby! Kłócą się już cztery lata, pani dentystka nie przyjeżdża, a dzieci mają zęby dziurawe! Próchnicę! – tato ze złością trzasnął pięścią w wierzbową korę, aż ze zmurszałego pnia sypnęła się garść pyłu.
– A jeszcze do tego gadają obydwie tyle, że spóźniam się na autobus, i o której ja teraz wrócę z terenu? Kaśka znów zostanie sama w domu na cały wieczór!
I tata wydobył swój dziennikarski notatnik, żeby zapisać zdania, które układały mu się w głowie.
– Najpierw tytuł: „Spróchniała biurokracja i spróchniałe zęby”. Dobre, co? CO? E, nie, do niczego… Czytelnicy będą śmiać się z autora, a nie z osób opisanych w artykule… „Biurokracja tamą postępu na wsi”. To znów brzmi nieciekawie.
Odłożę tytuł na potem. Zresztą i tak już zaraz zrobi się szaro. Przecież to już jesień! – zamyśla się tata.
Kiedy tata sam był małym wiejskim chłopcem, nie lubił o zmroku chodzić drogą wysadzoną wierzbami. W wypróchniałej dziupli mieszkał diablik Rokita. Wieczorem lubił Rokita zaczaić się na przechodzących chłopców, a jeszcze bardziej na dziewczynki, i wrzasnąć im nagle za uchem: – Huź-ha!!! – głosem tak straszliwym, że koszula na plecach robiła się mokra ze strachu, a nogi pędziły tak szybko przed siebie, jakby tam, w domu, nie wiedzieć jakie góry złota czekały na człowieka!
– Miało to licho pomysły, miało!
Organista, chciwiec i skąpirus, co sobie dziurę w ścianie wyskrobał i w niej, za świętym obrazkiem, pieniądze trzymał, nigdy przez niego spokoju nie miał. Rokita po nocy koło organistówki tupał, sam ze sobą się zmawiał, że to niby kilka złodziejaszków się zakrada. Organista z łóżka wyskakiwał, przed obrazkiem klękał i do świętych się modlił, żeby go przed kradzieżą ratowali. Kiedy koguty zapiały – Rokiś do dziupli wracał i cały dzień odsypiał, a organista, ledwie nogami powłócząc, musiał się brać do kościelnej roboty…
Tata zawinął się lepiej płaszczem, bo dreszcz po nim przeleciał. I znów zamyślił się nad swoją dziennikarską sprawą.
– Idiotyczna historia! – powiedział głośno sam do siebie. – Na takie baby to nawet diabeł nie pomoże!
– Ciekaw jestem, dlaczego diabeł ma zawsze wszystkim pomagać, a diabłu to nikt nigdy? – wykrzyknął z goryczą za plecami taty jakiś skrzypiący i skrzekliwy głos.
– Co za licho? – rozejrzał się wokół siebie tata.
– Wierzbowe! Nie poznajesz?
Zachrobotało w zbutwiałym pniu wierzby, na której siedział, i z otworu, którego tato nawet nie zauważył, wygramoliło się czarne, chude, kosmate, rogate i ogoniaste stworzenie, całe osypane brązowym próchnem.
– Rokita? – krzyknął tata zdumiony i dla wszelkiej pewności uszczypnął się cichaczem w łydkę, gdyż jest to podobno gwarantowany sposób na sprawdzenie, czy się śpi, czy nie.
– Nie masz się co szczypać! To naprawdę ja, a raczej mój cień, moje nędzne resztki! – odpowiedziało licho żałośnie i przysiadłszy obok taty na pniu, zaczęło rozcierać sobie łepetynę, a właściwie sterczący na niej wielki i okrągły guz.
– Widzisz? – stęknęło wskazując guza. – Nie dość, że mnie, prawowitego właściciela tej wierzby, pozbawili bez pytania dachu nad głową, to jeszcze zaskoczyli mnie podstępem, we śnie! Gruchnąłem o ziemię razem z moją chałupą i niewiele brakowało, a miałbym wszystkie kości połamane! Czy to jest sprawiedliwość?
Tata, jako dziennikarz, przyzwyczajony był do różnych najdziwniejszych przygód, jakie go spotykały w podróżach, toteż zaczynał już odzyskiwać przytomność umysłu. Nie wierzył wprawdzie w diabły już od chwili, kiedy skończył dwanaście łat, ale skoro widzi na własne oczy?
„Na pewno okaże się, że to jednak sen – pomyślał. – Ale przecież i we śnie też trzeba się umieć zachować!”
– Nie masz się o co złościć – powiedział więc pojednawczo do swego dziwacznego towarzysza. – Czemuś tak mocno spał? Nie wiedziałeś, że tu będzie autostrada?
– Autostrada – trada – rada!!! – wrzasnęło licho tak wściekle, że aż gawron, siedzący na sąsiedniej wierzbie, stracił ze strachu równowagę i z wielkim trudem, młócąc ciężko skrzydłami, zdołał utrzymać się na gałęzi. – Słyszę to już bez przerwy od kilku lat! Zabieram wtedy manatki i szukam innej drogi i innej wierzby! Ale ta była ostatnia w moich stronach!
– Autostrady są potrzebne – powiedział tata.
– A gdzie ja się, biedniuteńki, podzieję? – zaszlochał nagle diablik. – Dziwię się bardzo – zwrócił się do taty z wyrzutem – że ty, choć tak sympatycznie myślałeś przed chwilą o mnie i choć doceniasz, jeden z nielicznych, moje zasługi, nie zastanawiasz się wcale nad tym!
I tu Rokita zamilkł, skulił się i zgarbił, przybierając możliwie najbardziej pożałowania godny wygląd.
– Nie martw się, uszy do góry, nie zginiesz! Przecież znajdziesz sobie jakieś inne miejsce! – pocieszał go tata.
– Inne miejsce? Popatrz no tylko tam! – Rokita wyciągnął pazurzastą łapę w stronę granicy horyzontu.
Na tle ciemniejącego już od wschodu nieba widać było kontury budynków oraz wielkich pękatych zbiorników, podobnych do beczek z kapustą w spiżarni u wielkoluda. Między beczkami, niczym fantastyczne słoniowe trąby, unosiły się powyginane dziwacznie rury, łączące zbiorniki ze sobą. Cały ten niesamowity krajobraz oświetlały chwiejące się na wietrze płomienie u szczytu cienkich i wysokich kominów.
– Kombinat… – powiedział tato.
– Kombinat – powtórzył diablik. – On pożre wszystkie spróchniałe wierzby i wszystkie wsie, i lasy, i dzikie zwierzęta, i wszystkich diabłów takich jak ja!
– Przesadzasz stanowczo – stwierdził tata. – Ludzie nie pozwalają ginąć zwierzętom i opiekują się lasami. A co do wsi…
– Właśnie! – zaśmiał się gorzko diablik. – O to mi chodzi! Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami, Towarzystwo Miłośników Przyrody, Towarzystwo Tego i Owego i Ogona Psiego! Ludziom buduje się nowe domy, samochodom – autostrady, sarnom ustawia się karmniki z sianem, a dla szpaków wiesza się zielone budki na drzewach. Tylko biedny diabeł nie ma się gdzie podziać i nikt się nim nie zajmie! Krasnoludki, wróżki, duszki i inne ciepłe kluski – ach! Nad tymi wszyscy się rozczulają! Dla nich są książeczki, obrazeczki, bajeczki, one rozpierają się na wszystkich ścianach przedszkoli i dziecińców!
Rokita zaniósł się płaczem i załamał ręce z takim przejęciem, jakby występował na scenie teatru w roli sierotki, którą zła macocha wygnała na mróz z domu.
– Tylko… – jęknął słabo przez łzy – tylko… ja… samotny… skrzywdzony… zaszczuty… bezdomny… – tu zabrakło mu dalszych przymiotników.
– I przeziębiony! – krzyknął z triumfem po chwili. – O, słyszysz, jak kaszlę? – zaniósł się gromkim kaszlem, aż zadudniło mu pod kubraczkiem. – Krzywda, niesprawiedliwość! Sam widzisz! – chlipnął. Rzeczywiście to jest niesprawiedliwość – zasępił się tata. – Ale…
– Bez ale! – przerwało mu licho. – Ty mnie rozumiesz, ja wiem! Zawsze powiadam, że dziennikarze to naród serdeczny i na ludzką krzywdę czuły. Ty się zajmiesz tym zagadnieniem i zainteresujesz nim społeczeństwo. Napiszesz w gazecie!
– Hmm… – mruknął tata niezdecydowanie.
Rokita w dalszym ciągu nie dał mu dojść do słowa.
– Towarzystwo Opieki nad Diabłem Specjalnej Troski! Zainicjujesz! Załóżysz! Mianuję cię prezesem natychmiast, zaraz, już!
Wyrwał z kieszeni pomięty kapelusz i ukłonił się nisko tacie, zamiatając źdźbła trawy i słomy sprzed jego nóg.
– Uszanowanie dla Pana Prezesa! – wrzasnął.
– Ciszej! – ofuknął go tata.
– Już jestem ci-chu-sieńko – diablik z szacunkiem przycupnął obok taty, ale oczka błyszczały mu chytrze.
– A na pierwszy ogień – szepnął poufale – mam sprawę. Zaopiekujesz się mną! Na pewno znajdzie się u ciebie w domu jakiś ciepły kąt za piecem dla biednego Rokity, przyjaciela z dziecinnych lat!
– U mnie nie ma pieca – powiedział tata z lekkim niepokojem w głosie, bo zaczynał rozumieć, do czego zmierzała diabelska przemowa, która początkowo, co tu dużo gadać, trochę mu nawet pochlebiała.
– Głupstwo! Nie dbam o wygody! Weźmiesz mnie ze sobą, prawda? A żebyś nie miał ze mną kłopotu w drodze, ulokuję się, o, tutaj! – i Rokita jednym susem wskoczył do otwartej teczki, zwinął się w niej w kłębek i skurczył, starając się zająć jak najmniej miejsca.
– Bezczelny obwiesiu! Ani mi się waż! – rozgniewał się tata i sięgnął po teczkę, aby wytrząsnąć z niej diablika.
Lecz Rokita siedział w teczce jak przyrośnięty, za to z oczu trysnęły mu strumienie najrzewniejszych łez. Pociekły one brudną strugą do wnętrza i zaczęły wsiąkać między kartki dziennikarskiego notatnika.
– Strasznie byś mi napsocił w domu… – powiedział tata głosem trochę bardziej miękkim, bo był strasznie wrażliwy na czyjś płacz i wszyscy znali go z tego, że nikomu jeszcze, co go prosił o pomoc, nie odmówił.
– Przenigdy rozrabiał! – wyjąkał Rokita przez łzy, kuląc się w teczce.- Będę spokojny jak trusia, pracowity jak mrówka i zobaczysz, ile razy ci się przydam – zapewniał gorliwie.
– Ti-ta, ti-ta, ti-ta! – zabrzmiał tuż, niedaleko, wesoły klakson fiata. „Pekaes” wyskoczył zza zakrętu, błyskając wieczornymi światłami.
Tata desperackim gestem zamknął teczkę, chwycił ją pod pachę. Zerwał się i szarpnął za klamkę autobusowych drzwi. Wskoczył do autobusu razem z teczką i Rokitą, sam zdziwiony tym, co robi, do najwyższego stopnia.
– Zaśnij, zaśnij, ty biedna sierotko. Mama studiuje zaocznie i włóczy się po świecie, ojciec – łazęga, miejsca w domu nie zagrzeje, a dziecko samo w domu siedzi, jak ten święty Barnaba pustelnik.
Kaśka upycha tłustemu Kabaczkowi kołdrę pod brodą i przemawia do niego tak samo, jak pani sąsiadka, Fela-Majewska, przemawiała przed chwilą do niej.
Ale Kabaczek nie jest taki uprzejmy wobec Kaśki jak Kaśka wobec ciotki Feli. Bo Kaśka poczekała, aż za Felą zatrzasnęły się drzwi, i dopiero wtedy wyskoczyła z łóżka, a Kabaczek wykręca na wszystkie strony swoim pękatym brzuchem, wbija pazurki i zęby w Kasine palce i pomiaukuje cienkim, złym głosikiem, Wreszcie wygrzebuje się z lalczynej pościeli, skacze na podłogę i odchodzi do łazienki obrażony, z ogonem na sztorc.
Lecz Kabaczek, kot dobrosąsiedzki, nie zna pana nad sobą. Posiedzi w jednym mieszkaniu z tydzień, a jak mu się uprzykrzy, przenosi się do którychś sąsiadów i tam znowu wszyscy go karmią i dogadzają mu. Dlatego jest taki tłusty i dlatego obraża się bezustannie, a samą Kaśkę to już zupełnie ma za nic.
A Kaśka za nic nie zrobiłaby przykrości ciotce Feli, choć Fela nie ma zielonego pojęcia o układaniu dzieci do snu i o mało nie udusiła Kaśki jej własną kołdrą.
Dzieci z podwórka boją się Feli, bo jest gruba prawie jak kot Kabaczek, okropnie głośno mówi, a na twarzy ma straszną wojenną bliznę.
Tylko jedna Kaśka Felę dobrze zna. No i tata zna Felę od stu lat. Kiedy tata był młodym chłopcem, a Kaśki nie było jeszcze w ogóle, ciotka Fela już wtedy pracowała w redakcji. Tata do tej redakcji napisał kiedyś list, coś tam o skupie mleka, tego Kaśka dobrze nie pamięta. Fela z tego listu domyśliła się, że tata ma talent dziennikarski, ściągnęła go do miasta, kazała mu się uczyć, a także sama uczyła go, jak być dziennikarzem. I, jak mówi tata, „nieraz go jeszcze wyciągała spod wozu”.
Teraz Fela już sama w teren nie jeździ, artykułów też nie pisze. Jest na emeryturze. Ale mimo to pracuje. Bierze z redakcji sterty listów, w których ludzie piszą do gazety o swoich różnych kłopotach, i odpisuje na te listy.
A od czasu kiedy mama zapisała się na studia bibliotekarskie i dwa razy w miesiącu wyjeżdża do Wrocławia, więc Kaśka częściej niż dawniej siedzi sama w domu, Fela specjalnie ustawiła swoje biurko przy tej samej ścianie, gdzie po drugiej stronie stoi Kasine łóżko. Wystarczy, żeby Kaśka stuknęła w ścianę choć jeden raz, a ciotka Fela wstaje od swoich listów, nad którymi siedzi do późna w noc, i biegnie na pomoc.
Co do Kabaczka, Kaśka wie, że gdy tylko ona sama ułoży się na dobre w łóżku, stary tłuścioch wpakuje się na kołdrę i włączy swój motorek: rrr – rrr, rrr – rrr… Więc nie ma się co przejmować jego dąsami.
Budzik wskazuje godzinę jedenastą.
– Tata na pewno wróci dopiero jutro… – mówi sobie Kaśka, obejmuje ramieniem Jasiek w kolorowe, ale chude Kabaczki i zamyka oczy.
Ale na klatce schodowej właśnie postękuje winda. Trzeszczą zamykane drzwi, słychać brzękanie kluczy. Kaśka wyskakuje z łóżka i biegnie co tchu do kuchni. Szybko zapala gaz pod czajnikiem, zawraca, też pędem, na korytarz i tu zderza się z tatą. Tata chwyta Kaśkę pod pachę jak tobołek.
– To tak? – gderze jej do ucha. – Boso? Co?
Lecz powitanie przerywa nagle groźny, bojowy odgłos, który wydobywa się z gardła tak zawsze flegmatycznego Kabaczka.
Kto by przypuszczał, że Kabaczek, leniuch i pieszczoch, grubas i piecuch, potrafi przybrać tak straszliwy wygląd? Ze zjeżoną sierścią, przypłaszczonymi uszami, bijąc ogonem po bokach, skrada się na sprężynujących nogach w stronę teczki, którą tata postawił na podłodze pod wieszakiem. Wygląda jak szykujący się do śmiertelnej walki jaguar.
– O rety, tato, co przywiozłeś? – Kaśka zsuwa się na podłogę i pochyla nad teczką.
– Stój, stój!!! – woła tato.
Ale jest już za późno. Trzaska zamek i wieko teczki podrywa się do góry, jak uniesione sprężyną. Chude, czarne, nie znane Kaśce stworzenie wyskakuje na podłogę. Staje na rozkraczonych nogach na wprost Kabaczka. Wywraca wściekle płonącymi jak węgle oczyma.
– Będziesz mi tu ubliżał, ty spasiony pociotku czarownicy?!!
Nastąpiło zwarcie! Czarno-szary kłąb potoczył się po korytarzu, zdzierając z podłogi kilimek. Kilimek owinął się wokół walczących jak bandaż zwijany wprawną ręką pielęgniarki. Tylko stłumione wrzaski, dobiegające spod tkaniny, dowodziły, że wewnątrz dzieją się rzeczy straszne! Cały ten tobołek potoczył się pod regał z książkami i grzmotnął w niego z wielkim impetem.
Regał zadrżał, a z najwyższej półki zsunął się po krótkim namyśle pamiątkowy gliniany lichtarz i roztrzaskał się w kawałki na podłodze.
– Ładnie zaczynasz, diabelcze! – krzyknął tata, szarpiąc kilimek do góry.
Wysypali się z kilimka dwaj zapaśnicy i nie zwlekając ani chwili znów rzucili się na siebie.
Kabaczek był górą!
Rokita wyrwał się z trudem z jego ostrych pazurów i dał nura do kuchni. Jednym susem skoczył na kredens.
Kocur za nim, sprężył się do skoku, lecz niestety! Tłusty brzuch ciążył ku podłodze i Kabaczkowi nie udało się doskoczyć wyżej, niż do połowy kredensu.
– Zyg-zyg-zyg! – zakrzyczał diablik triumfalnie, gdy Kabaczek rozpłaszczył się na ziemi po powtórnym nieudanym skoku.
Do przedpokoju tymczasem wpada rozczochrana, w szlafroku, ciotka Fela. Dzierży w ręku aluminiową rurę od odkurzacza, wzniesioną jak do ciosu.
– Ciągle zostawiacie te drzwi otwarte, mówiłam, że to się skończy złodziejskim napa… – woła, ale widząc nie złodziejaszków, lecz tatę we własnej osobie, przerywa, zdumiona, w pół słowa.
Lecz w tej chwili wypada z kuchni rozpędzony, zjeżony i wzburzony Kabaczek, czepia się, niczym ostatniej deski ratunku, długiego Felinego szlafroka i, jakby nagle stracił cała swoją gigantyczną nadwagę, wdrapuje się po nim chyżo aż na ramię sąsiadki.
– Czy to kocur sfiksował z okazji powrotu szanownego pana? – pyta ciotka głaszcząc uspokajająco Kabaczkowy grzbiet.
– Właśnie… Coś w tym guście… – bąka tata, ukradkiem zatrzaskując plecami kuchenne drzwi. – Zabierz go do siebie, dobrze? Ja ci wszystko wytłumaczę… Jutro.
Fela wzrusza ramionami.
– No to dobranoc, pomyleńcy!
Odwraca się i wychodzi z kotem na ramieniu, zamykając za sobą drzwi cicho i dokładnie.
– Na miłość boską, załóż natychmiast kapcie! – ni w pięć, ni w dziewięć krzyczy zirytowany tata do Kaśki.
Kaśka posłusznie biegnie do pokoju i po chwili wraca, szurając po podłodze obutymi już stopami.
– Csś… – tata kładzie palec na ustach i ostrożnie, pomaleńku, zaczyna uchylać kuchenne drzwi.
– O rety! – woła szeptem i kiwa ręką na Kaśkę.
Bo w kuchni, jak dyplomowany mistrz kucharski, zgrabnie i z wdziękiem uwija się Rokita.
Między nogami plącze mu się mocno za długi fartuszek mamy, ale to nic nie szkodzi.
– Wyparzyć czajniczek wrzącą wodą – mruczy do siebie Rokita – wsypać do czajniczka po jednej łyżeczce suszu herbacianego na szklankę, zalać szybko herbatę niewielką ilością wrzątku, a po pięciu minutach,…
Drugi zalew – oświadcza, dolewając wrzątku do czajniczka z esencją. – Czy wasza wysokość Prezes życzy sobie, aby filiżankę przelać ukropem? Król angielski nieboszczyk zwykł był mawiać, że herbata nigdy nie może być za gorąca! – zwraca się do taty, a jednocześnie puszcza do Kaśki łobuzerskie oko.
– Przelać ukropem – odpowiada bezmyślnie tata, pocierając ręką czoło. – Czy myśmy czasem, Kaśka, nie zwariowali?
Rokiś podsuwa tacie filiżankę, z której wydobywa się aromatyczny zapach.
– Pycha! – dziwuje się tata po pierwszym łyku i widać, jak wraca mu normalny spokój ducha.
– A nie mówiłem, że będzie ze mnie pożytek? – chwali się Rokiś. Wskakuje na lodówkę, wdzięcząc się to do taty, to do Kaśki i podrygując, z rąbkiem fartuszka w łapie, śpiewa:
Czarna chmura ustąpiła, deszcz leje!
A gdzież ja się, biedniuteńki, podzieję?
A pójdą ja do Marysi – wyżenie!* [Wyżenie – wypędzi, wygna.]
A pójdę ja do Kasieńki – przyjmie mnie!
Kaśka zaś sadowi się na stołku naprzeciwko taty.
– No to teraz – mówi starając się, aby jej głos brzmiał tak jak głos pani Stawskiej, szkolnej wychowawczyni, kiedy rozprawia się z. jakimiś klasowymi winowajcami – opowiedzcie mi wszystko spokojnie i po kolei…
Jest już dzień, ale Kaśka kuli się pod kołdrą i chowa głowę w Jasiek, żeby nie uciekły jej resztki wspaniałego snu, który właśnie staje się coraz bledszy i bledszy, a przecież wcale się jeszcze nie skończył.
Leciała na grzbiecie wielkiego białego gąsiora, tak jak pastuszek Nils Holgerson z „Cudownej podróży”* [„Cudowna podróż” – książka sławnej pisarki szwedzkiej, Selmy Lagerlöff.]. I nagle okazało się, że ma własne skrzydła, zeskoczyła z ptasiego grzbietu i poszybowała nad ciemniejącym w dole lasem.
– Hej! – zawołała do białego gąsiora. – Ścigamy się!
A gąsior uderzył kilka razy skrzydłami i wysunął się przed Kaśkę, Kaśczyne skrzydła większe, ale nie mają wprawy w lataniu. Lewe nie zgadza się z prawym.
– Hi-hi-hi! – zaśmiewa się gąsior Marcin. – Widzieliście ptaka-wiatraka?
Dopuszcza Kaśkę do siebie, tuż-tuż, bliziutko i czubeczkiem lewego skrzydła łechce ją pod nosem. Kaśka tego nie znosi.
– Ty wariacie! – woła, chwyta ręką za koniec gęsiego skrzydła i nagle widzi, że już wcale nie śpi!
Trzyma w palcach zmierzwiony czarny pomponik, a nie gęsie pióra. A tuż przed sobą widzi małe, chuderlawe i kosmate licho, pociesznie wykrzywione i usiłujące wyszarpnąć jej z ręki koniuszek własnego ogona.
– Ach, to ty! – Kaśka przypomina sobie wczorajsze wieczorne zdarzenia, nocną rozmowę z tatą i z Rokitą, podczas której diablik przyrzekł, ze będzie spokojny jak anioł i nie da się wciągnąć w żadną awanturę, że będzie słuchał Kaśki i pomagał jej we wszystkim. Tak, że w końcu oboje z tatą postanowili, że na razie może zostać u nich, no bo rzeczywiście, gdzie się podzieje?
Kaśka zerka na czarny pomponik i szybko wypuszcza go z ręki. Ale na poduszce i tak się już odbił brudny ślad, przysypany drobinkami ziemi, próchna i trawy.
– Czemu mnie łaskoczesz swoim brudnym ogonem?
W odpowiedzi Rokiś wyśpiewuje szurpatym dyszkancikiem:
Wstawajcie, lube dzia-a,
Kukułka zakuka-a,
Zagląda dzień do cha-a!
W promieniach ziemia ca-a!
– Dziaa, chaa, zakukaa? – Kaśka aż siada na łóżku. – Nie słyszałam jeszcze takiej dziwnej piosenki. Ale już wstaję i wiesz co? Zaraz ci przygotuję wodę na kąpiel, bo jesteś przeraźliwie brudny!
– Ho-ho! – odpowiada Rokiś. – Ode mnie możesz usłyszeć niejedną dziwną rzecz, jakiej jeszcze nie słyszałaś. Chętnie ci coś opowiem, jak już się wykąpiesz!
– Ależ, Rokisiu, przesłyszałeś się – tłumaczy Kaśka. – To przecież ty masz się wykąpać!
– Ja? W mojej rodzinie kąpią się tylko utopce i płanetniki! – oburza się Rokita.
– Ale teraz jesteś w mojej rodzinie, a w mojej kąpią się wszyscy, więc i ty musisz!
– No, jeśli mówisz, że muszę, a wczoraj umówiliśmy się, że mam ciebie słuchać, to widocznie muszę! – godzi się potulnie diablik.
– Dobra, to idziemy po ręcznik! – komenderuje Kaśka, ucieszona, że tak łatwo można się z Rokisiem dogadać.
Otwiera szafę i wyciąga z niej czyściutki, duży ręcznik kąpielowy w kolorowe pasy.
– Ho-ho! – woła Rokiś. – Pokaż no na chwilę ten ręcznik. On mi bardzo przypomina kolorową zapaskę, a kolorowa zapaska przypomina mi niezwykłą historię o starej Bobuliczce…
– O starej Bobuliczce? – dziwuje się Kaśka.
– Tak, o Bobuliczce. Ale ty chyba nie mogłaś jej znać, bo żyła jakieś siedemset lat temu…
– Siedemset lat temu? A tyś ją znał? Nie bujaj mnie!
– Osobiście miałem przyjemność ją znać. Mogę ci zaraz powiedzieć, jak wyglądała – oświadcza Rokiś.
– No, no? – pyta Kaśka i przysiada na brzeżku krzesła.
– Bobuliczka była sucha i koślawa jak ta stara wierzba, co ją wszystkie kozy obgryzają. Nie miała ani rodziny, ani gospodarstwa. Chodziła po lasach i polach, zbierała zioła lecznicze, a potem suszyła je na słońcu. W tamtych dawnych czasach nie było jeszcze ani szpitali, ani tych w białych fartuchach, co kłują ludzi zastrzykami.
Ale Bobuliczka dobrze wiedziała, na jaką chorobę jakiego ziela trzeba dać i niejeden zdrowie i życie jej zawdzięczał. Leczyła biednych i bogatych, a choć była tylko prostą wiejską babą, znali ją i szanowali wszyscy.
Mieszkała Bobuliczka w chatce pod lasem, daleko od innych domów. Ludzie przychodzili do niej o każdej porze roku i dnia i zawsze udzielała im pomocy. Toteż, gdy którejś nocy zbudziło ją stukanie do drzwi, nie zdziwiła się wcale i wylazła z posłania, aby zobaczyć, kto też o tej porze może jej potrzebować. Za drzwiami stał jeleń ogromny, o srebrzystych rogach.
– Pomocy, Bobuliczko! Siadaj na mój grzbiet i jedź ratować króla zwierząt, bo nam śmiertelnie zachorował. Kłapciasty zając, któremu nastawiałaś kiedyś złamaną łapę, powiedział nam, że tylko ty możesz mu dopomóc. Spiesz się, bo nie wiem, czy zdążymy go jeszcze zastać przy życiu!
Chwyciła Bobuliczka swoją sakwę z ziołami i o nic już więcej nie pytając, wgramoliła się na grzbiet rogacza.
Pomknęli przez leśne ścieżki i zarośla dzikich malin, kosmate pierzyny mchów, aż stara Bobuliczka powiedziała sobie wreszcie, że ta zwariowana jazda chyba życie z niej wytrzęsie. I wtedy właśnie jeleń zatrzymał się w nieprzebytym gąszczu i wskazał Bobuliczce drogę do matecznika. Leżał tam niedźwiedź wielki jak stóg siana. Ogromny zwierz miał ślepia zamglone i zbielałe, a z jego gardzieli wydobywał się chrapliwy świst.
Przez tydzień krzątała się Bobuliczka wokół olbrzyma, warzyła zioła do picia i na okłady, sama niepewna, czy się to na co zda. Przyszła jednak chwila, że niedźwiedź podniósł się z barłogu, na wszystkie cztery łapy stanął i ryknął:
– Zdrów jestem, Bobuliczko! Możesz wracać do domu. Jeszcze się tylko dogadajmy o zapłatę. Mów, czego chcesz.
– Od dawna już myślę o tym – odrzekła Bobuliczka – że przydałaby mi się ciepła zapaska, bo na starość coraz bardziej marznę…
Niedźwiedź kiwnął łapą i po chwili pojawiły się trzy zające, ciągnąc zapaskę barwną, tkaną we wszystkie kolory lasu: To pasek zielony jak mech, to rudy jak lisia kita, obok czerwony jak kapelusz muchomora i jeszcze taki, siaki i owaki pasek! Jednym słowem, gdy Bobuliczka narzuciła zapaskę na ramiona i przejrzała się w strumyku, stwierdziła, że nigdy jeszcze nie miała tak pięknego stroju.
Pokłoniła się misiowi w podzięce za tak wspaniałą zapłatę.
– Bądź zdrowa, dobra kobieto – zamruczał niedźwiedź. – Mam nadzieję, że będzie ci zawsze ciepło w naszej zapasce. Gdyby jednak zdarzyło się, że będzie ci w niej bardzo, bardzo, bardzo gorąco – musisz wtedy dotknąć zapaski i zawołać: „Bywajcie, przybywajcie!”, a my już będziemy wiedzieli, co zrobić.
Wędrowała Bobuliczka przez las do swojej chatki, a po drodze myślała tak:
„Poczciwe są te zwierzęta leśne, ale trochę śmieszne. Przecież jeśli będzie mi za gorąco w zapasce, po prostu zdejmę ją i tyle!”
Minął jakiś czas. Któregoś dnia wraca Bobuliczka do domu z wyprawy po zioła i z daleka już widzi, że przed jej chatą konie i ludzie jacyś czekają:
„Pewnie znów kto chory” – pomyślała i zaczęła dreptać szybciej.
Byli to dwaj rycerze w płaszczach długich, a na plecach czarne krzyże mieli. Kiepsko mówili po polsku, lecz tyle Bobuliczka zrozumiała, że któryś z ich towarzyszy umierający jest i chcą, by pojechała go leczyć.
Niedobrze tym Krzyżakom z oczu patrzyło i słyszała Bobuliczka o takich, że niczego dobrego nie ma się co po nich spodziewać, a raczej oszukaństwa i łajdactwa wszelkiego. Lecz ona taki miała zwyczaj, że gdy do chorego była potrzebna, nie pytała, kto on taki i czy prosty, czy krzywy, lecz każdemu pomoc niosła.
„Ha – pomyślała sobie – najwyżej mnie na zapłacie oszwabią” – i wziąwszy swoją sakwę, przed jednym z rycerzy na konia siadła.
Gdy po paru godzinach drogi dojechali do krzyżackiej siedziby, ciarki Bobuliczce po plecach przeszły, tak tam było groźno i ponuro. Odpędziła jednak strach od siebie myślą, że skoro do niedźwiedziego matecznika jechać się nie zlękła, to i tu bać się nie ma czego. Nie zwierzęta to przecież, ale ludzie!
Jeszcze mniej spodobało się Bobuliczce, gdy ją do naczelnika zawiedli, co w krześle wielkim przy kominku siedział i wcale na chorego nie wyglądał. Ten zaś wszystkich swych podwładnych odprawił, aż sami tylko w komnacie zostali, i sługa jeden, co niemieckie słowa Bobuliczce tłumaczył.
Naczelnik zaś mieszek złota na stole położył i w te słowa się ozwał:
– Słyszeliśmy, Bobuliczko, żeś pracowita i mądra i że tylko dzięki skąpstwu i głupocie swoich ziomków w biedzie wielkiej żyjesz. Postanowiliśmy zatroszczyć się o ciebie i ten oto dar ci przekazać, abyś miała spokojną starość. Ty zaś w dowód wdzięczności swojej wiedzy nam użyczysz. Potrzebne nam bowiem ziele takie, co by go do jadła i napoju można było dodać tak, aby człowiek smaku nie poczuł, a musi jeszcze być ono takie, aby kto go zje, w strasznych męczarniach umarł, lecz nie zaraz, jeno po paru dniach, tak ażeby nikt sprawcy nie zdołał rozpoznać!
Odrzekła Bobuliczka na to:
– Nie potom ja się zielarstwa uczyła, nie potom sekrety ziół i kwiatów podglądała, żeby moja wiedza w zimny grób ludzi wiodła, jeno po to, żeby życiem i zdrowiem jak najdłużej cieszyć się mogli. Nie chcę ja złota waszego, a do podłych trucicielskich planów ręki nigdy nie przyłożę!
Rozwścieklił się Krzyżak na to, bo trzeba ci wiedzieć, Katarzyno, że zamierzał on zaprosić na ucztę polskich rycerzy, niby to do zgody dążąc, i trującymi ziołami potrawy zaprawić, aby niewygodnych sąsiadów się pozbyć i ich ziemię przywłaszczyć.
– Skoroś taka głupia – syknął jak żmija – przepadnie cały twój zarobek. Ale żeś tajemnice nasze poznała, już ty świata Bożego nie zobaczysz, w ciemnym lochu z głodu zdechniesz.
I ręką w stół uderzył, a wtedy z sąsiedniej izby strażnicy wypadli i skoczyli do Bobuliczki, żeby ją sznurami związać.
Zlękła się Bobuliczka ogromnie, a z tego strachu tak jej się gorąco zrobiło, jakby ją ktoś ukropem oblał. I wtedy w okamgnieniu przypomniała sobie słowa królewskiego niedźwiedzia i zrozumiała cały ich sens. Dotknęła ręką zapaski, co ją na plecach miała, i wyschłymi ze strachu wargami wymamrotała:
– Bywajcie, przybywajcie!
Zabrzęczało, zaszumiało, zagrało. Spod kolorowej zapaski chmara pszczół wyskoczyła, do strażników dopadła, zaczęła ich ciąć i żądlić, a nie pożałowała też krzyżackiego wodza.
Strażnicy, zamiast Bobuliczkę wiązać, poczęli za nosy i uszy się chwytać i rękami okrutnie machać, co, jak się domyślasz, niewiele im pomogło. Pszczoły omijały Bobuliczkę i tylko jedna bzyknęła jej nad uchem:
– Uciekaj na dwór!
Zanim jednak Bobuliczka zdołała próg przeskoczyć, stała się rzecz taka: wódz krzyżacki chwycił z kominka nadpalone polano i zaczął się od pszczół opędzać. Lecz jedna z nich tak boleśnie ucięła go w łokieć, że polano z ręki wypadło i potoczyło się po kobiercu, który natychmiast ogniem i dymem buchać począł.
Na nic już nie czekając, Bobuliczka, co sił w starych nogach, zaczęła po korytarzach umykać. Gdy zaś za drzwi wypadła, zobaczyła, że czeka tam na nią jeleń, ten sam, co ją do puszczy na grzbiecie woził. Powiózł ją i teraz do domu w wielkim pędzie. W krzyżackim zamku zaś, za ich plecami, rumor dział się wielki, gdyż jedni od pszczół się opędzali, inni zaś biegli pożar gasić, a wszyscy potykali się o siebie nawzajem.
Nim się z ogniem uporali, pszczoły zniknęły, tak jak i się zjawiły. Bobuliczka zaś dawno była już w domu. Ale i tak nikt by za nią nie gonił, bo po tej nauczce Krzyżacy trzymali się od niej z dala, czarów się bojąc, a o swoich podstępnych planach musieli zapomnieć.
A ja – zakończył Rokiś swoją długą opowieść i niespokojnie łypnął okiem w stronę budzika stojącego na półce – trzy dni nie mogłem się ruszyć ze swej dziupli, bo co sobie przypomniałem te pszczoły, te nosy i uszy jak banie, takiej kolki dostawałem ze śmiechu, że o mało nie pękł mi brzuch.
– Fajnie było… – westchnęła Kaśka. – No, ale teraz chodźmy się kąpać!
– Ano racja. Popatrz, całkiem zapomniałem! – zdziwił się Rokiś.
Ruszyli w stronę łazienki, lecz po drodze Rokiś potknął się o brzeg dywanu w pokoju i o mało się nie przewrócił.
– Ho-ho! – powiedział. – Wiesz, dlaczego potknąłem się o ten dywan? Bo jego kolor dziwnie mi przypomina kapotę młodego Latosia, a młody Latoś przypomina mi historię o…
– O czym, o czym?
– Ach, wyobraź sobie, stary Latoś miał trzech synów. Dwóch jak złoto, a trzeciego zwano głupim i trochę było w tym racji, bo myślał tylko o tym, gdzie by tu pospać i zjeść, a jego rozum do innych myśli nie był nawykły i ciężko mu one przychodziły.
Toteż sprawy, które się wówczas działy w Polsce, nawet mu się nie mieściły w głowie. A były to sprawy ważne, gdyż cały kraj podniósł broń przeciw najeźdźcom, co Polskę na kawałki chcieli sobie podzielić. Starsi bracia Latosia kosy swoje na sztorc wyprostowali i za naczelnikiem, Kościuszką, bić się poszli wraz z innymi. Tamtych, co napadli, było jednak więcej i lepsze uzbrojenie mieli. W nierównej bitwie naczelnika ranili i rannego wzięli do niewoli. Bez niego wojsko w rozsypkę poszło, powstańcy po lasach się rozproszyli.
Któregoś dnia do zagrody Latosiów przyszli oficerowie wrogich wojsk wraz ze swym oddziałem. Chcieli oni odszukać resztki polskiego wojska, co w lesie się skryło.
Młodego Latosia wyciągnęli z chałupy i kazali mu się przez las do powstańców zaprowadzić, a gdyby nie chciał – grozili śmiercią na miejscu.
Własne życie chroniąc, poprowadził młody Latoś żołnierzy do lasu. A że tyle jeszcze rozumu miał, żeby swoich wrogom nie wydać, cały dzień z nimi po leśnych ścieżkach się błąkał, smętnie dumając, że za chwilę podstępu się domyślą i będzie się musiał z tym światem pożegnać. Nic mądrzejszego mu do głowy nie przyszło, bo, jak powiedziałem, wprawy w myśleniu nie miał, więc tylko oficerowi, co po polsku rozumiał, obiecał, że jutro na pewno do powstańców dojdą.
Rozpalili na polance leśnej ognisko i do snu się pokładli. Ten zaś, co Latosia miał pilnować, związał mu nogi łańcuszkiem mocnym, żeby Latoś nie uciekł. Kazał mu do ognia przez całą noc dokładać. Drugi koniec z łańcuszkiem przywiązał sobie do ręki i zapowiedział, że jeśli choćby najmniejsze szarpnięcie go obudzi, chłopak do rana nie dożyje. I chrapnął.
Pospali się wszyscy, tylko młody Latoś siedział jak trusia przy ogniu, choć chciało mu się z rozpaczy krzyczeć i włosy z głowy rwać.
Nagle stanął przed nim diablik kusy i gorącymi ślepiami w oczy mu zajrzał.
Drgnął ze strachu Latoś i prawą rękę podniósł, aby się przeżegnać, ale czart za rękaw kapoty go złapał i przytrzymał.
Chuchnął raz tylko na łańcuszek, co pętał Latosiowi nogi, i łańcuszek bez jednego dźwięku opadł luźno na trawę. Chuchnął drugi raz – i łańcuszek jak wąż, któremu fujarka czarodziejska przygrywa, do pobliskiego jałowca podpełznął i zawiązał się wokół pieńka.
– Ściągaj kapotę i czapkę! – rozkazał diabeł.
Latoś, kolanami trzęsąc, posłusznie zdjął kapotę i zerwał z głowy czapkę. Kusy kapotę złapał i wokół jałowca omotał, a na wierzchołek krzaczka Latosiową czapkę wcisnął.
– Pełzaj za mną, tylko hałasu nie rób!
I Latoś poczołgał się za diabłem. Już tuż-tuż przy brzegu polany byli. Nagle ten, co Latosia miał pilnować, zbudził się i za łańcuszek szarpnął.
– Siedzisz, durniu? – zawołał.
A że zobaczył kapotę i czapkę, spod której kosmate gałęzie jałowca jak strąki włosów sterczały, uznał, że wszystko jest w porządku, na drugi bok się odwrócił i zasnął.
Gdy na ścieżkę się wydostali i Latoś na nogi stanął – diablik jak dym się rozwiał. Lecz Latoś wiedział już sam, co ma robić dalej, jakby mu kto czarne na białym wypisał. Kłusem dotarł do naszych wojsk i pobudził straże. A gdy dowódcy rzecz całą opowiedział, ten oddziałek na nogi zerwał i do śpiących na polanie cichaczem się zakradli.
Takiego im wtedy łupnia dali, że hej! A choć losów powstania to nie odmieniło, mogli spokojnie do domów wrócić i do pracy na roli po dawnemu się zabrać…
Tylko młody Latoś nie mógł już żyć po dawnemu. Chociaż tłumaczył wszystkim, że to diablik bardziej niż on się zasłużył, nikt mu nie chciał wierzyć. Wszyscy za bohatera go mieli i jego skromność chwalili. Ta niezasłużona sława tak go odmieniła, że na świat innymi oczami spojrzał, a jak powiadali, pod koniec życia do wielkiego rozumu doszedł i nieraz ludziom i krajowi się zasłużył…
Zakończywszy opowieść, Rokiś z nadzieją spojrzał na budzikowe wskazówki, które przez ten czas znów posunęły się o jakieś pół godziny naprzód.
– O, jakie to było ciekawe! – wykrzyknęła Kaśka, podnosząc się z dywanu. – Szkoda, że nie ma czasu, żebyś mi mógł opowiedzieć coś jeszcze. Bo teraz już naprawdę tylko-tylko zdążysz się wykąpać i zaraz muszę lecieć do szkoły.
– To może… – zaczął Rokiś uprzejmie. – Bo żebyś się nie spóźniła przeze mnie…
– Zdążymy – powiedziała Kaśka – tylko naprawdę się spieszmy.
Weszli do łazienki, gdzie na honorowym miejscu stała pralka, niedawny nabytek, z którego mama Kaśki była bardzo dumna. Rokiś zatrzymał się przed pralką i zaczął ją uważnie oglądać.
– Jeśli znów powiesz: „Ho-ho!” i tak ci to już nie pomoże! – uprzedziła Kaśka. – Poznałam się na tobie! Specjalnie mnie zagadujesz, a przecież to ty miałeś mnie słuchać, a nie ja ciebie!
– Nic podobnego! – krzyknął Rokiś. – Przecież sama prosiłaś mnie, żeby ci opowiadać. A teraz masz do mnie pretensje! A ja właśnie chciałem cię prosić o małą, malusieńką nagrodę za to, że tak ciebie słucham! Ale skoro jesteś taka, na pewno mi na nic nie pozwolisz, nie ma nawet co mówić… – zakończył z goryczą.
– Jeśli ta nagroda ma polegać na tym, że się wcale nie wykąpiesz, to na pewno nie pozwolę!
– Wręcz przeciwnie – oświadczył Rokita. – Chcę się wykąpać bardzo porządnie, tak żebyś była ze mnie zadowolona. Boję się, że zwykła stojąca woda w wannie nie na wiele się tu zda, bo przecież sama mówiłaś, że jestem okropnie brudny. Ale widziałem nieraz, jak kobiety wkładają do tej oto beczułki wysmarowane i wypacykowane koszule swoich synów, a potem rozwieszają je na płocie białe i czyste. Pomyślałem więc, że będzie chyba dużo lepiej, jeśli się wypiorę, zamiast wykąpać!
– Mama nie pozwala mi ruszać pralki! – powiedziała Kaśka szybciutko.
– Widzisz! Wiedziałem od razu, że się nie zgodzisz! A powiem ci prawdę! Uwielbiam wzburzone fale i wiry wodne! Zawsze marzyłem o tym, żeby spróbować takiej kąpieli! Ale cóż, widocznie marzenia biednego, małego diabła nie są warte tego, aby je spełniać!
Napełniając pralkę wodą Kaśka myślała sobie, że teraz już rozumie, co miał na myśli tata, kiedy powtarzał:
„Nie chciałem wcale go przywozić. Nie wiem, jak to się stało, że go przywiozłem”.
– Masz swoją wodę – powiedziała do Rokisia – tu – pokazała na kontakt – włączasz i gasisz. – I pobiegła pakować tornister.
Po chwili w łazience zagrała pralka.
– Ratulbulbul! Bulbulunku! Gluglunku! – usłyszała Kaśka rozpaczliwe krzyki.
Pobiegła do łazienki, lecz zdążyła zaledwie uchylić drzwi, gdy oblał ją i oślepił potok wody.
– Rokisiu, nie chlap tak!
– Gulgulgul!
Rzuciła się więc Kaśka do łazienki, aby sznur od pralki wyciągnąć z kontaktu. Lecz w tej samej chwili kontakt zaskrzeczał, wystrzelił pęczek iskier, a monotonny pomruk pralki i grające w pokoju radio umilkły, jak nożem uciął.
– Już w porządku, dziękuję! – zawołał z łazienki normalny głos Rokisia. – Nie wiem tylko, po co zgasiłaś mi również światło!
– Nic nie gasiłam! To korki się przepaliły!
Z ciemności łazienki wynurzył się ociekający wodą Rokiś. Za każdym krokiem stawiał na zapastowanej podłodze wodnistą pieczęć ze swojej mokrej łapy. Lecz ślady te zacierał natychmiast usłużny ręcznik, który ciągnął się za nim po podłodze jak królewski tren.
– Korki? A po co przypalałaś korki? Znałem jednego aptekarza, który przypalał korki, żeby sobie uczernić wąsy, ale tobie to chyba niepotrzebne!
– Ach, Rokisiu! Korki, czyli bezpieczniki elektryczne! O, tu są! – wskazała ręką na licznik, wiszący w przedpokoju. – Teraz nie mamy prądu i trzeba będzie do wszystkiego przyznać się tacie! Dopiero usłyszymy!
– Nieważne! – oświadczył Rokiś. – Gorzej, że ta pralka ukręciła mi z ogona całkiem dobre powrósło. Myślałem już, że mi go całkiem urwie! Dlatego nie zdążyłem, niestety, się umyć!
Rzeczywiście Rokisiowy ogon, skręcony i zasupłany na wiele węzełków, wcale nie przypominał tego, czym naprawdę był.
– Mogłabyś mi go teraz odkręcić z powrotem? – prosił Rokita. – Najlepiej będzie, jeśli zawisnę na żyrandolu, a ty złapiesz za koniec ogona i będziesz kręciła się tak, jak w „drobnej kaszce”, to wtedy ogon się rozplącze.
Kaśka złapała więc za koniec ogona i ruszyła w taniec:
Tańcuj, Masza, dam ci pieróg,
Tańcuj, Masza, dam ci dwa!
– Szybciej, szybciej! – wołał Rokiś. – Bo mi ręce drętwieją i zaraz spadnę!
Tucu madamcipiega!
Tucumaa damidwa!
– Przekręciłaś, przekręciłaś! Stój! – wołał Rokita. – Teraz trzeba w drugą stronę!
– Kiedy zakręciło mi się w głowie! Oj!!!
Puszczony przez Kaśkę ogon zafurkotał w powietrzu jak bąk i sam wrócił do normalnego wyglądu.
– Jesteś genialna! – zawołał Rokiś, zeskakując z żyrandola. – Chodź, teraz cię odkręcę!
Złapał ją za ręce i zaczęli kołować się w drugą stronę.
– Tańcuj, Masza!
– O rety, całe mieszkanie się kręci! – zatoczyła się Kaśka i z impetem siadła na podłodze.
I zobaczyła, że ze szpary pod drzwiami łazienki wypełza struga brudnej wody i powoli, ostrożnie, zaczyna skradać się w stronę kilimka.
– No-no-no! – powiedziała na lekcji polskiego pani wychowawczyni, gdy Kaśka skończyła czytać kawałek opowiadania. – No-no-no! – powtórzyła jeszcze raz, rysując w dzienniku czerwoną, brzuchatą piątkę. – Jak tak dalej pójdzie, Kaśka gotowa jeszcze doścignąć Dobrochnę w pięknym czytaniu!
A Dobrochna jest wielkim asem. Zawdzięcza to swojemu czteroletniemu bratu. Ten jej Maciek – nuda nad nudami i piła nad piłami – bardzo dawałby we znaki całej rodzinie, gdyby nie to, że Dobrochna, jedyna w domu, zawsze umie „przerobić go na anioła”, i to właśnie czytaniem. Wszystkie zupki i kaszki znikają z talerza, gdy przy jedzeniu towarzyszy Maćkowi spokojny głos Dobrochny. Stłuczone kolano i guz na czole również leczy się czytaniem i tak dalej.
I dlatego pani mówi, że Dobrochna jest asem. Ale Kaśka i inne dziewczynki z trzeciej klasy uważają, że Dobrochna jest męczennicą.
– Czemu się tak ciągle z nim cackasz? On nigdy nie daje ci się spokojnie pobawić! Mogłabyś mu czasem wlać! – mówią do Dobrochny koledzy z podwórka.
Ale ci, którzy znają Dobrochnę lepiej i dawniej, nigdy nie mówią takich rzeczy. Wiedzą, że mały Maciek urodził się z wywichniętą nóżką i cały pierwszy rok życia spędził w obrzydliwym żelaznym aparacie. A potem też ciągle chorował i leżał w łóżku, a nawet – taki jeszcze całkiem mały – był w szpitalu na operacji. – On też miał za swoje – broni zawsze Maćka Dobrochna – nic dziwnego, że jest kapryśny i marudny. Ty byś może był jeszcze gorszy, gdybyś tyle chorował!
Z tych właśnie sposobów Dobrochny powstał Kaśczyny sposób na Rokisia i przy okazji – sposób na piątkę z czytania. Dzięki niemu Kaśka – aż wstyd powiedzieć – żyje sobie teraz jak hrabina.
Kaśka bowiem i normalnie, gdy w domu gospodaruje mama, ma swój przydział obowiązków. Wyciera kurze, podlewa kwiaty, obiera ziemniaki na obiad. A kiedy mama wyjeżdża, dochodzi jeszcze robienie surówki i drobne zakupy (a także i inne rzeczy, ale to już do spółki z tatą). A w tej chwili…
– Obiorę za ciebie ziemniaki i pościeram kurze! – naprzykrza się Rokiś
Wydziera jej z rąk każdą robotę i w mig się z nią uwija. A kiedy kartofle pływają już spokojnie w garnuszku, a obierzyny, cienkie jak papierek, zostają wyrzucone do wiadra, gdy utarta marchewka czeka spokojnie w salaterce na powrót taty – Rokiś rzuca się do półki z książkami i wyciąga tom możliwie najgrubszy. Najpierw, śliniąc pazury (tego nie można go oduczyć), ogląda wszystkie obrazki. Potem wybiera ten, który jego zdaniem jest najciekawszy, i podtyka go Kaśce pod oczy.
– Tu czytaj! – błaga.
Przeczytali najpierw wszystkie opowiadania z czytanki, lecz te nie za bardzo przypadły do gustu Rokicie. Dopiero gdy Kaśka wyciągnęła książkę z bajkami, gdzie roiło się od strachów, smoków i wiedźm, gdzie czarodziejska makata pozwalała widzieć ludzi i rzeczy odległe o dziesiątki kilometrów i rozumieć mowę zwierząt – Rokiś zasłuchiwał się bez pamięci i głośnymi okrzykami podziwu lub złości wyrażał swoje uczucia dla bohaterów.
– Dziś mi przeczytaj taką smutną, smutną bajkę o diable! – woła Rokiś, rzucając się z rozmachem na tapczan.
– Smutną o diable? Nie znam takiej!
– Nie możesz nie znać! To jest bardzo sławna bajka wierszem. Jest w niej o tym, jak ludzie jedzą, piją i lulki palą, a jeden taki chytrus oszukuje diabła ile wlezie! W końcu każe mu się ożenić z własną żoną, straszną sekutnicą! Ale ja wiem, co się z nim potem stało za to, chociaż w tej bajce nie jest to opisane! Siedzi teraz na księżycu w jednym kapciu, w drugim bucie! Założę się, że ta bajka musi być u ciebie w domu!
Kaśka wyciąga więc z tatusiowej półki gruby tom z wierszami Mickiewicza i czyta Rokisiowi balladę o pani Twardowskiej.
– Och, chciałbym umieć czytać i pisać! – wzdychał potem Rokiś, przeciągając się wygodnie na tapczanie. – Pamiętam, podsłuchałem kiedyś w szkole taki fajny wiersz o czytaniu. Dzieci uczyły się go na pamięć, na jakąś akomodę.
– Akomodę? Chyba na akademię? – poprawia go Kaśka.
– Możliwe! Wiem, że było to coś podobnego do komody. Nieważne! Grunt, że wiersz był piękny i kończył się tak…
Rokiś wskoczył na wałek od tapczana i zaczął recytować, wybijając takt ogonem:
Aż tu nagle, moja miła,
Niema książka przemówiła!
I gadała, i śpiewała,
Czego nie opowiadała!
– A przedtem było, jak książka była niemową, bo dzieci nie umiały czytać, jak ja się wtedy wzruszyłem! To ja, biedny analfabeta, myślałem sobie, tak bym chciał umieć czytać, a te głupie cymbały mogą, a nie chcą…
– Jakie znów cymbały?
– No, jak to jakie? Dzieci z tej szkoły!
– Dzieci to dzieci, a nie żadne cymbały – obraziła się Kaśka w imieniu nieznanych koleżanek i kolegów. – Możesz sobie swoich diabłów ale dzieci nie wolno!
– Jak to nie cymbały? Sama pani woźna tak mówiła! A jak przyszedł do niej prezes Gąsior z GS-u i powiedział: „Pani Folfasowa, pani taka schludna, co się pani tu męczy, niech pani idzie sprzątać do nas do GS-u, dostanie pani sto złotych więcej” – to pani woźna na to: „Panie prezesie, kiedy ja kocham te swoje cymbały!” Tak było!
– Wiesz co, Rokisiu? – przerywa Kaśka, czując, że i tak nie przegada diablika. – A ja bym cię może nauczyła liter?
– Kasieńko, cudowna, genialna! Mój ty Lucyperze! Będę za ciebie obierał kartofle do obiadu przez sto pięćdziesiąt lat! Ja już nawet niektóre litery umiem rysować, tylko nie wiem, co one znaczą! Bo wiesz, jeden chłopak z kolonii letniej wyrył na mojej wierzbie pewien tajemniczy napis. Musiał to być wielki sekret albo jakieś straszne zaklęcie, bo się okropnie chował przed wszystkimi, kiedy to pisał, a już najbardziej przed panem wychowawcą! Ale ja i tak zobaczyłem i zapamiętałem te litery, tylko nie wiem, co one znaczą! O, mogę ci je zaraz narysować!
Rokiś schwycił ołówek i nasmarował na papierze koślawo:
GÓPIA JOLKA
– No wiesz! – krzyknęła Kaśka. – Miałeś się czego uczyć na pamięć! Osioł był ten twój chłopak! Ja cię będę uczyła porządnie, z elementarza.
Kaśka wyciąga ze swej szafki postrzępiony trochę elementarz. Jak to było dwa lata temu? Od czego się zaczynało? Zaraz, zaraz… Zostały nawet jeszcze gdzieś kolorowe literki, wycinane z kartonu. Sypią się teraz spomiędzy stronic. O, nie dokończony zeszyt w trzy linie!
Ostatnio Kaśka bawiła się w szkołę z Kabaczkiem. Dostał takie mnóstwo dwój, że chyba w całej klasie przez cały rok nie uzbierałoby się tyle. Nie nauczył się ani jednej litery. Spał bezwstydnie na lekcjach lub uciekał na wagary do Feli.
Pisała mu raz po raz uwagi w dzienniczku, ale widać rodzice tego ucznia coś nie bardzo byli troskliwi, bo nikt nie zaglądał do dzienniczka i nie podpisywał uwag. W końcu Kaśka straciła cierpliwość i skierowała go do poradni specjalistycznej. Opukała go, osłuchała słuchawką.
– Dziecko ma wadę wymowy, proszę pani! – powiedziała do półki z książkami, bo nikt inny w charakterze rodziców się nie zgłosił. – Powinno chodzić na gimnastykę języka. Powiedz, syneczku: „Raczek ma czerwony fraczek”.
– Miau! – krzyknął Kabaczek, zeskoczył z lekarskiego stołka i dał drapaka. Doktor specjalista pokiwał smętnie głową i napisał zaświadczenie:
„Zwolniony z obowiązku szkolnego dożywotnio
dr med. Katarzyna”
Ale to było jeszcze w zeszłym roku.
A zresztą taki uczeń jak Rokiś nie da się porównać z Kabaczkiem pod żadnym względem. Rokiś codziennie ślęczy nad elementarzem, sam pogania Kaśkę, aby pokazywała mu nowe litery. Zmienił się nie do poznania i stał się prawdziwym książkowym molem! I tylko od czasu do czasu przypomina sobie, kim jest naprawdę, ale tylko na chwilę.
Któregoś dnia Kaśka po powrocie ze szkoły otrzymała od Rokisia zeszyt pełen pracowicie nagryzmolonych Al, uli i Asów.
– No, Rokisiu, wspaniale! Szkoda tylko, że tak bazgrolisz! Ale i tak dostaniesz ode mnie prezent za pracowitość! – i Kaśka wyciągnęła z szuflady piękny czerwony długopis, który wygrała na szkolnej loterii fantowej.
– Nieważne, że bazgrolę – oświadczył Rokiś, przyjmując długopis. – W przyszłości i tak będę pisał na maszynie. Zamierzam zostać sławnym pisarzem! Dzięki tobie, bo ty mnie odkryłaś. Nie wiem, jak ja ci się odwdzięczę!
– Nie wygłupiaj się, Rokisiu! – odpowiada Kaśka. – Ale swoją drogą… że też ci się tak chce pisać i czytać całymi dniami… ja już nieraz nie mogę usiedzieć nad zeszytem!
– Ach – mówi Rokiś skromnie. – Mam mnóstwo pomysłów literackich i nie mogę się doczekać, kiedy już będę umiał utrwalać je na papierze!
– A ja mam mnóstwo pomysłów nieliterackich. Na przykład, żeby iść dzisiaj na telewizję do ciotki Feli. Ale muszę przedtem przynajmniej rachunki dokończyć.
I Kaśka pochyla się nad słupkami.
Wreszcie zamyka zeszyt i biegnie do taty, który pracuje w małym pokoju.
– Tato, pójdę teraz do Feli na telewizję! Zostało mi jeszcze jedno ćwiczenie z gramatyki, ale zrobię je potem!
– Potem – to znaczy kiedy? – tata jest bezlitosny, jeśli chodzi o szkolne sprawy. – Czy chcesz przez to powiedzieć, że masz zamiar odkładać lekcje na jutro rano?
– Tatusieńku, tylko jedno małe ćwiczonko! Zrobię wieczorem, albo jutro raz-dwa! – błagała Kaśka.
– No, idź, ale wiedz, że mi się to nie podoba! Lekcje powinny być zrobione najpóźniej do ósmej wieczór – dogaduje tata.
Zapowiedziana audycja o życiu kangurów kończy się, ale zaraz potem zaczyna się film o starym miasteczku we Francji, gdzie mieszkają sami zegarmistrze, a po tym filmie znów będzie coś bardzo ciekawego, trzeba tylko poczekać, aż się skończy ta jedna krótka audycja, co jest trochę nudna. Ach, ta telewizja! Można by patrzeć godzinami. Tylko że Fela, zupełnie tak jakby namówili się z tatą, wypędza Kaśkę do domu w samym środku dziennika.
– Wynocha, wynocha – mówi. – Obejdzie się bez Wicherka. Idź dokończyć lekcji!
Kaśka więc rada nierada wraca do swego stolika i otwiera książkę do polskiego.
„Przepisz zdanie i uzupełnij je czasownikami podanymi powyżej”. Aha, to łatwe! Tylko gdzie jest zeszyt?
– Tutaj, tutaj go masz! – podsuwa Rokiś, a Kaśka jest w takim pośpiechu, że nie dostrzega wcale jego tajemniczej i bardzo zadowolonej z siebie miny.
– Otwórz go sobie sama – dodaje jeszcze diablik.
– Oj, Katarzyno, czemu się pogniewałaś? Nie rozumiem! Przecież było umówione, że mam ci we wszystkim pomagać! Przecież obiecałem ci się odwdzięczyć!
W zeszycie do polskiego, czerwonym długopisem w poprzek linijek, paskudnymi drukowanymi literami napisane jest tak:
ĆWICZ. 57
KOTEK WYPRAŁ WAZONIK
BASIA STŁUKŁA BRACISZKA.
MAMA PODEPTAŁA KOSZULE.
JUREK ZABAWIA DYWAN.
A przecież Kaśka właśnie zaczęła nowy zeszyt i tak sobie postanowiła, że ten już na pewno do końca będzie ładny!
– Czemu jego wysokość Prezes jest dziś nie w humorze? Może herbatki zaparzyć? – podskakiwał Rokiś wokół taty, który zaraz po powrocie z pracy obudował się, niczym wałem obronnym, olbrzymią stertą papierów. Pomiędzy papiery wstawił maszynę do pisania i walił w klawisze tak wściekle, że lada chwila mogły rozpaść się pod tatowymi palcami na drobne blaszki i śrubki. Z nikim tata nie chciał zamienić ani słowa.
– Czemu jego wysokość… – powtórzył jeszcze raz Rokiś.
– Zmiataj, nie przeszkadzaj, pracuję! – warknął tata i Rokiś, spłoszony, czmychnął do drugiego pokoju.
Siedziała tam Kaśka oparta łokciem o zeszyt do przyrody i w zamyśleniu obgryzała bezlitośnie długopis, aż jego plastykowy koniec zmieniał się powoli w strzępiasty pędzelek.
– Zakręcimy „Tańcuj, Masza”? Przeczytasz mi coś głośno? Albo ja ci pokażę swoje ćwiczenia? – proponował Rokita.
– E tam… – odpowiedziała tylko Kaśka i dalej patrzyła przed siebie przez szybę w oknie, przez całą ulicę, przez dom naprzeciwko i następne domy za nim, gdzieś daleko, daleko.
Oboje, tata i Kaśka, wrócili dziś razem do domu – widocznie tata wstąpił po Kaśkę do szkoły wracając z redakcji. Byli nierozmowni i smutni, na żadne fikołki ani opowiastki Rokisia nie chcieli dziś zwracać uwagi.
Więc, obrażony, chwycił książkę z bajkami i ułożył się z nią na tapczanie.
– I co teraz zrobimy z tą Felą? – powiedziała nagle Kaśka do szyby w oknie, ulicy, domu naprzeciwko, innych domów za nim i do tego wszystkiego, co było dalej,
Ale nie odpowiedziała jej na to pytanie ani szyba, ani ulica, ani domy, tylko Rokiś zerwał się w okamgnieniu z tapczana, zrzucając książkę na podłogę, przysiadł na poręczy Kaśczynego krzesła i zapytał ciekawie:
– Dlaczego:,,Co zrobimy”? Powiedz, co się stało! Widzę od razu, że macie jakieś zmartwienie, a nie chcecie powiedzieć! A ja na pewno znajdę sposób!
– Jaki tam sposób znajdziesz! Na to nie ma sposobu! Sam tata tak powiedział… Widzisz, to jest tak…
I Kaśka opowiedziała Rokisiowi o dzisiejszym zmartwieniu. O Feli, która odpisuje na listy ludziom, piszącym do gazety w różnych sprawach. O tym, że tego dnia, gdy tato przywiózł Rokisia i była awantura z Kabaczkiem, Feli z tego całego zamieszania pomyliły się dwa listy. Jeden był od pani Amelii Zubczyńskiej, takiej starej babci, a drugi od Wioletty Tupczyńskiej, młodej dziewczyny. No i tej młodej panience, która pytała, jak ma się ubrać i umalować na zabawę, Fela odpisała, co robić, żeby wnuczęta były posłuszne. A starej babci napisała, jak ma sobie wymalować oczy, uczesać się i ubrać na bal.
Sekretarka, która przygotowywała listy do wysłania, wykryła oczywiście to pomyłkę i listy zostały zatrzymane. Ale że był przy tym przypadkiem naczelny redaktor, który Feli strasznie nie lubi, wybuchła wielka awantura.
– Co by było gdyby! – krzyczał ten redaktor. A potem powiedział, że Fela już jest widać za stara i trzeba jej zabrać to odpisywanie na listy.
– No to czemu się martwicie! Jeszcze lepiej! Fela nie będzie miała nic do roboty, będzie mogła się wylegiwać na tapczanie i czytać książki!
– Aj, Rokisiu! Idź lepiej czytać swoje bajki! I tak nic z tego nie zrozumiesz! – macha ręką zrezygnowana Kaśka i znowu zatapia się w rozmyślaniach. No, bo jak wytłumaczy Rokisiowi to, co przed godziną jej samej tłumaczył tata: że w tych listach i pocztówkach z różnych stron Polski mieszka cała rodzina Feli? Bo Fela wszystkich swoich prawdziwych krewnych straciła w czasie wojny i byłaby sama jak palec, gdyby nie to, że zawsze sobie kogoś znalazła do opiekowania się i do rady i że czuła się potrzebna tym wszystkim ludziom, którzy ją prosili o pomoc? I że nie wolno jej teraz zabierać tego wszystkiego? I że w dodatku, jak powiedział tata, redaktor przyczepił się do Feli, bo Fela powiedziała kiedyś, że nie podoba się jej radiowa powieść, której autorem jest pan redaktor?
Ale Rokiś, jak się okazuje, przejął się jednak bardzo kłopotami ciotki Feli.
– Słuchaj, nic się nie martw! – szepce do Kaśki. – Zastanówmy się lepiej, czy można temu redaktorowi zrobić jakąś drakę. Tu trzeba działać!
– Co tam możesz zdziałać? Możemy mu najwyżej postukać w kaloryfer, bo mieszka dwa piętra nad nami i jak u nas się stuka, to u niego strasznie słychać. Kiedyś, dawno, miałam odrę ja i mój kolega z przedszkola, co mieszkał piętro niżej, i stukaliśmy do siebie, bo nam było smutno. O, jak się wtedy redaktor wściekł! Latał z piętra na piętro, aż wreszcie trafił do nas. Powiedział, że o niego nie chodzi, ale on pisze powieść radiową dla młodzieży, a to jest społecznie doniosłe, i że krzywdę czynimy nie jemu, lecz społeczeństwu. Tak wygadywał, a potem jeszcze mama nakrzyczała na mnie, a u Wojtka było to samo. Potem ten Wojtek i tak się wyprowadził, więc nie stukaliśmy już więcej. Teraz można by spróbować, ale czy to pomoże? Chyba go tylko jeszcze gorzej zezłości. A poza tym u innych sąsiadów będzie słychać też, a oni przecież niewinni! Zresztą to było dobre dla maluchów, a teraz…
– Tak, to nie za dobry pomysł… Ale poczekaj! Mówisz: dwa piętra nad nami? To może być pożyteczne. – I Rokiś zamyślił się z całej siły, co można było poznać po tym, że ukręcił sobie z włosów na głowie co najmniej jeszcze trzy sterczące rogi oprócz tych, które miał i tak. – A czy on jeszcze pisze tę powieść?
– No pewnie, od trzech lat w kółko! Powieść nazywa się „Nasza Paczka” i nadają ją co tydzień przez radio. Niektóre dzieciaki u mnie w klasie słuchają jej nawet jak szalone, ale ja już się zanudziłam na śmierć. Główny bohater ciągle jest grzeczny jak aniołek, a kto się z nim zaprzyjaźni, zaraz się poprawia i dostaje same piątki. I tak dalej, możesz sobie wyobrazić. Ale naczelny redaktor jest okropnie zachwycony swoją powieścią. Co wieczór po pracy siedzi nad nią i pisze, a jak tylko napisze większy kawałek, to zaraz zaprasza do siebie gości na głośne czytanie najnowszego odcinka.
– Znakomicie, znakomicie się składa! – Rokiś wywinął na dywanie dwadzieścia koziołków, wskoczył na wałek od tapczana i zaśpiewał:
Tu się przytnie, tam podetnie!
I pasować będzie świetnie!
Po czym błyskawicznie odbił się od wałka i po chwili siedział już okrakiem na lufciku.
– Wybieram się z małą wizytą! Poczekaj na mnie aż do skutku!
Pomachał Kaśce łapą i ogonem i zanim zdążyła go zapytać gdzie, po co i dlaczego, zaśpiewał jeszcze, tym razem na inną melodię:
Bywaj, dziewczę, zdrowe,
Ojczyzna mnie woła!
I błyskawicznie zniknął za oknem.
W gabinecie naczelnego redaktora, pogrążonym w mroku, płonęły dwie okrągłe lampy, jedna żółta, druga jakby różowa. Dopiero gdy wzrok oswoił się z tym dziwnym światłem, można było się zorientować, że lampa jest tylko jedna, a ta druga, lśniąca różowym blaskiem kula to łysina bardzo ważnego redaktora, pochylona nad kartką papieru.
W ręku redaktora lśnił również wspaniały zagraniczny długopis, lecz na papierze nie pojawiały się litery, tylko zawiłe nadzwyczaj esy-floresy, pan redaktor bowiem, podobnie jak jego mała sąsiadka mieszkająca dwa piętra niżej, nie mógł się skupić i nie przychodził mu do głowy żaden pomysł.
Nagle zasłona na oknie drgnęła, drgnął także redaktor, gdyż wydało mu się, że jakiś obcy, skrzypiący głos odczytał wyraźnie i dobitnie jedyne zdanie znajdujące się u góry stronicy:
– Jutro punktualnie o piętnastej spotkamy się w naszej świetlicy! – powiedział nieznany głos.
Naczelny redaktor zerwał się z fotela, zajrzał w szczelinę między biurkiem a kaloryferem, wsunął łysinę pod samo biurko, do kosza na śmieci i do kilku innych możliwych kryjówek, ale niczego nie znalazł.
– Przemęczenie i nerwy! – powiedział sam do siebie i znów usiadł nad papierem.
Ledwie chwycił długopis, a w pokoju zabrzmiało znowu: „Jutro punktualnie o piętnastej spotykamy się w naszej świetlicy! Żeby nikt się nie spóźnił!”
– Żeby nikt się nie spóźnił! – powtórzył redaktor naczelny i machinalnie zanotował usłyszane zdanie. „Sprawa jest niezmiernej wagi, bo…”
Redaktor obejrzał się za siebie, lecz w pokoju było pusto.
Redaktorowi wydało się, że zdanie to brzmi właśnie tak, jak sam najbardziej chciałby je ułożyć.
Stuknął się z rozmachem w łysinę.
– O, ja głupi! Przecież to na pewno natchnienie! To ono podszeptuje mi dalszy ciąg powieści! Pisać, pisać, natychmiast!
Długopis zaczął tańczyć po papierze, a pochylona nad stołem łysina zapłonęła kolorem malinowym. Nieznany głos wypowiadał coraz to nowe słowa i zdania, a redaktor, rozgorączkowany i zachwycony, bez chwili namysłu zapisywał je na papierze.
Wreszcie wyczerpała się planowa ilość stronic, gdyż odcinek powieści nie mógł trwać dłużej niż dwadzieścia minut. W pokoju zaległa cisza, przerywana tylko szelestem kartek i leciusieńkim szmerem drgającej zasłony, która zresztą po chwili zatrzymała się w bezruchu.
Redaktor gorączkowo składał i wyrównywał zapisane kartki. Związał na kokardkę plastykową teczkę.
„Widocznie jestem geniuszem! Jeszcze nigdy nie napisałem tak wspaniałego rozdziału!” – myślał, wyciągając się do odpoczynku na swej wersalce.
Kaśka podniosła głowę znad zeszytu, gdyż wydawało jej się, że słyszy szmer za oknem.
I rzeczywiście za chwilę skrzypnął lufcik i pojawiła się w nim czarna kudłata łepetyna.
– Bomba podłożona! – zakomunikował Rokiś, zeskakując prosto na tapczan i wyciągając się na nim wygodnie. – Teraz czekamy na wybuch!
Ale minął cały wieczór i jeszcze jeden cały dzień, a nie zdarzyło się nic. Ciotka Fela nadal chodziła zgnębiona, tato zaś gniewał się o byłe co. Trzeciego dnia o zmroku zadzwonił telefon i tata podniósł słuchawkę.
– Tak słucham!… Dzień dobry, panie redaktorze! – odpowiedział głosem grzecznym po wierzchu, ale w środku bardzo złym.
– … niestety, panie redaktorze, uprzejmie dziękuję za zaproszenie, ale nie skorzystam. Żona wyjechała z Warszawy i jestem sam w domu z dzieckiem. Tak, może następnym razem, do widzenia!
– Redaktor obraził się na mnie! – powiedział tato, kładąc słuchawkę. – Bardzo dobrze! Jeszcze by tego brakowało, żebym chodził wysłuchiwać jego radiowej powieści dla młodzieży teraz, kiedy jestem na niego taki zły! Niech go sobie inni słuchają! Zresztą co można nowego wymyślić w sto siedemdziesiątym ósmym odcinku? Nudy na pudy!
Rokiś szturchnął Kaśkę porozumiewawczo,
– Szkoda jednak, Prezesie, żeś nie poszedł posłuchać tego znakomitego dzieła, Może tym razem usłyszałbyś coś całkiem nowego i ciekawego…
– Rewelacyjnego! – dodała Kaśka, ale nie wytrzymała i zaczęła chichotać.
– Nie spodziewam się! – mruknął z powątpiewaniem tata. – I nie wiem, co tu widzicie śmiesznego. Chyba że chcecie pozbyć się mnie z domu, żeby coś bez przeszkód napsocić? Nie uda się wam to! Ja mam pranie i będę prał! – I tata podążył do łazienki, gdzie wyprodukował wielką białą chmurę mydlin z błękitnego proszku IXI i zanurzył w niej swoje koszule.
Tego wieczoru długo jakoś nie mogli się ułożyć do spania, bo Rokisiowi zebrało się na opowieści z dawnych czasów. Swoim zwyczajem zagadywał Kaśkę i tatę tak, że zupełnie zapomnieli, która jest godzina, i dopiero o jedenastej tata złapał się za głowę.
– Znikać mi z oczu, ale to już! Do łóżek, natychmiast do łóżek! – pokrzykiwał. – Gdyby mama o tym wiedziała, urwałaby mi głowę od razu!
Właśnie Kaśka pakowała się pod kołdrę, a Rokiś mościł się w lalczynym wózku (który odziedziczył po Kabaczku i w którym był ogromnie szczęśliwy, bo nigdy jeszcze nie miał tak eleganckiego posłania), kiedy telefon zadzwonił po raz drugi tego wieczoru.
– Nic nie szkodzi, jeszcze nie śpimy! A co się stało? – mówił tata do kogoś, co widać przepraszał za to, że dzwoni tak późno. – Co??? – krzyczał do słuchawki. – Niesłychanie ciekawy odcinek? Draka na całego? Niemożliwe!
Kaśka i Rokiś wyleźli z łóżek, podkradli się pod drzwi i nastawili uszu.
Ale niewiele można było z tej rozmowy zrozumieć, bo już za chwileczkę tata zaczął się śmiać i śmiać, i śmiać z całego serca i tylko od czasu do czasu wykrzykiwał jakieś pojedyncze słowa:
– Co? Anielskie skrzydła? – i śmiał się jeszcze głośniej.
– Chachacha! Najciekawszy odcinek!
– Sznurek był za słaby? Oj, nie mogę!
– Rety, chyba słuchawka pęknie! – powiedziała Kaśka do Rokisia.
– Dobra nasza, wszystko gra, możemy wleźć do łóżek! Założę się, że tata zaraz. przyjdzie i wszystko nam opowie – szepnął Rokiś Kaśce.
I rzeczywiście, za chwilę do pokoju wpadł tata, ocierając oczy z łez.
– Nie śpicie? To wam coś opowiem!
Usiadł na Kaśczynym łóżku, ale znowu zaczął się śmiać tak, że nie mógł wykrztusić ani słowa.
Wreszcie zaczął opowiadać.
– Dzwonił mój kolega, który był dziś wieczorem u redaktora i słuchał opowieści. Mówił, że wynikła tam straszna heca. Podobno ten ostatni odcinek składał się z samych banialuków. Ale najpierw redaktor dał to do przeczytania jednemu znajomemu aktorowi, którego zaprosił, bo powiedział, że jego zdaniem jest to wyjątkowo ciekawy fragment. I rzeczywiście, był wyjątkowo ciekawy! Zaczynał się niby normalnie, ale zaraz na drugiej stronie głównemu bohaterowi wyrosły anielskie skrzydła! Przyfrunął na tych skrzydłach do szkoły, ale woźny wrzasnął, że jest to szkoła świecka i żeby przestał błaznować, a potem gonił go po całej szkole z kijem od szczotki! Ale to był tylko początek! Potem podobno już nic nie trzymało się kupy! Globusy szkolne pozamieniały się w kapuściane głowy, dyrektorowi wylatywały z kapelusza czerwone nietoperze, a wszystko dlatego, że bohaterowie znaleźli jakąś tajemniczą paczkę punktualnie o godzinie piętnastej!
Mówię wam, podobno wszyscy chcieli być bardzo poważni, ale nikt nie mógł powstrzymać się od śmiechu.
Redaktor wołał: „To chyba nie mój rękopis! Nie, właśnie, że mój! Musiałem to pisać w gorączce! Proszę przerwać czytanie!” Ale nikt się nie chciał zgodzić, wszyscy wołali, żeby czytać, bo to bardzo ciekawe.
I wreszcie ten aktor doczytał do końca, a kończyło się tak: „Drodzy radiosłuchacze, nie będziemy przed wami dłużej ukrywać, że»Nasza Paczka«się rozleciała, ponieważ sznurek był za słaby!”
Wtedy redaktor wyrwał aktorowi rękopis i krzyknął: „Zaszła pomyłka! Co się stało z moim rękopisem, który sam pisałem w natchnieniu! Ostatecznie drobne pomyłki mogą się zdarzyć każdemu!” I – podobno ze wstydu – uciekł do drugiego pokoju. Oj, dawnom się tak nie uśmiał!
Rechotali teraz ze śmiechu wszyscy troje.
– Drobne pomyłki! Dobre sobie – powiedział tata, kiedy już się naśmiali do syta. – Ja mu jutro przypomnę to zdanie, kiedy będę z nim rozmawiał na temat ciotki Feli!
Ale okazało się, że naczelny redaktor spisał się o wiele lepiej, niż wszyscy się spodziewali. Następnego dnia tato wrócił z redakcji w świetnym humorze i już od progu zawołał:
– Cuda, cuda, powiadam wam! Redaktor osobiście wezwał Felę do swojego gabinetu i oświadczył jej, że jest ona „bezcenną perłą oddania i pracowitości”. „A drobne pomyłki – powiedział jeszcze – mogą się zdarzyć każdemu, bo któż z nas jest bez winy?” I w ten sposób rozeszło się po kościach. Ale trzeba przyznać, że historia z tym odcinkiem „Naszej Paczki” jest zupełnie nie z tej ziemi – ciekawe, czy też kiedyś wyjaśni się, jak to naprawdę było…
Rokiś schował się za plecami taty i pokazał Kaśce na migi, że jej buzia ma być zamknięta na kłódkę.
Ale tata o nic nie wypytywał, tylko posłał Kaśkę po ciastka, a sam poszedł do Feli, żeby zaprosić ją na kolację.
Fela zaś usmażyła na poczekaniu znakomite szaszłyki z parówek, boczku i suszonych śliwek. Każdy zjadł trzy razy więcej, niż mógł.
A następnego dnia rano Kaśka pakowała książki do teczki i zanudzała Rokitę pytaniami:
– Jak to zrobiłeś? Rokisiu, opowiedz!
– Ach, głupstwo – powiedział Rokiś. – Wykorzystałem po prostu pewien pomysł tego człowieka, który napisał smutny wiersz o diable. Pamiętasz, jak czytaliśmy o tym w czytance? Kiedy Adam Mickiewicz chodził do szkoły i jakiś jego koleś nie nauczył się wiersza i kopał go pod ławką, żeby mu podpowiadał?
– Pamiętam! „Niedaleko Damaszku siedział diabeł na daszku”. I tamten powtarzał głupstwa bez namysłu! A ty podpowiadałeś redaktorowi?
– No właśnie. Siedziałem na lufciku i gadałem głupstwa, a on wszystko zapisywał i myślał jeszcze, że to natchnienie! Ale słyszałaś, co powiedział tata? Że podobno był to najciekawszy odcinek powieści radiowej, jaki kiedykolwiek zdarzyło się komuś usłyszeć! Bo ja to naprawdę jestem genialny, aha!
– Rokisiu – powiedziała Kaśka z wyższością w głosie. – Doszłam do wniosku, że ty wcale nie masz mocy czartowskiej! Przecież te wszystkie niby-czary mógłby robić zwyczajny człowiek przy odrobinie sprytu! Phi! Myślałam, że przy tobie uda mi się zobaczyć jakieś rzeczy naprawdę niesamowite!
Rokiś, wycierając właśnie trzepaczkę do bicia piany, która była używana przy robieniu omletów (gdyż to danie stało się wspólną specjalnością ich obojga), zamachał z wielkim oburzeniem ścierką.
– Ach, tak? – powiedział urażonym głosem.
Okręcił się na pięcie na środku kuchni, chwycił jedno z jajek, spoczywających na stole w tekturowej podstawce, i z rozmachem grzmotnął nim o podłogę.
– Zgłupiałeś, Rokito?! Co wyczyniasz? – krzyknęła zgorszona Kaśka i zaczerpnęła tchu, aby wygłosić diablikowi dłuższe kazanie, ale słowa pozostały w otwartej buzi, gdy spojrzała na podłogę.
Oto skorupka jajka rozpadła się na dwie części i ze środka zaczął gramolić się mały, ciemny kurczaczek.
– Cip, cip, śliczniusi… – powiedziała Kaśka zachwyconym szeptem, ale śliczniusi kurczaczek zaczął tracić natychmiast swój delikatny puszek, zyskując w zamian czarne, połyskliwe pióra. Rósł przy tym gwałtownie, tak że po chwili sięgał już Kaśce do kolan. Czarne pióra porastały go coraz gęściej i gęściej, pojawił się też wspaniały pióropusz ogona, który mienił się to czarnym, to tęczowym blaskiem. Na głowie koguta zaczerwienił się wielki szkarłatny grzebień, a czarne ślepia spoglądały na Kaśkę przejmująco i groźnie. Spoglądały z góry, bo niezwykły ptak przerósł już Kaśkę co najmniej o dwie głowy i wypełniał już prawie całą kuchnię.
Kogut potrząsnął grzebieniem i Kaśka cofnęła się pod ścianę wołając cicho: „Oj”, bo ostry, potężny dziób mignął jej tuż przed oczyma.
Nagle zgasło światło. W ciemnym wnętrzu kuchni świeciły tylko połyskujące pióra wielkiego ptaka. Zamknięte na wszystkie zamki okno otworzyło się z cichym szmerem, a do wnętrza wpadł silny i chłodny podmuch wieczornego wiatru.
Za oknem zamigotały tajemniczo kolorowe rysunki neonów, zawsze takie swojskie i wesołe, a w tej chwili dziwne jakieś i obce.
Kaśka spojrzała z lękiem na koguta i ujrzała na jego grzbiecie znajomą sylwetkę Rokisia, trzymającego jeszcze w łapie ubijaczkę do piany.
– Zapraszam cię na wycieczkę… – zaszeptał Rokiś głosem, jak się Kaśce wydawało, przenikliwym i niesamowitym. Rzucił na stół ubijaczkę, która z brzękiem potoczyła się pod ścianę.
Kaśkę chwycił nagle wielki strach i z niepokojem spojrzała na drzwi, za którymi powinien był siedzieć i pracować tata, tak jak zwykle wieczorem. Ale nie dochodził stamtąd żaden dźwięk, tak jakby tata nie zauważył wcale zepsutego światła i dziwnych hałasów w kuchni. Jakby zdrzemnął się bardzo mocno albo wyszedł sobie po prostu z domu, nie uprzedzając o tym Kaśki.
„Zachciało mi się czarów!” – pomyślała dziewczynka. Ale choć pobladła ze strachu, podała rękę Rokisiowi i pozwoliła wciągnąć się na grzbiet koguta.
Ptaszysko podskoczyło w górę, zachybotało się przez chwilę na parapecie otwartego okna i rozwinąwszy wielkie skrzydła uniosło się nad miastem,
Czarne skrzydła biły mocno o powietrze i Kaśka widziała, że unoszą się coraz wyżej, a niezliczone światła Warszawy zlewają się w jeden jasny punkt.
Nad nimi świeciła olbrzymia, żółta, wypolerowana patelnia księżyca. Tymczasem ziemia, od której się oddalali, wyglądała teraz jak potężny globus, na którym widnieją kontury mórz i lądów. Kaśka przypomniała sobie artykuł ze „Świata Młodych”, w którym wydrukowana była opowieść jednego z kosmonautów o tym, jak wyglądała ziemia, widziana z pokładu statku kosmicznego.
– Lecimy na księżyc! – domyśliła się nagle.
Rzeczywiście, księżyc przed nimi olbrzymiał, pęczniał i wkrótce zasłaniał już całe pole widzenia. Kaśka rozpoznała miejsce, gdzie lądowali pierwsi selenonauci.
Ale kogut wyminął je, skręcił w lewo i podążył ku kotlinie otoczonej skałami. Widać tam było jakieś pstrokate kształty, a po chwili Kaśka ujrzała staruszka, ubranego w polski strój szlachecki, który na ich widok zerwał się ze swego miejsca i podbiegł parę kroków wzbijając tumany pyłu, ale zaraz zatrzymał się i zaczął siarczyście kichać.
– No, nareszcie, apsik, nareszcie! – powiedział zachrypniętym głosem, a długie, siwe wąsy ruszały mu się w lewo i w prawo. – Ale czemu, apsik, tak was mało? Nie dość że przez pięćdziesiąt lat nie było ekipy porządkowej, to jeszcze przyjeżdżacie we dwójkę tylko i bez sprzętu? Chcecie chyba, abym zakichał się na śmierć w tym pyle księżycowym!
– Wszystkie wiedźmy są już na emeryturze… – tłumaczył się Rokiś.
– I co, takie młode teraz zatrudniacie? – oburzył się staruszek, pokazując na Kaśkę. – Straciliście już chyba, apsik, resztki wstydu!
– E, nie, to znajoma… – bąknął Rokiś.
– Oj, dziecinko – pogroził Twardowski Kaśce palcem. – Za moich czasów grzeczne panienki za nic nie kolegowały się z takimi łobuzami. A umiesz ty dobrze machać miotłą?
– Chyba tak… – zgodziła się Kaśka, bo zaczynała się w końcu domyślać, o co chodzi. Widocznie do czartowskich obowiązków należało sprzątanie co jakiś czas księżycowych kątów pana Twardowskiego. I widocznie w ostatnich czasach te dyżury musiały mocno podupadać, dlatego też emerytowany czarownik zgłaszał pretensje pod adresem Rokisia.
„Rzeczywiście trzeba tu będzie solidnie pomachać miotłą…” – pomyślała. Lecz nim zdążyła to powiedzieć, do rozmowy wtrącił się Rokiś:
– Miotła już niepotrzebna! Będziesz samowystarczalny, dziadku! Mamy tu coś lepszego!
Grzęznąc w pyle po kolana zbliżył się do koguta, sięgnął mu pod prawe skrzydło i wyciągnął odkurzacz, w którym Kaśka z oburzeniem rozpoznała własność swojego domu.
Złapała więc Rokisia za kubrak i groźnie zaszeptała:
– Nie waż się tego oddawać! Mama się zmartwi, jak wróci i nie zastanie odkurzacza! Czym będziemy sprzątać w domu!
– A psik, nie martw się, dziecinko – wtrącił pan Twardowski, który, jak się okazało miał doskonały słuch. – Tam gdzie jest choć jeden przedmiot – może być ich bardzo wiele! Jestem mistrzem w powielaniu!
Wykonał ręką jakieś dziwne gesty i krzyknął: „Duplikatus, Paratus, Dwojatus!”
I Kaśka zobaczyła, jak jej elektroluks zaczyna pęcznieć i pęcznieć, jak na środku zaczyna się robić rysa, potem z jednego odkurzacza zrobiły się dwa i odskoczyły gwałtownie od siebie. A potem z każdym stało się jeszcze raz to samo i już były cztery!
Kaśka przypomniała sobie, jak na kółku biologicznym pani Stawska opowiadała im o żyjątkach, które rozmnażały się przez podział. To było właśnie to samo.
Gdy ilość odkurzaczy doszła do 32, pan Twardowski zawołał:
– Finis! – podniósł pierwszy odkurzacz z lewej strony i podał go Kaśce. Zadowolony Rokiś wyrwał go jej natychmiast i z powrotem wcisnął pod skrzydło kogutowi.
– Cieszę się, że my, ludzie, wymyślamy tam na ziemi coraz to sprytniejsze maszyny. Może to nareszcie wystarczy na mój stopień zapylenia. Powiadacie, że nazywa się odkurzacz? Jak więc się nim odkurza?
Rokiś w okamgnieniu złapał za uchwyt szczotki i przytknął ją do pokładów pyłu, a potem nacisnął przełącznik. Ale, niestety, odkurzacz milczał.
Rokiś spojrzał podejrzliwie na Twardowskiego, a Twardowski smutno na Rokisia.
Wtem Kaśka puknęła się w czoło.
– Przecież księżyc jest nie zelektryfikowany, jak można tu włączyć odkurzacz! Nic z tego.
– Nie pomyślałem… – zmartwił się okropnie Rokiś.
A staruszek z rozpaczy zaczął znów gwałtownie kichać.
– Ale… czy nie można by wykorzystać elektryczności gromadzącej się w chmurach? – zapytała Kaśka nieśmiało.
– To jest myśl! – wrzasnął Rokiś. – Do Burzona 719! Dawaj, dziadziu, sznurek, już go tam płanetniki gdzieś podłączą!
Chwycił za końcówkę sznura i wskoczył na grzbiet koguta. Kaśka i pan Twardowski wgramolili się za nim i kogut wystartował w kierunku ziemi.
Po pewnym czasie weszli w mleczną gęstwę chmur, które z wolna przelatywały z miejsca na miejsce. Wyglądało to tak, jakby ktoś szykował gigantyczne pranie. Przepychając się wśród chmur dotarli wreszcie do jakiegoś mniej zamglonego pomieszczenia. Leżał tam na chmurowym materacu białowłosy facet w ociekającym wodą płaszczu i zabawiał się dmuchając leciutko na chmury, które przesuwały się z miejsca na miejsce.
– Burzonie 719, królu płanetników! – zakrzyknęli chórem Rokiś i Twardowski. – Czy nie zechciałbyś temu oto szlachetnemu mędrcowi – tu Rokiś wskazał na pana Twardowskiego, a Twardowski sam na siebie – użyczyć nieco energii ze swej fabryki piorunów?
Burzon wypowiedział kilka słów, ale nikt nie wiedział jakich, gdyż bardziej przypominały one płukanie gardła niż przemowę. Ponieważ jednak skinął równocześnie głową, zrozumieli, że się zgadza. I rzeczywiście, po chwili, odpychając chmury, zjawił się jakiś inny płanetnik, chwycił koniec sznura i poszedł, wlokąc go za sobą w stronę, skąd dobiegały głośne huki grzmotów i blaski błyskawic.
Płanetnik ten po chwili wrócił i skinął głową na znak, że wykonał polecenie.
Pan Twardowski ucieszył się jak dziecko i strasznie mu było pilno powrócić do siebie i wypróbować nowe maszyny.
– Pożyczymy dziadkowi koguta – zaproponował Rokiś. – Będziemy powolutku zsuwali się w dół chmurami, a zanim dotrzemy do najniższej warstwy, Czarny powinien już nas dogonić.
Pan Twardowski usiadł na kogucie i z przejęcia niezbyt nawet dokładnie, się pożegnał. Rokiś z Kaśką także ruszyli w drogę.
Wędrowało się bardzo przyjemnie, gdyż chmury były miękkie i sprężyste, więc najlepiej było po prostu zeskakiwać z wyższych na niższe. Jeśli odległość między chmurami była zbyt duża – zjeżdżało się po powrósłach, przywiązanych do każdej z chmur. Powrósła te służyły płanetnikom do przeciągania chmur z miejsca na miejsce. Ale na ogół wylegiwali się oni na chmurach, wygniatając sobie w nich przedtem wypełniające się wodą dołki.
W miarę jak wędrowcy opuszczali się coraz niżej, chmury stawały się z białych i puszystych brudne, szare i jakby lepkie.
Również i ci płanetnicy, którzy zamieszkiwali niższe poziomy, nie byli tacy sami, jak ci z góry. Mieli ciemniejsze ubrania i twarze, a przede wszystkim okropnie złe miny.
Rokiś i Kaśka wylądowali w końcu na chmurze zawieszonej najniżej nad ziemią i postanowili tu zaczekać na przybycie czarnego koguta. Chmurę zamieszkiwało małżeństwo płanetników. Płanetnica, z niesamowicie długimi warkoczami i w sukni do ziemi, biegała po całej chmurze z miotełką do czyszczenia ubrań i bez przerwy zmiatała nią pył. Gdy już się uporała z tą pracą, dopadła swego męża i zaczęła go zawzięcie szczotkować po plecach. Płanetnik stękał cicho, ale się nie sprzeciwiał.
– Fuj, paskudztwo! – zrzędziła płanetnica niby to do siebie, ale tak, aby Rokiś i Kaśka słyszeli ją dobrze. – Tych brudów z ziemi jest coraz więcej! Smrodzą, kopcą i smolą bez przerwy! O! Pewnie znów jakiś nowy komin wybudowali!
Uderzyła bosą piętą w chmurę i wybiła otwór, przez który widać było ziemię. Rzeczywiście, z dziesiątków kominów waliły w górę kłęby gęstego i czarnego dymu, drobinki sadzy osiadały na chmurach, znacząc je czarnymi piegami.
– Niedługo, proszę pani, na wszystkich kominach będą takie filtry, że sadza i dym się nie wydostaną, tylko się będzie z nich robić różne rzeczy – pocieszyła ją Kaśka, bo przypomniała sobie, że czytała o czymś takim w gazecie.
– A tam, nie wydostaną! – burknęła płanetnica niezbyt uprzejmie, waląc zawzięcie miotełką w plecy swego męża. Płanetnik zaś podśpiewywał smętnie:
A ja usiądą na chmurze,
Posiedzą rok albo dłużej,
W chmurę się całkiem zanurzę,
Będzie mi jeszcze ponurzej…
Tymczasem chmura, płynąc ciągle, minęła już miasto i w dole widać było pole, lasy i jezioro.
– No, trochę już posprzątałam, teraz do roboty – oświadczyła płanetnica, odkładając szczotkę.
– Padamy? – spytał płanetnik.
– Można padać! – krzyknęła płanetnica i zanim Kaśka i Rokiś się spostrzegli, zrobiło im się bardzo, bardzo mokro i poczuli, że chmura, na której siedzieli, znikła, a oni w potokach wody lecą w dół.
Zobaczyli przed sobą napstroszoną bąblami deszczu powierzchnię jeziora i z pluskiem zapadli się w jego głębię.
Zanim Kaśka zdążyła zmusić się do otwarcia oczu pod wodą, poczuła, że staje się przedmiotem jakiejś szamotaniny. Lecz po chwili coś, co trzymało ją za nogę, puściło. Kaśka zobaczyła zamazany i mglisty obraz Rokisia, trzymającego w dwu garściach dwa czerwone fifraczki, w których tkwiły dwa wyłupiastookie potworki, przebierające wściekle nogami o kaczych łapkach.
– Weź się! – bulgotały oba utopce w stronę Rokisia.
– Sami się weźcie! – odburknął Rokiś, ale dalszego ciągu rozmowy Kaśka już nie słyszała, gdyż woda (w samą porę, bo zaczynało brakować jej tchu) wyniosła ją na powierzchnię. Parskając i plując Kaśka zaczęła płynąć „po piesku” do brzegu. Na szczęście był niedaleko. Zaraz poczuła grunt pod nogami i wyszła na płaski brzeg.
Zaczęła wykręcać wodę ze spódnicy i z warkoczyków. Rokiś w tym czasie musiał już dogadać się z utopcami, gdyż usłyszała ich po chwili za sobą, dyskutujących zawzięcie.
– Wierzby, bracie, wycinają i nie ma gdzie się podziać…
– Woda, bracie, cuchnie coraz gorzej, bo wpuszczają do niej jakieś świństwa…
– Ryby parszywieją…
– Co sprytniejsi już dawno przenieśli się do wodociągów miejskich, ale my jakoś nie możemy się namyślić…
– Warto, bracie! – namawiał Rokiś. – Ja także miałem już wszystkiego dosyć, ale… – zniżył głos i zaczął szeptać coś do ucha utopcowi.
– A tam, opowiadasz bajdy! – zabulgotał utopiec, przewracając żabimi oczkami. – A ja ci mówię, że jest tylko jeden sposób na ludzi! Za nóżkę i pod wodę, pod wodę! – tak się zapalił do swojego pomysłu, że zaczął plaskać kaczą łapą o powierzchnię jeziora, wzbijając wysokie fontanny wody.
– Cicho, głupolu! – ofuknął go Rokiś. – Pleciesz sam nie wiesz co!
– Wiemco, wiemco, wiemco! – bąblował zaperzony utopiec. Wypadł na brzeg i rozejrzał się wokoło. – O, widzisz! Znowu postawili. Zaraz zrobimy porządeczek!
Puścił się pędem w stronę wbitej w ziemię tablicy, na której widniał napis:
„Plaża niestrzeżona. Kąpiel surowo wzbroniona”.
Uwiesił się na drągu i zaczął go ciągnąć ku sobie. Drugi utopiec zabulgotał wesoło i przyłączył się do niego. Tablica przechyliła się w bok.
– Ej, chlup! – wrzasnęły utopce i przewróciły tablicę na piach.
– Ej, chlup! – krzyknęły znowu i pociągnęły tablicę do wody.
– Ej, łup! – zawołała Kaśka z wściekłością. Wyrwała tablicę z rąk utopców i z całej siły plasnęła w jednego z nich.
Utopiec pisnął przeraźliwie i rozpłaszczył się na piasku jak kot z filmów rysunkowych.
Kaśka z rozmachem wbiła tablicę z powrotem w piach.
Przerażony Rokiś chwycił ją za spódnicę i z całej siły pociągnął za sobą.
– Zwiewamy! Oni się z nami policzą!
Pognali przed siebie, ścigani tupotem dziesiątków mokrych łap. To inne utopce wygramoliły się z wody, aby pomścić obrażenie swego towarzysza.
– Lecz w tej chwili wyrósł przed Kaśką i Rokisiem ich czarny, skrzydlaty pojazd. Wskoczyli na grzbiet koguta i unieśli się w górę, a Kaśka pomachała wesoło ręką wygrażającym im z dołu utopcom.
Lekki wiatr odmuchiwał mokrą spódnicę i warkocze. Toteż gdy dolatywali do domu, Kaśka była już prawie sucha.
Okno zamknęło się za nimi samo, w kuchni zapaliło się światło i Kaśka ze zdumieniem ujrzała, że Rokiś podnosi z podłogi całe, nie naruszone jajko i ustawia je z powrotem na podstawce.
Nie zdążyła jednak zażądać od niego wyjaśnień, gdyż właśnie w drzwiach kuchni stanął tata.
– Czy wy nigdy nie skończycie tego zmywania?
– Tato! Gdzieśmy by… – zaczęła Kaśka, ale głos odmówił jej nagle posłuszeństwa i zamiast słów wydobył się z buzi imponujący skrzek, jakiego nie powstydziłby się sam król utopców.
– O Boże! – jęknął tata. – Znów ta chrypa! Gdzieś ty się mogła tak przeziębić? Wal mi zaraz do łóżka, dam ci aspirynę i mleka z miodem!
I Kaśka, chyba pierwszy raz w życiu, z wielkim zapałem wykonała to polecenie.
Kaśka siedzi na małym stołeczku w kuchni, tuli do siebie Kabaczka i oblewa łzami jego lśniące futro.
To wszystko przeze mnie, Kabaczku! Biedny Rokiś! Ciągle go strofowałam i dogadywałam mu! A on ostatnio był już taki grzeczny! Od rana do wieczora siedział z nosem w książce. Na pewno teraz błąka się gdzieś po mieście, zziębnięty i przestraszony. Jeszcze go gdzieś samochód potrąci!
Kaśka nie może sobie przypomnieć: czy wieczorem Rokiś był jeszcze w domu, czy już nie. Ale rano, ponieważ nie obudził jej tak jak zwykle, zaczęła przetrząsać wszystkie kąty i zakamarki w mieszkaniu, przekonana, że gdzieś się schował i że szykuje jakiś nowy figiel. Nie było go jednak nigdzie, za to około wpół do dziesiątej usłyszała znajome miauczenie pod drzwiami. Otworzyła i do przedpokoju wkroczył Kabaczek, a minę miał taką, jakby chciał powiedzieć:
– No, bywały tu różne nieporządki w tym domu, ale teraz, mam nadzieję, będzie już spokój, więc wam przebaczam i przyszedłem trochę z wami pomieszkać.
Wtedy Kaśka przelękła się nie na żarty, bo Kabaczek, jak wyprowadził się do Feli w dniu przybycia Rokisia, tak i nosa od tej pory w domu nie pokazał. Jeśli więc teraz wrócił… Czy znaczy to, że uznał, iż nie grozi mu już spotkanie z nieprzyjacielem?
– Kabaczku, ty coś wiesz? – Kaśka obejmuje dłońmi pyzatą mordkę, chcąc zajrzeć kocurowi w oczy.
Ale Kabaczkowe ślepia znikają między szpareczkami powiek.
– Spałem… śpię… będę spać… – mruczy kocisko. – Nie widziałem… nie słyszałem…
Więc Kaśka strąca Kabaczka z kolan i telefonuje do tatowej redakcji. Ale pani Ela, sekretarka, mówi, że tato przecież poszedł na szóstą rano na dyżur do drukarni i dotąd go jeszcze w redakcji nie było. Co robić?
Budzik terkocze z oburzeniem, że oto już wpół do jedenastej, a Kaśka nie spakowała jeszcze tornistra i nie włożyła butów na nogi.
Wkłada więc buty i tornister, zatrzaskuje drzwi i smętnie wlecze się do szkoły.
Pani Stawska dziwi się, dlaczego Kaśka, zawsze rozbrykana i wesoła, siedzi dziś cichutko z głową wciśniętą w ramiona i nawija na palec koniec prawego warkoczyka.
W drodze ze szkoły Kaśka stawia ponure, wielkie kroki, a jej worek z kapciami kołuje w powietrzu jak żałosny, czarny nietoperz.
Rokiś zginął, przepadł bez śladu! A oni oboje z tatą już prawie-prawie wymyślili sposób na przekonanie mamy po jej powrocie, że Rokiś jest w domu bardzo pożyteczny i że winien u nich w ogóle zostać! Że bardzo pomaga w kuchni i parzy taką świetną herbatę! Co prawda, gdyby tata znał prawdziwe przyczyny „strasznej chrypy”, na pewno nie dałby się za nic ubłagać i wygnałby Rokisia na cztery wiatry, ale przecież chrypa trwała tylko dwa dni!
– Ach, tato, pociesz mnie! – woła Kaśka już od progu, widząc ojca siedzącego w zamyśleniu nad biurkiem.
– Ty sama mnie pociesz! – wybucha nagle tato. – Piętnaście lat pracy! I taki wstyd! Chyba zakopię się w ziemię jak kret i wyjdę za trzy miesiące, kiedy już z wszyscy o mnie zapomną! Patrz!
I tata ze złością zaczyna wymachiwać Kaśce przed nosem rozłożonym numerem gazety.
– Ale Rokiś… – wtrąca się Kaśka ze swoim nieszczęściem.
– Pal sześć Rokisia! – krzyczy tato. – Zobacz lepiej, jakie głupstwa zalęgły mi się w moim własnym artykule! W tej drukarni to już dziada z babą tylko brakuje, jeśli mogą dziać się takie rzeczy! Słuchaj tylko, przeczytam ci!
Tata z furią podnosi do oczu gazetę i zaczyna czytać wzburzonym głosem:
„…Śpieszymy zawiadomić naszych czytelników: Słonko śmieje się z pomocą władz powiatowych i wojewódzkich! Udało się załatwić kompromitującą sprawę opieki dentystycznej dla dzieci ze szkoły podstawowej w Suchodole. Opisywaliśmy ją w drukowanym kilka dni sto lat temu artykule pt.»Paląca sprawa«. W imieniu dzieci, które nareszcie doczekały się lekarza, dziękujemy, prezesie, wszystkim, którzy przyczynili się do rozwikłania tego problemu”.
– Słonko śmieje się z pomocą władz powiatowych? Co za kretyństwo! I pomyśleć, że sam podpisywałem ten numer do druku! Musiałem mieć chyba sto stopni gorączki.
– Zamieści się sprostowanie… – pociesza tatę Kaśka.
– Pewnie, że sprostowanie, ale wstyd będzie i tak! A zawsze miałem takie dobre oko do błędów drukarskich – rozżala się tata.
– Tyle kłopotów! I jeszcze Rokiś zginął! O Boże, co tu zrobić? – jęczy Kaśka.
– Wiesz co? – podrywa się nagle tata. – Sprzątnąć chałupę! Jest to podobno świetny sposób na nieszczęście… Tak mówiła pewna znajoma piosenkarka. Ty weź się za kurze i za te rozgrzebane bambetle, a ja oporządzę podłogę. Potem ja zmywanie, a ty – wycieranie, dobrze? Bo przecież dziś jest wtorek i niewykluczone, że mama…
– Przyjedzie wieczorem! – wykrzykuje Kaśka.
I okazuje się, że magiczny sposób na zły humor rzeczywiście jest niezawodny, bo w miarę jak mieszkanie zaczyna coraz bardziej lśnić, błyszczeć i wyglądać imponująco, nastroje również stają się nieco lepsze. A już przy zmywaniu tata bierze sobie do pomocy swoją ulubioną piosenkę:
Poznałem piękne dziewczę,
Hej, miłości, żyj!
Ona wprost cudowną jest,
Niech żyją nam król i królowa!
Ona wprost cudowną jest,
O, pannom na wydaniu cześć!
(Ma ona tę cechę, że naczynia myją się przy niej „prawie same”, a do tego całkowicie czysto i dokładnie, co każdy czytelnik może sam sprawdzić, o ile oczywiście będzie umiał zachować odpowiedni rytm. Trzeba bowiem wiedzieć, że jedna zwrotka wystarcza na umycie dwóch talerzy, a dwie zwrotki – na umycie jednego garnka po mleku. A jeśli przy zmywaniu coś się przypadkiem stłucze, można również skorzystać z usług tej piosenki i zaśpiewać mamie zwrotkę zaczynającą się od słów: „Czy płaczesz po swej szklance?” – na co mama, oczywiście, odpowie: „Nie płaczę po swej szklance?” – gdyż tak zaczynają się słowa następnej zwrotki).
– Tato! – odezwała się nagle Kaśka, która już od dłuższej chwili wycierała sztućce w głębokim zamyśleniu, gubiąc rytm piosenki. – A jak powinien brzmieć prawidłowy tekst notatki?
– Normalnie! – obruszył się tato, wieszając energicznie na gwoździu wyszorowaną do połysku patelnię. – Bez tego idiotycznego słonka i jeszcze prezesa! Masz tam zresztą na biurku maszynopis, możesz zobaczyć sama. Ja przez ten czas przetrę tu jeszcze podłogę, bo ze zmywaniem już koniec.
Kaśka pobiegła pędem do pokoju, chwyciła kartkę maszynopisu i zaczęła go porównywać starannie z notatką wydrukowaną w gazecie. Po chwili wpada do kuchni rozpromieniona.
– Tato! Przeczucie mnie nie omyliło! To Rokiś powędrował z tobą do drukarni dzisiaj rano i postanowił widocznie tam zostać! I w ten sposób żegna się z nami!
– Ty mi nie depcz po mokrym! Co? Rokiś jako chochlik drukarski? To by się nawet zgadzało… A to hultaj! Ale jak na to wpadłaś?
– Popatrz, jeśli wybierze się z notatki wszystkie te bezsensy, które zresztą napisane są pochyłym drukiem, i ułoży z nich jedna całość, to wychodzi taki dwuwiersz:
Słonko śmieje się,
Sto lat, prezesie!
– Coś podobnego! – krzyknął tata i nagle gruchnął wielkim śmiechem. – A tom się, gapa, dał nabrać! Sto lat, prezesie! – Oj, nie mogę… Ale wiesz, dlaczego nie poznałem się na tym? Zwykły chochlik drukarski wlezie wszędzie, to prawda, ale ponieważ sam liter nie zna, więc tylko przestawia dla psoty jedną czy drugą czcionkę. Te jego błędy na ogół łatwo poznać, bo wychodzą z nich słowa bez sensu. Czasem tylko, przypadkiem, trafi się w nich coś śmiesznego, gdy przez przestawienie liter zmieni się znaczenie słowa. Na przykład „kawa naturlana” zamiast „kawa naturalna” albo „ubranizacja” zamiast „urbanizacja” i tak dalej… „
– Tato, ale ja nauczyłam Rokisia czytać i pisać!
– Nauczyłaś? Święty Jacku! A to dopiero! No to on nam teraz zada bobu! Trzeba będzie się mieć na baczności. Ale też spryciarz z niego, że się tak szybko nauczył!
– Tak, tato, spryciarz, i to żebyś wiedział jaki! Poza tym on ma zdolności literackie i zawsze mówił, że chce zostać pisarzem albo dziennikarzem! I całą tę historię z ciotką Felą i z redaktorem to też…
Ale Kaśka nie zdążyła dokończyć, bo u drzwi zabrzmiał alarmujący dzwonek. Jeden, drugi, trzeci!
– Mama! – krzyknęli oboje i jedno przez drugie rzucili się otwierać. A jak już mama wraca – to wiadomo. Po pierwsze – wszystkie inne sprawy stają się mniej ważne, bo w domu jest wielkie święto. Po drugie – zaczynają się mamine opowieści o wykładach, ćwiczeniach i egzaminach i porównywanie stopni w indeksie mamy i w dzienniczku Kaśki, bo ciągle nie można zdecydować, kto jest lepszy, a kto gorszy. Po trzecie – w domu nastaje ład, porządek, spokój i „regularny tryb życia”. Bo mama, chociaż siedem godzin dziennie siedzi w swojej bibliotece, takie umie wyczyniać sztuczki z czasem, że wszystko jest ugotowane, kupione, sprzątnięte i dom chodzi jak zegarek, bez niespodzianek czy katastrof. Czy więc Rokiś mógłby się czuć dobrze takim spokojnym domu?
„Na pewno – myśli Kaśka zasypiając (tym razem już o wpół do dziesiątej, bo to jest odpowiednia pora do snu dla dzieci dziewięcioletnich) – lepiej mu jest w drukarni wśród dudniących maszyn, ostro pachnącej farby i wiecznego pośpiechu. Przyzwyczaił się do nich szybko i polubił je na pewno tak, jak kiedyś swoje wierzby i wieś. Drukarze, korektorzy i redaktorzy będą z nim wojować, tak jak z innymi chochlikami. A że do tej pory radzili sobie z nimi wszystkimi – to i z Rokisiem jakoś się uporają…”
Chude Kabaczki na Jaśku zamykają oczy do snu, a tłusty Kabaczek, zwinięty na kołdrze, wymrukuje swoją monotonną melodię rrr – rrr, rrr – rrr…
A jednak domysły Kaśki niezupełnie się sprawdziły. Bo czy takie licho jak Rokita, skoro raz zasmakuje we włóczędze, zagrzeje gdzieś długo miejsca?
W parę dni potem spiker radiowy podczas audycji „Ze sportu”, zamiast: „Sławny bokser zjadł przed walką dwie napoleonki” powiedział: „Sławny Napoleon zjadł przed walką dwie bokserki”. – Och, przepraszam – zawołał do mikrofonu i zamilkł na chwilę z przejęcia. Kaśce wydawało się wtedy, że w ciszy studia radiowego słychać było wyraźnie diabelski chichocik.
Któregoś znów wieczoru pan wiceminister, udzielając wywiadu w telewizji, zachował się bardzo niepoważnie – uniósł się w górę razem ze swym fotelem i fruu… jak czarownica na łopacie wyjechał z ekranu, a potem znów zjawił się od dołu, zniknął i znów się zjawił, wreszcie rozpłynął się w podrygujące białe paseczki, oświadczając bardzo poważnie: „…W tej dziedzinie nasz resort ma bardzo wielkie osiągnięcia!” I zanim na ekranie pojawiła się tablica: „Przepraszamy za usterki”, mignęła na nim przez moment – Kaśka gotowa by przysiąc – łobuzerska gęba Rokisia.
Co prawda, mama nigdy nie widziała Rokisia na oczy i uważa, że cała jego historia jest jeszcze jednym fantastycznym wymysłem taty i Kaśki, twierdzi, że tak im się tylko przywidziało…
ROKIŚ WRACA
Pytanie pierwsze:
Czy można zostać pisarzem nie używając papieru?
– Apsik! Apsik! Apsik!
Kaśka leżała w łóżku, obstawiona ze wszystkich stron flaszkami syropów, maściami do nosa, stertami pigułek, a pod jej łokciem piętrzyła się biała zaspa zużytych chusteczek z ligniny.
Ogromny, czerwony kulfon, wyrzucający z siebie raz po raz potężne kichnięcia, przesłaniał jej cały świat i, doprawdy, trzeba było niemało dobrych chęci, aby rozpoznawać w nim swój zwykły, dotychczasowy nos. Nos, który bądź co bądź służył jej zupełnie uczciwie przez dotychczasowe dziewięć lat, osiem miesięcy i siedemnaście dni życia.
Kaśka miała grypę. I to nie byle jaką! Silną jak traktor, wytrwałą jak słoń, zażartą jak rekin i pracowitą jak mrówka. To stwierdziła niezbicie pani doktor Świątek. Brodaś natomiast stwierdził dodatkowo, że grypa widocznie polubiła Kaśkę, że czuje się z nią świetnie i dlaczego miałaby ją opuszczać? Gdzie jej będzie lepiej niż u takiej fajnej dziewczyny?
Więc Kaśka leżała i z każdym kichnięciem coraz głębiej i głębiej pogrążała się w rozmyślaniach. Rozmyślania jej przypominały to miejsce na morzu, u brzegu morza, gdzie znajduje się ujście rzeki: mieszały się w nich wody-myśli i słodkie, i niemiłe, i obiecujące coś dobrego.
Ostatnio była sama i samodzielna. Sama stanowiła o sobie. Istniała wprawdzie babcia, ale babcią można było troszeczkę sterować. Mniej więcej tak jak latawcem. Ale nie myślcie, że babcia przypominała w czymkolwiek latawiec z wyglądu albo z obyczajów. To, co mówię, znaczy tyle i tylko tyle, że jeśli nie próbowało się babci ciągnąć pod wiatr, czyli zmuszać jej do robienia lub pozwalania na coś, co było sprzeczne z jej zasadami, można było przewidzieć, jak się zachowa, a nawet obmyślić, jak się zachowa, i spowodować to. Żeby tak właśnie robić, Kaśka musiała być samodzielna, czyli wiedzieć, czego chce – przynajmniej na dwa dni naprzód. Zresztą teraz nawet i babcia była daleko. Bo jak ogólnie wiadomo, babcie często mają swoich dziadków i bardzo ich kochają i trzęsą się nad nimi jak nad małymi dziećmi. Nawet przeważnie tak o nich mówią – Staś albo Jaś. Myślisz, że to jakiś maluch z gilem u nosa, a to właśnie dziadek.
Otóż więc babcia, co bohatersko porzuciła swoje małe miasteczko i cynie w ogródku, i poziomki i przyjechała tu opiekować się wnuczką, której rodziców porwał tajfun Mongolia – musiała kiedyś przecież wpaść do swojego domu i zobaczyć, jak radzi sobie Jaś.
A wtedy właśnie nadeszła grypa i zadomowiła się u Kaśki.
Zjawił się też cenny depozyt, który tkwił pod biurkiem, wsunięty za kosz od śmieci, i należało go strzec jak źrenicy oka.
– Ojej – westchnęła Kaśka. – Jakie mam ciekawe myśli! Nawet nie wiedziałam, że mogę takie mieć…
Huknęły drzwi od windy, rozległ się chrobot klucza w zamku, a zaraz potem klask! – huknęły drzwi od mieszkania.
– Brodasiu! – zawołała Kaśka.
Drzwi uchyliły się i Brodaś wetknął głowę do pokoju.
– Skąd wiesz, że to ja?
– Z hukania – odparła Kaśka. – Jak wchodzisz, to mi huka, o tu! – wskazała na przedziałek z tyłu głowy.
– Ojej – powiedział Brodaś głosem przepraszająco-rozczarowanym. – A już myślałem, że jesteś wróżką. Ale może zrobić ci herbaty?
– Z cytryną i z miodem, błagam – chrypnęła Kaśka. – I nie hukaj, jak będziesz wychodził.
– Dodam jeszcze cebuli, czosnku i spirytusu z pieprzem – obiecał Brodaś z zapałem. – Za pół godziny wyzdrowiejesz. A teraz posłuchaj, jak nie hukam – i z wielkim namaszczeniem zamknął bezszelestnie drzwi.
„Brodaś, Brodaś… – pomyślała Kaśka, znów dając nurka pod powierzchnię oceanu. – I oto mam całkiem nową sytuację, rodzinną. Zamiast mamy – babcia. A zamiast taty – Brodaś, i to w licznym towarzystwie!”
Brodaś naprawdę robił herbatę. Słyszała, jak krzątał się po kuchni. Wreszcie wkroczył z tacą zastawioną od brzega do brzega. Były tam dwie herbaty, spodeczek z konfiturami i kopiasty talerz kanapek, a właściwie kanap-gigantów, obłożonych przedziwną mieszanką rzeczy jadalnych. Brodaś dał się już poznać jako twórca zdumiewających zestawień kulinarnych.
– Ja mam to zjeść? – krzyknęła ze zgrozą Kaśka.
– Coś ty! Ja! Przyszedłem z tobą tylko posiedzieć. Zaraz lecę na zajęcia. Ale może mi się uda złapać od ciebie tę grypę? Tak bym sobie poleżał! Dlaczego mam takie niezłomne zdrowie? To niesprawiedliwe!
– Oj, nie! Chciałbyś mieć taki katar?
– I jeszcze większy nawet! Wiesz – mówił odgryzając pół kanapy – byłem mniej więcej taki jak ty, to spadłem z huśtawki, złamałem nogę i leżałem w gipsie. Wcale mi nie było tak źle! Napisałem cały zeszyt wierszy!
– Ohyda – zmarszczyła się Kaśka. – Wierszy nie daje się nawet czytać a co dopiero pisać. Apsik! Apsik!
– Sama jesteś ohyda!
Kaśka siorbnęła tyk herbaty.
– Ale ja za to mam ciekawe myśli teraz, jak jestem chora. Zupełnie jak z książki.
– Aha! Właśnie, a nie mówiłem! No to napisz tę książkę!
– Kiedy nie mogę. Bolą mnie oczy od kichania i głowa mi odpada, nie mogę pisać.
– No, to napisz potem!
– E tam, potem to wszystkie myśli mi uciekną. Ja od razu zapominam – powiedziała zafrasowana Kaśka i wzięła niechcący kanapę-giganta.
– To opowiedz sobie samej.
– Kiedy się wstydzę.
– E tam, ja i tak już wychodzę. Nikt tu nie przyjdzie przez cały boży ranek. Możesz gadać do siebie.
– Nie mogę gadać, bo mam chrypę.
– No to w myślach gadaj, przecież i tak nikt cię nie słucha. Pa, trzyma się, daj krzynkę tej swojej grypy! A w skrzynce dziś listów nie było, patrzyłem… Jutro będzie już coś niechybnie!
To rzekłszy Brodaś pocałował Kaśkę w czoło, porwał tacę i z wesołym brzęczeniem szklanek pomaszerował do kuchni.
Przez szum wody prześpiewywał się jego gruby i dobroduszny głos:
Wot, naszoł ja ulicu,
wot, naszoł ja dom swój radnoj,
wot, naszoł ja dieuszku w katoruju wliublion…
Była to piosenka rosyjska, ale Kaśka rozumiała jej słowa. Po polsku, choć na inną melodię, też była taka piosenka:
Znalazłem ulicę, znalazłem dom,
znalazłem dziewczyną, co kocham ją!
Te piosenki były podobne, ale przecież inne. Nasza była skoczna, zadziera; sta, triumfalna i dziarska. A tamta miała melodię przyprawioną jakimś smutkiem czy żalem… Jak by to było? To tak jakby ten chłopak rosyjski musiał się okropnie namęczyć i natrudzić, zanim swoją dziewczynę znalazł, aż prawie sił mu zabrakło… A nasz tylko się rozejrzał i już znalazł…
– Ojej – powiedziała do siebie Kaśka. – Ale mam ciekawe myśli…
– Hej! Wychodzę! – Brodaś zabębnił palcami w drzwi.
Huknął z całej siły. I tyle go widzieli. Słychać było tylko jeszcze, jak radosnym galopem zbiega po schodach.
– Może on ma i rację, ten Brodaś – mruczała Kaśka, gramoląc się z łóżka, aby podjąć upartą walkę z równie upartymi jak ona okruszkami w pościeli. Mają one jak wiadomo dar wciskania się pod kołdrę, zaledwie człowiek ośmielił się cokolwiek zjeść w łóżku, a później nie można się ich pozbyć żadnym sposobem. No, mama to ma na nie sposoby, co racja, to racja.
Zwaliła pościel na podłogę, wytrzepała prześcieradło, a potem umościła się znowu pod kołdrą.
– Skoro i tak myślę, a pisać nie mogę, mogłabym to sobie w myśli opowiedzieć. A jeśli będę opowiadać po kolei i po porządku, tak jakbym przemawiała do swego czytelnika, to może i mnie się samej wszystko rozjaśni? Zrobią się jakieś porządne rozdziały, końce i początki, przyczyny i skutki? Bo tak naprawdę to właściwie nie wiadomo, od czego zacząć… Czy od tajfunu Mongolia? Czy jeszcze wcześniej, od tego, kiedy tata siedział na wierzbie i sprowadził potem do domu małe, kosmate licho, które narobiło zamieszania, a wreszcie nie wiadomo gdzie się zapodziało? Czy od dobrych domowych nadziei, wesołego czekania na niespodziankę, która się okazała niespodzianką wcale niewesołą? Czy od meczowego wieczoru? Czy od wejścia do domu Brodasia? Czy od depozytu?
Znowu pogrążyła się w ocean swoich myśli. Myśli kłębiły się i kłębiły, a od czasu do czasu spomiędzy fal buchała gwałtowna eksplozja, jakby wybuchał wulkan głębinowy, ale to był tylko katar. Potem ocean zaczął kołysać się wolniej i wolniej i Kaśka, utulona swymi myślami, zasnęła postanawiając mocno, że musi sobie wszystko jeszcze w głowie ułożyć.
Pytanie drugie:
Czy znacie tajfun Mongolia?
Kaśka obudziła się, bo pokój wypełniło malinowe światło, które nie zdążyło się wcisnąć we wszystkie kąty, i zgasło. Po nim wleciało zielone, ale ledwie tylko oblizało książki na półce – wypchnęło je fioletowe, które pozostało trochę dłużej. To neon z naprzeciwka rozpoczynał swoją reklamową działalność
Było jej jakoś dziwnie wygodnie i nie wiedziała dlaczego.
„Aha! Nos działa!” – domyśliła się wkrótce.
– Widzisz, kochaniutka moja, przejrzałam cię. Ty też czasem przysypiasz, więc będziemy czuwać na zmianę, zgoda? – powiedziała po przyjacielsku do swojej grypy i spuściła nogi z łóżka. – Odpoczywaj sobie, leniuchuj!
Podreptała do łazienki i z niedowierzaniem obejrzała w lustrze swój nos.
– Szkoda, że nie mogę go zważyć – pomruczała. – Na pewno znów jest większy i cięższy! Szkaradzieństwo tak wyglądać. Dobrze chociaż, że nie trzeba się z tym pokazywać w szkole!
Umyła zęby i ręce. Zwiedziła kuchnię. Poczciwy Brodaś zostawił jej w termosie dalszy ciąg herbaty. Nalała trochę do kubka i przysiadła na stołku.
– Ho-ho – powiedziała do siebie. – Czuję się świetnie! Może bym i nawet mogła zrobić kolację, ale rozsądek mi nie pozwala. Ta mała podróż powinna mi wystarczyć dla utrzymania kondycji.
Wróciła do pokoju, zaciągnęła zasłony i umościła się wygodnie w łóżku.
Z przyzwyczajenia zerknęła tam. Tam, pod biurko, gdzie zasłonięty koszem na śmieci spoczywał cenny depozyt. To była jedna ważna strona życia Kaśki. Trzeba go było strzec jak źrenicy oka, ukrywać przed ludzkimi oczyma.
Nie sprawiło to na razie żadnego kłopotu i nie wymagało wcale trudów. Przeciwnie, ani babcia, ani Brodaś nie chwytali się dotychczas za żadne huczne i generalne porządki w stylu mamowo-tatowym, takie porządki, podczas których każda rzecz w mieszkaniu musi być ruszona z posad, przetrzepana, odkurzona lub przetarta na mokro, żeby „nie zarosła”. W czasie których każda rzecz, nawet i niewidzialna, musi odpowiedzieć na pytanie, czy aby na pewno znajduje się tam, gdzie być powinna, wygląda tak, jak wyglądać powinna, i czy zachowuje się tak, jak powinna. Do takich porządków ani babcia, ani Brodaś nie mieli dosyć śmiałości, bo w końcu nie byli u siebie, tylko w takich przedłużonych gościach. Więc nie było obawy, że ktoś nagle wyciągnie Depozyt spod biurka i gromkim głosem zapyta:
– A to co znów za jedno?
Ale Kaśka wiedziała i tak, że kiedyś trzeba będzie w związku z tym, co pod biurkiem, coś zrobić, postanowić, wykonać. Że taka chwila nadejdzie. Że to, co jest upchane w wyświechtanej, nadprutej troszkę z boku teczce, przestanie być wtedy kupką blaszek, drucików, śrubek i czegoś tam jeszcze, co nie wiadomo, jak się nazywa. Ożyje.
Zerknęła jeszcze raz w tę stronę. Czy jej się zdawało, czy też za koszem od śmieci coś drgnęło, zabrzęczało, bzyknęło? Dało znak życia?
Ejże, to tylko przywidzenia…
Westchnęła cichutko i podciągnęła kołdrę wyżej uszu.
– Posłuchaj, mój czytelniku – szepnęła do poduszki. – To było tak…
Działo się to dawno, dawno temu. Jeszcze przed tajfunem Mongolia. Czy mogłam wiedzieć, że tajfun w ogóle nadciągnie? I że przed tym, co było przed tajfunem, będzie jeszcze coś?
– E tam – powiedziała głośno do siebie. – Do bani z taką powieścią!
Usiadła na łóżku i energicznie zatrąbiła w chustkę do nosa.
– Uwaga. Teraz zaczynam naprawdę – oznajmiła i opadła znów na poduszkę.
– Drogi czytelniku – powiedziała w stronę stojącej lampy, którą Brodaś nazwał panią docent Maciejko-Kruszewską i otaczał wielkim szacunkiem. – Posłuchaj mnie raz jeszcze… Najtrudniej mi jest z początkiem… Jeśli mnie zapytasz, dlaczego, to mogę się z tobą podzielić swoją bardzo mądrą myślą. W życiu właściwie nie ma początków. Początki i końce mają linijki, sznurowadła, lizaki i lody, książki, filmy, przedstawienia, ale nie historie z życia wzięte. Na przykład człowiek się urodził – powiecie. To jest dobry początek, ale czy przedtem nie było nic? Jakikolwiek początek się obierze, zawsze przed nim było coś jeszcze… Sama to odkryłam właśnie. Ale my możemy sobie postanowić, że na początku był mecz.
Był to mecz na wagę życia i śmierci. Do wspólnego podtrzymywania się na duchu w czasie transmisji tata zaprosił dwóch redakcyjnych kolegów. Napięcia były tak niewiarygodne, że nawet mama, a nawet i Kaśka – choć uważała piłkę nożną za jeden z nieuleczalnych chłopackich bzików – musiała się im poddać i przejmować się tak jak wszyscy. Panowie załamywali ręce i przypalali jednego papierosa od drugiego. Jeden z nich – ale to wydało się dopiero później – zaplótł ze zdenerwowania w drobniusieńkie warkoczyki frędzle serwety po swojej stronie stołu. Drugi wzdychał i sapał jak najstarszy parowóz z muzeum kolejnictwa – gdyby go nagle uruchomiono. A tata cichcem, ale Kaśka i tak to widziała, łyknął sobie uspokajającą pigułkę.
Mecz zakończył się należycie, jak trzeba: dla naszych. Panowie rozradowani powędrowali do domów, własny dom ułożył się do snu, ale Kaśka nie mogła się uspokoić ani zasnąć, choć wszyscy już się rozeszli i telewizor dawno wyłączono. Przewracała się z boku na bok i w pół-jawie, pół-drzemce ciągle migała jej przed oczami sylwetka naszego wspaniałego bramkarza na tle prostokąta bramki. Jego błyskawiczne, choć niby byle jakie ruchy. To znów zdawało się, że telewizor ciągle jeszcze się pali, a białosiwe błyski rażą ją w oczy.
Wreszcie zdesperowana spuściła nogi z łóżka i postanowiła iść do kuchni napić się wody. I wtedy telewizor zapulsował jasnym blaskiem. Coś zakłębiło się na ekranie. Z tego kłębowiska wyjrzało ukochane i wytęsknione, rogate i kosmate, czarniawe pyszczysko. Gęba przyjaciela nie z tej ziemi, zwariowanego, który zniknął pewnego dnia nie powiedziawszy nawet porządnie „do widzenia” i nie zatroszczywszy się o to, że komuś może być z tego powodu przykro albo nawet i całkiem ponuro. Gęba Rokity, małego diabła z wierzbowej dziupli.
– Hej, ty, Kaśka – szepnęła zjawa tajemniczo.
– Hej – odpowiedziała Kaśka bez zastanowienia,
– Przyjdę jutro… Potrzebuję pomocy… Esoes.
– Co się stało? Coś ty narozrabiał? – przeraziła się Kaśka.
– E…tego. Ja? Nic. W porządeczku. Zdrów jak ryba. Grzeczny Jak niezabudka. Tylko trzeba ratować człowieka.
– Człowieka?
– No, nie tak całkiem zupełnie. Przyjdę, to ci opowiem drobiazgowo. Teraz już muszę zniknąć. Złe warunki techniczne. Bywaj!
Ekran zaczernił się błyskawicznie. Kaśka, teraz już zupełnie na trzeźwo, prztyknęła kontaktem lampki. Lampa zapaliła się, zaświeciła jak gdyby nigdy nic.
Mogło to oznaczać tylko jedno. Telewizor w ogóle wyłączony był z kontaktu. Bo w rezultacie, jak mówił tato, „powszechnej niemożności kupienia rozgałęźnika”, w gniazdku mógł tkwić tylko jeden z dwóch przewodów – albo od telewizora, albo od lampy. Stary rozgałęźnik rozpadł się przed tygodniami.
„Pójdę do taty! – postanowiła Kaśka. – Albo nie! – rozmyśliła się szybko – On się tak łatwo nie obudzi, zjadł przecież pigułkę. Prędzej już zbudziłaby się mama, ale ona za to nie wierzy w żadne diabły-Rokity”.
Jak długo jeszcze myślała, kiedy zasnęła – nie wie. Zbudziła się następnego ranka i cały dzień czekała na zapowiedzianą wizytę Rokisia. Czekała jutro, pojutrze i popopopo… ale Rokita nie zjawił się.
„To mi się chyba śniło” – pomyślała wreszcie.
„To mi się na pewno musiało śnić” – myślała w kilka dni później.
A potem myślała już coraz rzadziej i coraz mniej pewnie.
Zwłaszcza że nadleciał tajfun Mongolia.
O Mongolii mówiło się w domu już od wiosny, ale tak jakby niechcący i niepoważnie. Miał tam pojechać tata, ażeby opisać wszystko, co zobaczy, czytelnikom swojej gazety. Wielkie rzeczy! Wyjeżdżał już przecież nieraz tam i owam. Tata był powsinogą urodzonym i chyba właśnie dlatego pracował w gazecie, żeby móc sobie powsinogowac. Potem trzeba było wprawdzie pisać… Więc tata stękał, kwękał, warczał, prychał i kichał, i pisał. „Gdyby tym stękiem i kwękiem można było napędzać maszyny albo poruszać elektrownie, mielibyśmy bardzo dużo korzyści” – mówiła mama.
Tata zawsze miał jakiś wyjazd w zanadrzu, więc nikogo nie dziwiło, że się wybiera do Mongolii.
Tajfun rozszalał się naprawdę dopiero wtedy, kiedy się okazało:
po pierwsze – że to naprawdę,
po drugie – że to już, zaraz,
po trzecie – że istnieje szansa…
To: „po trzecie” oznaczało, że gdyby się bardzo, a bardzo postarać, to mama mogłaby pojechać z tatą także.
To już było coś, co się zdarza pierwszy raz w życiu!
Tajfun Mongolia wymiatał z domu mamę i tatę na całe dnie. Zasypywał całe mieszkanie naręczami książek o dalekim, nieznanym kraju, które mama znosiła ze swojej biblioteki i z innych, zaprzyjaźnionych. Zaścielał wszystkie meble stosami kwestionariuszy paszportowych, podań, przyzwoleń, zezwoleń i niedozwoleń, zimowych i letnich rzeczy, pożyczonych walizek i toreb. Burzył i rozwalał ustalony plan dnia. Przywiewał najdziwaczniejsze glindy i opowieści o tym, co trzeba ze sobą wziąć, jak się ubrać i co się tam będzie jeść. Uniósł babcię z rodzinnego miasteczka, którego nie opuszczała przez dwadzieścia lat, porwał i rzucił na sam środek zagraconego mieszkania na Marszałkowskiej. Babcia zresztą zniosła to z podziwu godnym spokojem.
Jednym z ostatnich podmuchów tajfunu był telefon w sprawie dziecka.
– Przytulić dziecko? – dopytywał się nerwowo tata. – Koniecznie teraz? Mów mi powoli, dokładnie i od początku. Nic nie rozumiem! – złościł się na słuchawkę.
– Aha… żarówkę…
– Aha, kartofle…
– Aaa, z pawlacza…
– Mhm, okna… No, dobra, zaraz pogadamy z kobietami – i odłożył słuchawkę.
– Ono jest duże, ale i tak jest czyimś dzieckiem. Jeśli wy się zaopiekujecie nim, to ono zaopiekuje się wami. Wkręci żarówkę, kupi kartofli, ściągnie pudło z pawlacza, rozumiecie? Nic nie rozumiecie, widzę to! – zezłościł się znowu.
– No więc tak. Dziecko nie dostało akademika. Jest po prostu na bruku. Zabrakło miejsc na razie. Jasne?
– Zgadzam się – powiedziała babcia.
– Coo? Na co się zgadzasz? – wykrzyknęły chórem mama z Kaśką.
– Żeby ten student zamieszkał tu. Przecież Władzio chyba mówi jasno. Chłopiec nie dostał akademika, a tu właśnie u nas będzie wolny pokój po waszym wyjeździe. Będzie nam raźniej i weselej.
– Babciu, ty chyba jesteś Einsteinem!
– E, po prostu znam Władzia już czterdzieści lat – powiedziała babcia skromnie.
Po tajfunie nastąpiła chwila przygnębiającej ciszy. Kaśka z babcią wróciły z lotniska do pustego mieszkania. Na środku pokoju wiła się bezszelestnie czarna skarpetka taty, jedna z jego ukochanej pary. Należało przypuszczać, że jej bliźniaczka szybowała w tej chwili nad wielką ziemią radziecką. Nic wiadomo dlaczego Kaśce zrobiło się nagle strasznie żal tej porzuconej skarpetki.
„Na pewno jest jej tak samo smutno, jak i mnie…” – rozrzewniła się.
Ale zadzwonił dzwonek.
W progu stał okularniko-wąsaczo-brodacz. Resztę jego osoby stanowiły: ogromny plecak sterczący jak komin ponad głową, wielgaśne buty oraz malowniczy nos barwy soczystych poziomek, upstrzony bąblami i strzępkami zwisającej i sterczącej skóry, noszący widoczne ślady zbyt poufałego obcowania z jesiennym słońcem.
– Jestem Grześ – powiedział nieśmiałym basem.
Uścisnął dłoń babci. Nachylił się nisko, skrzypiąc jak żuraw u starej studni (ale to były tylko rzemienie plecaka) i – o zgrozo! – pocałował Kaśkę w rękę.
Kaśka poderwała się, jakby ukłuły ją w rękę nie kręcone wąsiska, lecz rozpalony do czerwoności pogrzebacz.
– O raju – powiedział Grześ. – Chyba coś pokręciłem, jak zwykle! Miało być na odwrót… To znaczy nie ja ciebie, tylko ty mnie… Wróć, tak też nie! Nie ty, tylko babcia, czyli ja…
Babcia z Kaśką wymieniły spojrzenia.
– Chyba rzeczywiście będzie nam raźniej – stwierdziły obie jednogłośnie.
I była to szczera prawda.
Gdyby nie Brodaś, wiodłyby obie z Kaśką życie ciche i jednostajne, wypełnione czekaniem na listy i rozmyślaniem, co też porabiają mama i tata W kraju dinozaurów, a także pozostawiony sam na gospodarstwie dziadek.
Ale Brodaś przyciągał do siebie wydarzenia i ludzi jak magnes, i to magnes pośpieszny, a może nawet ekspresowy.
Na zaprzyjaźnienie się z Kaśką i babcią wystarczyło mu pierwsze półtora dnia, a potem…
Przez te pierwsze półtora dnia zdążyły się dowiedzieć, że Brodaś pochodzi z Chełma Lubelskiego, że uczy się na Politechnice i w przyszłości zamierza zostać wynalazcą rzeczy tak niesamowitych, że od jego opowieści po prostu mąciło się w głowie. Że jest górskim włóczykijem i powsinogą. Potem wszystkie sprawy Brodasiowe stały się ich sprawami. Kaśka wracała ze szkoły i zastawała w kuchni rozgadane towarzystwo, rozprawiające z babcią nad dalszymi sposobami ulepszenia świata, a także nad tymi, które zostały już przedtem wynalezione. Co chwila ktoś dzwonił do drzwi albo telefonował. Po mieszkaniu snuli się przeróżni Brodasiowi koledzy i przedziwnie ubrane dziewczyny: jedne w powłóczystych szatach, inne w buciorach ciężkich jak kowadła.
Babcia smażyła kartoflane placki, kotlety, przygotowywała wielkie słoje smalcu ze skwarkami. Brodaś próbował to ukrócić.
– Nie będzie pani nas bez przerwy karmić!
Zapędził do kuchni swoje dziewczyny. Dziewczyny rajcowały w kuchni, coś tam spiskowały, kroiły i szatkowały, a w końcu z dumą wniosły do pokoju tacę, zasłaną fikuśnymi kanapeczkami, małymi jak dwudziestozłotówki, i eleganckimi zakąskami z kostek sera, kiełbasy, ogórków ponadziewanych na wykałaczki.
Kaśka spoglądała z podziwem na te wytworności i trochę jej się zrobiło, przykro, że może babci będzie przykro. Ale Brodaś schwycił z tacy pierwszą z brzegu wykałaczkę, okręcił w palcach i spojrzał na nie surowo.
– Dziewczyny! – oświadczył. – Wam ktoś źle poukładał w głowach! Czy myślicie, że jedzenie służy do urządzania przedstawień kukiełkowych? My się mamy tym najeść? A gdzie jest pasza objętościowa? To się nadaje na koktajl do „Ambasadora”, a nie dla rzeszy głodnego ludu!
Zapadło więc postanowienie, że babcia będzie dyrektorem generalnym do spraw wyżywienia, a zaś reszta zbiorowości – wykonawcami jej poleceń.
Dzięki temu Kaśka dokonała odkrycia, że zespołowe lepienie pierogów przy akompaniamencie powtarzanych chórem chemicznych formułek czy jakichś innych naukowych myśli może być bardzo zabawnym zajęciem.
Potem nadchodziły okresy, kiedy Brodaś i goście znikali na całe dnie, i od rana do wieczora dom był pusty. Siedzieli wtedy w pracowniach, coś tam zaliczali, to znaczy – jak powiedział Brodaś – mierzyli, ważyli, mieszali i podgrzewali do uzyskania pożądanego skutku.
Wtedy Kaśka i babcia zaczynały gubić się w domysłach, dlaczego to w skrzynce nie pojawiają się żadne oczekiwane listy. Dlaczego dziadek nie pofatyguje się wysłać kartki pocztowej z lakonicznym zdaniem: „Wszystko w porządku. Całuję. Jaś”?
Dlaczego rodzice wyjeżdżają sobie jak gdyby nigdy nic i czy nie jest to czasem postępek wyrodny?
– Tak, drogi czytelniku. Tak właśnie wyglądał w przybliżeniu tajfun Mongolia. Ale to jeszcze wcale nie wszystko… Tylko że spać mi się zachciało – ziewnęła Kaśka.
Zgasiła lampę i przymknęła oczy.
Ale właśnie wtedy znowu rozległo się chrobotanie klucza, otworzyły się drzwi i zatupotały liczne buty.
– Cicho – rozległ się szept Brodasia. – Cicho, nie łomoczcie tak. Kaśka na pewno już śpi!
– Wcale nie! – odkrzyknęła Kaśka zapalając lampę.
Drzwi od pokoju uchyliły się, a przez szparę wsunęło się kilka kudłatych głów.
– A my się jeszcze przyszliśmy pouczyć. Zaraz zrobimy ci kolację. Jak ci jest? Bardzo choro i nudno?
– Nie bardzo – zeznała Kaśka zgodnie z prawdą.
– Powieść układasz?
– No! Już drugi rozdział skończyłam!
– To ci dobrze idzie. Nie to, co nam. Trykamy głową w ścianę, jak kozły, i nic nie możemy się naumieć.
Pytanie trzecie
Skąd wziąć miasto na pół dzielone?
– Hej, czytelniku! – odezwała się Kaśka następnego dnia rano, przeciągając się i przecierając oczy. – Kiedy skończyłam wczoraj drugi rozdział, przypomniało mi się, że opuściłam w nim bardzo dużo rzeczy. Powinnam ci wyjaśnić, jak doszło do tego, że babcia wyjechała i w ogóle. Ale boję się, że nie starczy mi na to czasu, a są rzeczy jeszcze ważniejsze, bez których moja opowieść po prostu nie może potoczyć się dalej. Więc wierz mi na razie, że było tak, jak było, a potem ci wszystko wytłumaczę dokładniej w jakiejś wolnej chwili.
Teraz słuchaj, co zdarzyło się pewnego niedawnego wieczoru, który spędziłam w towarzystwie grypy, która wierciła mi się w nosie, drapała w gardle, łamała w kościach i szczypała w oczach, tak jak to tylko grypa robić potrafi.
Trzymam właśnie pod pachą termometr i spoglądam mętnym okiem na zasłonę w oknie.
Zasłona się chwieje.
Uchyla.
Dmucha chłodny powiew.
I nagle widzę, że przez otwarty lufcik gramoli się mój przyjaciel, kosmaty i rogaty diabeł Rokita. Gramoli się wyjątkowo jak na niego niezgrabnie i niedorajdowato. A wkrótce już widzę, dlaczego. W jednej łapie bowiem trzyma jakąś teczkę, tak wielką, że sam mógłby się w niej zmieścić.
Mocno wytarta, rozpruta trochę z boku, była to teczka staromodna, taka, jaką można spotkać u dziadków albo nawet pradziadków, słowem, panów. Takie teczki mają to do siebie, że nie niszczą się nigdy, najwyżej nici, jakimi są zeszyte, mogą się rozpruć lub popękać. W teczce Rokisiowej coś w środku brzęczało i chrobotało za każdym ruchem diablika, a przez dziurę wysuwały się na zewnątrz lśniące sprężynki i kolorowe druciki.
– Słuchaj – sapnął Rokiś, upuszczając teczkę obok łóżka. – Musisz to przechować dla mnie. Przysięgnij na wężową nogę, jaskółczą łuskę i kurze bobki, że nikomu o tym nie powiesz, nikomu tego nie oddasz, nigdy nie ruszysz, dopóki sam po to nie przyjdę.
– A jeśli… – zaczęła Kaśka.
– Nie jeślaj, tylko przysięgaj – przerwał jej. – Nie ma teraz czasu na jeślanie. To sprawa życia i śmierci, a takiej sprawy nie załatwisz z jeślaczem. Przysięgaj albo sobie idę!
– No dobra – postanowiła Kaśka. – Na nogę węża, jaskółczą łuskę i kurze bobki. A jeśli ja będę w szkole, a babcia z Brodasiem zaczną sprzątać?
– Możemy to zaczarować na częściową niewidzialność. Ty będziesz to widziała, no i oczywiście ja, ale nikt inny poza tym.
– A czy to jest żrące, cuchnące, wybuchowe, łatwo palne, samozapalne albo budzące odrazę?
Rokiś spojrzał na nią z oburzeniem.
– Wybuchowy to jestem ja! Zaraz mogę wybuchnąć i pójść sobie! A ty jesteś, jesteś – właśnie! Budząca odrazę! Taka się zrobiłaś od-po-wiedzialna! Nie poznaję cię po prostu! Kiedyś sama namawiałaś mnie do figlów i czarów, a teraz boisz się pierwszej lepszej teczki?
– Muszę być odpowiedzialna, bo jestem głową rodziny! – stwierdziła Kaśka i opowiedziała Rokisiowi pokrótce o tajfunie Mongolia.
Rokiś cmoknął efektownie na jednym ze swoich dziurawych zębów.
– Wiesz, to się nawet dobrze złożyło. Znacznie bardziej mi odpowiada twoja nieobecna babcia i ten rozczochrany student od twojej dociekliwej mamy. Nie bój się, obserwowałem twój dom przez parę dni, zanim zdecydowałem się przyjść do ciebie, bo mnie zastanowiło, dlaczego tylu nowych ludzi się tu kręci. Ale teraz już wszystko jasne. I wiesz, co ci powiem? Oni nie będą w stanie przeszkodzić nam w spełnieniu naszych celów.
– Ale ja nic nie wiem o żadnych celach! – parskała Kaśka.
– Zaraz się dowiesz – stwierdził Rokiś uroczyście. – Teraz, kiedy już przysięgłaś i jesteś związana tajemnicą, mogę ci wszystko opowiedzieć. To – wskazał zamaszystym gestem ogona na teczkę – są moi dwaj przyjaciele. W takim stanie. Zostali po prostu zezłomowani.
– Co zrobieni?!
– Ze-zło-mo-wa-ni. Złom z nich zrobiono, no. Ale to nic nie szkodzi, oni i tak są sztuczni. Od początku do końca. Więc można ich z powrotem ożywić i dlatego właśnie ich wykradłem i tutaj przyniosłem. Potrzebny jest do tego czarny kamień, co zleciał z nieba. Właśnie to jest wiadomo z jednego starego papieru, ale ty mi musisz pomóc go odnaleźć, bo ja się w tym wszystkim nie mogę połapać. Wiem tylko, że ma on coś wspólnego z takim miastem, co dzieli się przez pół. Rozumiesz?
– Nic a nic – jęknęła Kaśka. – Z twoimi zagadkami można dostać bzika. Jak to dzieli się przez pół? Przez dwa chyba? Ale to i tak bzdura! Opowiadaj jeszcze raz wszystko dokładnie, bo ja nic nie zrobię, dopóki nie pojmę, o co chodzi. Poczekaj, ja ci ułożę punkty do tego opowiadania. Tak jak nas uczyła pani Stawska. Bo inaczej znowu mi coś naplączesz! Najpierw musi być wstęp, a we wstępie, gdzie, kiedy i komu co się zdarzyło. No, mów.
– Kiedy to były różne gdzie i różne kiedy. Jedno kiedy to nawet było z pięćset lat temu, a drugie kiedy – parę tygodni temu, a trzecie kiedy – to nie wiem kiedy.
– No proszę, już w zeszłym rozdziale mówiłam, że z początkami są tylko kłopoty!
– Ale ja już wiem i zaraz ci powiem. To są takie sztuczne ludzki, zbudowane w jednym domu, co się nazywa Instytut Czegoś-tam. Bardzo dziwnie się nazywa, ale naprawdę to powinien się nazywać Instytut Sztucznych Ludźków, bo ci prawdziwi ludzie, co tam przychodzą do pracy, to stale kombinują, żeby zbudować takiego sztucznego ludźka, co by był mądry jak sam człowiek, ale by się człowieka słuchał i nie sprzeciwiał się mu i jeszcze żeby on słuchał człowieka tylko wtedy, jak człowiek chce do sensu. A jeśli mu człowiek z głupoty coś każe, to on ma wtedy go nie słuchać. Ja byłem na takim sympozjum uczonych i wszystko tam słyszałem, jak się naradzali.
– Ty, Rokisiu? A cóżeś ty tam robił?
– Pomagałem, jak zwykle – odpowiedział Rokiś skromnie, przybierając jednocześnie najbardziej pyszałkowatą minę świata.
– Wiesz przecież, że kiedy cię opuściłem, postanowiłem oddać swe siły na pożytek ludziom…
Najpierw pomagałem w drukarni, ale tam nie poznali się na mnie – musiałem się wynosić.
– Ładnie pomagałeś – prychnęła Kaśka. – Widzieliśmy twoje banialuki w gazetach!
– Potem pomagałem w telewizji! – przerwał jej Rokiś z naciskiem.
– No, powiedzmy, że to było pomaganie! Ale mów dalej.
– Więc tym ludziom w telewizji – wyjaśnił Rokiś – obcy jest wszelki polot i fantazja. Gorzej niż obcy! Uważają to za coś w rodzaju choroby albo też plagi egipskiej, którą trzeba tępić starannie. Więc nie mogłem im już pomagać dłużej. I wtedy pomyślałem sobie: któż ma mieć polot i fantazję, jeśli nie wynalazcy? Kto może bardziej potrzebować mojej pomocy? I tak znalazłem się w Instytucie Sztucznych Ludźków.
– I tam zacząłeś pomagać?
– Właśnie chcę im pomóc. Ale żebym ja im mógł pomóc, to ty najpierw musisz mnie pomóc.
– Oj, Rokisiu – Kaśka poskrobała się w głowę. – Jak ty plączesz! No, ale mów, mów.
– Więc widzisz. Oni ciągle próbują i próbują takiego ludzka zbudować. Majstrują i majstrują, a co wymajstrują, to robią z nim próby i dają na szmelc, bo ciągle im się nie udaje. Przeważnie wychodzą im ludźki posłuszne i głupie albo rozumne, ale nieusłuchane, i nie mogą z nimi do ładu dojść. Te dwa to fajne były chłopaki – wesołe, psociuchy takie! A zmyślne, że nie wiem. Żal mi ich się zrobiło, bo zawsze to żywe stworzenie, chociaż sztuczne. A sęk cały w tym, że ja wiem to, czego nie wiedzą uczone głowy z Instytutu. Wiem, co jest potrzebne do zbudowania sztucznych ludźków.
– Ty? Oj, samochwało jedna! Już byś tutaj nie zmyślał! – obruszyła się Kaśka. – Skąd ty możesz to wiedzieć?
– Ty myślisz, że opowiadam bajki? – zaperzył się Rokiś. – A właśnie, że nie opowiadam! Jest o tym taka stara diabelska przepowiednia, którą tylko diabły znają i w tajemnicy trzymają! Trzeba im czarny kamień do środka wyłożyć!
– Węgiel jakiś?
– Nie może to być węgiel, bo węgiel pod ziemią siedzi. A było tak powiedziane: „Kiedy wielki czarny kamień praśnie z nieba na ziemię w mieście co przez pół dzielone, człowiek z niego stworzy ludzi-maszyny, co mu będą wiecznie służyć”. A Kaśka musi dopomóc ten kamień znaleźć!
– Ja też byłam w przepowiedni? – zadziwiła się Kaśka.
– Nie, ty to byłaś w mojej głowie. Od razu pomyślałem, że się nadasz do takiej roboty. Masz do tego odpowiedni pomyślunek, a tu trzeba się dowiedzieć, co to za kamień i co to za miasto. Ja już się różnych przepytywałem, ale nikt nic nie wie. Może to trzeba gdzieś w książkach poszukać? A potem puścimy się do tego miasta, przywieziemy kamień i moich przyjaciół zaraz postawimy na nogi! A ty będziesz miała zasługę dla ludzkości, mówię ci!
Rokiś rozejrzał się dokoła błyskając czarnymi oczkami.
– Słuchaj, muszę już znikać, bo czuję, że ktoś nadchodzi. Wrócę do ciebie później i obgadamy cały plan działania.
– Ale ja się wcale jeszcze nie zgodziłam!
– Jak pomyślisz, to się zgodzisz, przeczuwam to! A teraz bywaj! Brandi – brandu – branda!
Diablik wykonał nad teczką jakieś magiczne esy-floresy swoim kosmatym ogonem. Potem wsunął ją pod biurko i zastawił koszem na papiery.
– Na wszelki wypadek – mruknął.
Odbił się od podłogi i zniknął błyskawicznie za oknem, a tylko chwiejąca się zasłona wskazywała, że był tu przed chwilą ktoś.
– Maligna! Gorączkowe majaki i przywidzenia! – stwierdziła Kaśka, szybko wyciągając spod pachy zapomniany termometr. Ale termometr wskazywał zaledwie 37,5.
Było to wystarczająco dużo, żeby leżeć w łóżku i siąkać nosem, ale z pewnością zbyt mało, aby tajemnicze słowo „maligna”, o którym zdarzało się jej czytać w powieściach dla dzieci, mogło rzeczywiście odnosić się do niej.
Zgodnie z przewidywaniami Rokisia ktoś zadzwonił do drzwi. Kaśka wsunęła nogi w kapcie i pobiegła otworzyć.
Była to pani doktor Świątek.
– Przechodziłam w pobliżu i postanowiłam zobaczyć, jak się miewasz, jesteś rozgorączkowana! – stwierdziła z niepokojem, zdejmując płaszcz. – Mierzyłaś gorączkę?
– Dopiero co. Mam 37,5.
– Wiesz co, zmierzmy jeszcze raz. Może źle trzymałaś?
Zmierzyły jeszcze raz i wynik był taki sam.
– Nie jest najgorzej. Lekarstwa łykasz? Musiałaś mieć jakieś niespokojne sny. A może czytałaś jakąś książkę z przygodami?
– Nnie… to znaczy, właśnie tak – zgodziła się Kaśka, żeby nie było dalszych pytań.
– No, no, nie czytaj za dużo. I w ogóle się nie martw. Leż w łóżku, nie włócz się po mieszkaniu i przypadkiem nie wychodź na dwór. Za parę dni będziesz zdrowa. Rodzice piszą? Pan student opiekuje się tobą?
– Tak, wszystko w porządku.
– No to do widzenia, pilnuj się, bądź rozsądna.
Pani doktor Świątek ubrała się i poszła. Kaśka odprowadziła ją do drzwi i spytała:
– Czy może być kamień, który spadł z nieba?
– Co? Oczywiście. Nazywa się meteoryt. Jeszcze raz cię proszę, nie czytaj teraz dużo. Telewizji też nie oglądaj. Leż sobie spokojniutko i myśl o przyjemnych rzeczach.”
Dobre sobie! Spokojniutko!
Zanim Kaśka zdążyła wrócić do łóżka, Rokiś już z powrotem siedział na krawędzi lufcika i bębnił kopytkami w szybę.
– No widzisz, nie mówiłem, że się namyślisz?
– A kto ci powiedział, że ja się namyśliłam?
– Ty! Bo słyszałem, o co się pytałaś tej pani doktor. Nie obujasz mnie, połknęłaś haczyk.
Kaśka westchnęła… Rokiś był naprawdę bardzo domyślny. Historia sztucznych człowieczków od pierwszej chwili wydała jej się godna tego, aby ją rozwikłać.
– Słuchaj, Rokita! Wszystko fajnie, ale ja teraz mam grypę. Muszę poczekać, aż się wyprowadzi. Obiecałam być rozsądna i mądra i taka mam zamiar być, a bieganie z grypą po bożym świecie nie zgadza się z rozsądkiem, chyba przyznasz.
– Myślisz, że ja tego nie uwzględniłem! To masz załatwione, nie czepiaj się drobiazgów. Nie dmuchnie na ciebie ani jeden powiew wiatru, ani jedna kropla deszczu nie spadnie. Klimatyzacja gwarantowana! Temperatura pokojowa bez względu na porę roku i miejsce pobytu, oto co ci mogę obiecać! Gadałem z podziomkami i będziemy mogli korzystać z ich komunikacji!
– Z jakimi podziomkami? Zaraz, ja czytałam kiedyś o Podziomku. Ale on był tylko jeden, straszny łakomiec taki…
– Ej, coś ty, w to nie wierz, to tylko mylna wzmianka. Podziomki – to po prostu lud podziemny. Tu w mieście jest ich pełno, ale mają też swoje drogi przez cały kraj. Starodawne drogi, jeszcze czarodziejskie, własne albo ludzkie. Lochy wielkie pod zamkiem. Korytarze, którymi rzeki wielkie pod ziemią idą, a gdzie takich nie ma, to i kretowiska. Pod całym krajem idą te podziemne szlaki, krzyżują się, plączą. Dla ludzi tylko niektóre są dostępne, ale podziomek dotrze wszędzie, do każdego miejsca.
– Nigdy o takich nie słyszałam! Ani nie czytałam – powiedziała Kaśka zdumiona.
– A bo ci ludzie, co ich znają, książek nie piszą. A i tobie by nie przyszło do głowy o takie rzeczy ich pytać. A spotkać ich możesz tam, gdzie węgiel i sól ludzie spod ziemi biorą i inne substancje wszelakie do fabrykowania potrzebne. Tam, gdzie sama przyroda dziury w ziemi porobiła, pod górami w grotach skalnych. Podziomki wszędzie siedzą, nieraz więc im się zdarzy i na człowieka natknąć. Górnikowi, co w węglowej dziurze zawalony skałą pięć dni przesiedział, pomoc ludzką naprowadzić. Ciekawskim chłopakom, co się do jaskiń opuszczają, aby sekrety ich poznać, nieraz, jeśli zbłądzą, podziomek drogę do wyjścia wskaże, ostrzeże przed zarwiskiem niewidocznym albo do pieczary, gdzie powietrze szparą w skale się wciska i lżej oddychać można, doprowadzi. Dużo też podziomków w miastach siedzi, bo każde wielkie miasto – drugie swoje miasto ma pod ziemią. Tam nieczystości swoje spuszcza. Tam woda, co domy ogrzewa i z kranów leci, pod ziemią przepływa. Tam idą przewody do światła, do gazu, do telefonów. Znają podziomków ludzie, co kanalarzami się zowią i porządków w tym podziemnym mieście pilnują. I podziomki obiecali nam pomóc. Dadzą nam swoje klucze, szyfry i zaklęcia, a wtedy wszędzie będziemy mogli dotrzeć. No, ale czas na mnie. Przygotuj się na jutro rano, to wyruszymy w drogę!
Rokiś zniknął bezszelestnie.
Kaśka siedziała przez chwilę nieruchomo, pogrążona w myślach…
– Teraz także siedzę pogrążona w myślach. Ja, czyli Kaśka. Czy zauważyłeś, czytelniku, że w mojej opowieści są jak gdyby dwie Kaśki? Jedna to ta, która mówi sama o sobie, a druga, o której opowiada ktoś. Ale nic się tym nie martw, obie Kaśki to jedna i ta sama osoba. Po prostu ja. Ale tak mi jest wygodniej opowiadać, bo kiedy już się dobrze rozgadam, wtedy widzę, że tu druga Kaśka wychodzi ze mnie, jakby była inną osobą. I dlatego opowiadam o niej, jak o kimś innym. Mam nadzieję, że ci to nie przeszkadza, teraz kiedy już cię o tym zawiadomiłam.
Pytanie czwarte:
Co to za nic, które brzęczy przy dotknięciu?
Czytelniku szanowny! Obiecuję ci, że dziś już nie będę się lenić i wypełnię wszystkie brakujące fragmenty mojej opowieści. Przyznam się, że opuszczam je dlatego, że najprzyjemniej jest opowiadać miejsca najciekawsze, a gorzej z tymi, które są bardziej zwyczajne albo trochę trud…
– O! – krzyknął Brodaś. – Mam prawdziwy wiersz! Posłuchaj!
– Brodasiu! Ja właśnie zaczynałam czwarty rozdział! Rozproszyłeś moje natchnienie i wszystko mi uciekło.
Ale Brodaś, który miał właśnie jakiś wolniejszy dzień i spędzał go wylegując się w fotelu i przeglądając stare numery Kaśczynych „Świerszczyków”, wcale się nie przejął tą wymówką.
– To zaklej dziurę wierszem! Bardzo dobrze jest umieszczać w powieści jakieś ładne poetyckie kawałki albo piosenki. Tak robią różni wielcy pisarze, na przykład…zapomniałem kto, ale posłuchaj:
…Szedł raz człowiek pod parasolem
I uśmiechał się mimo słoty,
Bo parasol był całkiem złoty,
I parasol bzyczał jak mucha,
Różne bajki plótł mu do ucha…
– Makaron po ustrzycku! – krzyknęła Kaśka.
Brodaś cisnął „Świerszczyk” na fotel i rzucił się do kuchni. Chyba troszkę za późno, bo po chwili przez nie domknięte drzwi wsączył się szarobłękitny obłoczek dymu, bardzo miło wyglądający. Gdyby nie towarzyszył mu zapach, jak po pożarze młyna…
– Większość ocaliłem! – zawołał z kuchni radosnym głosem. – Zaraz do ciebie idę!
– A po co tu niesiesz garnki? – spytała Kaśka, gdy Brodaś stanął na progu, objuczony od stóp do głów kuchennym wyposażeniem.
– Bo ja nie umiem ani gotować na odległość, ani na odległość rozmawiać. A u ciebie na biurku jest laminat, taki sam jak w naszych pracowniach. Ogień się go nie ima. Więc postanowiłem dokończyć tu. O, strasznie przepraszam.
Brodaś potknął się po drodze o stojącą lampę, która zakołysała się lękliwie.
– Strasznie przepraszam, pani docent, to naprawdę okropne, pani docent zechce mi wybaczyć!
– Dlaczego mówisz do tej lampy „pani docent”?
– Przecież już ci mówiłem, ta lampa jest łudząco podobna do pani docent Maciejko-Kruszewskiej, która prowadzi u nas zajęcia, uczy nas filozofii. Nosi taki sam kapelusz, podobną ma fryzurę i też jest taka zgaszona, a tylko zapala się, jak mówi o swoich filozofach – pytlował, rozstawiając wydobytą nie wiadomo skąd turystyczną butlę z gazem i przykręcając do niej palnik. – Zrobimy sobie zaraz bankiet caryńsko-wetliński. To są takie połoniny-góry, palce lizać. Zaraz przyniosę menażki! Na talerzach niech sobie jedzą mieszczuchy, baby i sybaryci.
Wygarnął z przypalonego garnka wierzchnią warstwę makaronu. – Dobry jest – powiedział. – Ma konsystencję kleju stolarskiego i teraz można już zacząć go przyprawiać.
Kaśka jęknęła bezsilnie i zamknęła oczy. Wyobraziła sobie minę mamy wkraczającej do pokoju w tej właśnie chwili.
Brodaś natomiast otwierał puszki, siekał cebulę, przysmażał ją na deklu.
– Nie ma jabłek? – zapytał.
– Śliwki są, mrożone – powiedziała Kaśka. – Sam przyniosłeś.
– Aha, fajno, mogą być – krzątał się jeszcze chwilę, potem z dumą postawił Kaśce przed nosem dymiącą menażkę bliżej nie określonej substancji.
– Wiesz… – powiedział marzącym głosem. – Brakuje tylko ogniska, gitary, Hanki-krakowianki, śpiewania, gwiazd i błota.
– Błoto mam na misce – odrzekła Kaśka, dźgając widelcem zawartość naczynia.
– Oj, ty, jak ty możesz pisać powieści? Nie masz za pięć groszy fantazji.
– No, więc niech będzie, że to jest biuro znalezionych rzeczy – zgodziła się Kaśka, bo właśnie trafiła na pestkę od śliwki, która utkwiła jej w gardle, spory kawałek kości oraz jakiś metalowy przedmiot niewiadomego pochodzenia.
– Znalazłem jeszcze mieszankę warzywną, a to chyba jest ta blaszka, którą była spięta torebka – wyjaśnił Brodaś. – Ale sama torebka na pewno tu nie wpadła, nie bój się.
– I wy w tych Bieszczadach wszystko to zjadacie?
– Coś ty, zakopujemy do ziemi, żeby nie zanieczyszczać środowiska! – odpalił dotknięty do żywego Brodaś.
Ale danie pachniało dymem, macierzanką, a może jakimś innym jeszcze zielem i w czarodziejski sposób przywodziło na myśl wakacje i dalekie wędrówki, trawiaste zbocza gór, wąskie ścieżki wydeptane w gęstym jak bór jagodniaku, sprężynujące pod butami korzenie, błotniste drogi i kładki z oślizłych bali, przerzucone przez strumienie. Kaśka ani się obejrzała, kiedy zaczęła skrobać widelcem po dnie menażki.
– Najbardziej lubimy jeść grzyby – Brodaś przeciągnął się z lubością, a koszula zatrzeszczała w szwach. – Ale o grzybach ci opowiem wieczorem A teraz chyba muszę tu wywietrzyć po naszym daniu.
Zazwyczaj, aby dostać się do lufcika, trzeba było przyklęknąć na biurku. Dziś jednak na biurku piętrzyły się resztki bieszczadzkiej uczty, toteż Brodaś wsunął się za biurko i wyciągnął się jak najwyżej mógł, żeby dosięgnąć do klameczki.
Trącił wówczas butem w Rokisiową teczkę, która brzęknęła jak żywa.
– Ojej, co tu jest? Musiałem coś niechcący kopnąć! Ale nic nie widzę!
– E, zdawało ci się tylko!
Brodaś otworzył lufcik, wylazł zza biurka, a potem schylił się i zajrzał pod nie.
– Ciekawa rzecz! – powiedział. – Przysiągłbym, że nastąpiłem na coś nogą, i to na coś sporego, a tymczasem kompletnie nic nie widzę…
– Bo tam nic nie ma! – krzyknęła rozpaczliwie Kaśka. – Absolutnie nic a nic!
Brodaś cofnął rękę, którą właśnie miał zamiar wsunąć pod biurko, żeby macać przestrzeń. Obejrzał się na Kaśkę.
– Musi to być jakieś ważne nic, jeśli krzyczy się o nim takim gromkim głosem. Normalne nic nie zasługuje chyba na taką uwagę. A może to jakaś halucynacja, tak jak z babcią i akumulatorem? No, ale jak nic, to nic. Baw się dobrze, ja odlatuję.
Zgarnął do swojej myśliwskiej torby jakieś szpargały i poleciał.
Kaśka zaś włożyła kapcie, szlafrok i pozbierawszy brudne garnki wyruszyła do kuchni oraz rozpoczęła zmywanie.
– Mało brakowało, a cała tajemnica wyszłaby na jaw! – rozważała, wydrapując makaron z dna garnków. – Ta niewidzialność to jednak kiepska rzecz! Co z tego, że nie widać, jeśli przedmioty niewidzialne nie tracą kształtu, ciężaru i wszelkich innych właściwości! Jeśli można je wyczuć dotykiem, wymacać, usłyszeć albo po prostu potknąć się o nie?
No, ale najważniejsze, że Brodaś zrozumiał, iż ma do czynienia z jakąś tajemnicą czy niespodzianką i że więcej już nie będzie się pytał ani szukał! Wyraźnie mi przecież to powiedział – że to pewnie tak jak z babcią i z akumulatorem! Czyli że wszystkie przywidzenia muszą mieć swoje wytłumaczalne powody!
A z babcią i z akumulatorem to było tak:
Przez jedno popołudnie babcia często przykładała palec do ucha i potrząsała głową, jak po wyjściu z kąpieli.
– Muszę chyba iść do laryngologa – powiedziała przy kolacji do Kaśki.
– Boli cię ucho?
– Nie, tylko słyszę coś, czego nie ma.
– Jak to? – zdziwiła się Kaśka.
– No, jakby wam tu powiedzieć… – babcia była wyraźnie speszona – żaby w stawie mi rechoczą… Breks – breks – bulbul! I za chwilę znowu A skądże tutaj żaby? O, znowu teraz słyszę!
Babcia zawiesiła głos i wsłuchała się w tajemnicze dźwięki.
– Babciu, ja też słyszę! – krzyknęła Kaśka.
W tej chwili Brodaś zerwał się gwałtownie ze swego miejsca i pobiegł do pokoju taty.
– Babciu, to nie ty, tylko ja! – oświadczył po chwili ze skruchą, stając w kuchennych drzwiach. – Ja zapomniałem ci powiedzieć!
– Ty gulgoczesz? Dziwny zwyczaj! Ale przecież ty dopiero wróciłeś, a ja to słyszę już od południa!
– Chodźcie, to wam pokażę.
Poszli wszyscy do tatowego pokoju i tam Brodaś pokazał im sporą czarną skrzynkę, stojącą na podłodze i podłączoną do elektrycznego kontaktu.
– Tutaj ten żabi król siedzi, posłuchajcie.
– Gluk-gluk-bul-bul-breks – odezwała się skrzynka i wypuściła banieczki gazu na powierzchnię.
– To jest akumulator samochodowy mojego kolegi! Rozładował mu się, no i ja pożyczyłem takie specjalne urządzenie, prostownik, i tutaj podłączyłem, żeby się naładował. Tylko nie przewidziałem, że on zacznie tak gulgotać!
– Breks, breks – przytaknął akumulator na dowód swej potężniejącej elektrycznej mocy.
– Ja bardzo babcię przepraszam! – zatroskał się znowu Brodaś.
– No, nic się nie stało! Dowiedziałam się tylko o jeszcze jednym cudactwie tego świata!
– Że akumulatory gadają żabim głosem! – dodała Kaśka z przejęciem.
Tak, ale akumulator nie był przecież żadną tajemnicą i wszystko można było łatwo wyjaśnić. Co innego zaś z Rokisiem i z teczką – tutaj Kaśka związana jest sekretem i przysięgą. Tymczasem okazuje się, że wbrew temu, co mówił Rokita, nie tylko mama jest dociekliwa. Jakie jeszcze środki ostrożności należy zastosować?
Na wszelki wypadek Kaśka postanowiła jeszcze, że zawsze będzie porządnie wietrzyć pokój po kolejnej wizycie Rokisia. Rokiś bowiem pozostawiał po sobie bliżej nie określony, ale wyraźny zapach. Ni to węgla, ni sadzy. Ni to rozgrzanego asfaltu, ni to kotłowni centralnego ogrzewania, ni to stacji kolejowej, z której przed chwilą odjechała parowa lokomotywa. Ktoś tak obeznany z chemią, jak Brodaś i jego kompania, mógłby przecie po tym zapachu również wpaść na jakiś ślad.
– Będzie się wietrzyć – powiedziała Kaśka, odstawiając ostatni umyty garnek.
Pytanie piąte:
Kim jest miły pan z bródką?
– Ruszamy? – Rokiś niecierpliwie szarpał róg poduszki, wyrywając go Kaśce spod głowy.
– No, pewnie, a co myślałeś? Zaraz wyłażę.
Kaśka zaczęła wbijać na siebie wydobyte z szafy swetry, rajstopy, ciepłe podkoszulki.
Po namyśle zawinęła sobie jeszcze szyję wstrętnym brązowym szalikiem, którego nienawidziła od najmłodszych lat, a który przedziwnym sposobem nigdy nie chciał się ani zniszczyć, ani zgubić. O ten szalik toczyła z mamą nieustępliwe walki. Mama uważała, że jest bardzo dobry i chroni przed przeziębieniem, a Kaśka – że drapie i za nic na świecie nie da się go nosić. Starobabski szalik!
Uznała, że teraz popełniając taką głupotę, jak wychodzenie z domu i z łóżka w czasie grypy, musi zrobić coś tak samo nieznośnie rozsądnego dla wyrównania. Włożenie brązowego szalika wydało jej się całkiem odpowiednie.
– Żeby zjechać windą poniżej poziomu ziemi, trzeba nacisnąć nie żaden guziczek, tylko prawą dolną śrubkę, która przytrzymuje tabliczkę z numerami. Wciskasz ją odrobinę do środka, a potem przekręcasz w lewo – tłumaczył Rokita. – O tak, próbuj sama.
Kaśka spróbowała i rzeczywiście, coś tam bzyknęło, zabuczało i kabina dźwigu opuściła się w dół.
Rokiś otworzył drzwi i znaleźli się w piwnicznym korytarzu, pachnącym kurzem i starymi kartoflami, ale dość schludnym i nawet oświetlonym.
– Ja się tak o ciebie troszczę, że po prostu sam się nie mogę tym nachwalić przed sobą! Patrz, postarałem się o pojazd, żebyś nie musiała chodzić daleko!
Wyciągnął z jakiegoś mrocznego kąta metalową ławeczkę z wysokim oparciem.
– Hulajnoga podziemna udoskonalona! Na wzorach włoskich i eskimoskich! Znasz to? Zaraz wypróbujesz! Siadaj!
Kaśka siadła na ławeczce trochę nieufnie, zostawiając obok siebie miejsce dla towarzysza wyprawy.
– Na środku siadaj, a ja z tyłu, będę prowadził!
Stanął za Kaśką, na wystającym z tyłu stopniu-podnóżku, i odepchnął się kopytem. Siedzisko ruszyło przed siebie z niegłośnym turkotem, a potem nabrało całkiem przyzwoitej szybkości. Ale trzęsło!
Kaśka nie trafiała zębem na ząb.
Rokiś był wniebowzięty, wymachiwał kopytem coraz silniej i szybciej, poświstując z zadowolenia.
– Ale komfort, co? – krzyknął do Kaśki.
– Kko-ko-ko – przytaknęła Kaśka. – Aj!
– Ugryzłaś się w język, co?
– Mhru – mruknęła w odpowiedzi.
– Wszystkim pasażerom to się zdarza. Nagminnie. Ale ja wymyśliłem sposób, tylko jeszcze nie wykonałem. Będzie taka specjalna uszczelka-knebel, żeby język w gębie nie latał. Może być słodzona i perfumowana, o różnych smakach: wiśniowy, ananasowy, pomidorowy, rosołowy, placko-kartoflany – jak kto lubi! Zgłosiłem już to podziomkom, ten swój pomysł. Oni jeszcze się namyślają, bo mówią, że to będzie za drogo. Ale ja im tłumaczę: co, chcielibyście, żeby wszystkie drogi podziemne były wysłane poobcinanymi językami, skąpiradła! Tak im przygadałem, że będą musieli załatwić moje knebelki, zobaczysz!
– Mmm – odmruknęła Kaśka, nie chcąc narażać swego języka po raz wtóry.
– Wiesz, ile ja lat zmarnowałem w tej swojej dziupli i w bajorach leśnych? Tysiące! Nawet nie wiedziałem, co ja mogę, jakie mam okropne zdolności! Dopiero jak tu osiadłem w mieście, to się okazało! Technika! To jest coś dla utalentowanego diabła! To jest szansa! Umiem wszystko przykręcić, rozkręcić i przekręcić, rozmontować i zmontować, a gdzie tylko się pokażę, to zaraz wszystko ulepszam, i ulepszam, i ulepszam! – wykrzykiwał Rokiś poprzez turkot pojazdu.
Widocznie słowo „ulepszam” dobrze mu się jakoś dopasowało do rytmu wymachiwania nogą, bo powtórzył je jeszcze z pięćdziesiąt razy, a przy każdym razie pojazd nabierał coraz to większej szybkości.
– Jestem po prostu bezbłędny! Hop! – zatrzymał się nagle i rozejrzał wokół siebie. – Poczekaj, chyba pomyliłem drogę!
Zeskoczył z hulajnogi i przyjrzał się jakimś wypisanym na ścianie znaczkom.
– No tak… trochę przeskoczyłem. Ale wiesz co? To nawet dobrze się składa, jeśli masz trochę czasu. Pokażę ci coś nadzwyczajnego i najbardziej czarodziejskiego! Bo już jesteśmy bliziutko tego właśnie! A potem myk-myk – i załatwimy naszą sprawę!
– Muszę być przed drugą w łóżku. Brodaś wróci – powiedziała z wahaniem Kaśka, ale ciekawość jej już była rozbudzona.
– Chodź! To będzie piorunem!
Kaśka wyprostowała zdrętwiałe nogi i ruszyła za Rokisiem poprzez krótki korytarz. Otworzyli jedne i drugie drzwi, wspięli się po kilku schodkach i znaleźli się znów w korytarzu dość staromodnym, z ozdobną kamienną podłogą. Pachniało tu stołówką i czymś jeszcze, dziwnie znajomym i swojskim.
Rokiś doprowadził Kaśkę do drzwi, na których zwyczajem różnych drzwi urzędowych wisiała kartka z wykazem nazwisk i godzin.
– Cśś! Ty słuchaj, a ja sobie spojrzę!
Za drzwiami grał jakiś instrument, skrzypce – nie skrzypce. Buczał sobie grubo i dobrodusznie. Grajek nie był wprawny. Mylił się, poprawiał, zaczynał od nowa. Ale granie było wesołe, skoczne, pełne przejęcia,
– Patrz – powiedział Rokiś i dopuścił Kaśkę do dziurki od klucza. Zobaczyła niewielki pokoik z oknami pod samym sufitem, zastawiony pięcioma chyba pianinami, W głębi pokoju siedział na stołku mały chłopaczek, bez zębów na przedzie. Przed sobą trzymał wielgaśne skrzypce, większe od niego, i grał.
– To szkoła grajków – zaszeptał Rokiś. – Klasa wiolonczeli. Często tu przychodzę i słucham. Ale cicho, nie gadajmy.
Przysiedli w kucki pod drzwiami. Rokiś objął łapami swojo czarne, kosmate kolana, przechylił głowę, żeby nie uronić żadnej nutki. Nagle Kaśka ujrzała coś, czego nie widziała dotąd nigdy: koniuszek Rokisiowego ogona uniósł się do oczu i otarł wypływającą łzę!
Nie zdążyła nawet zastanowić się nad tym, bo nagle stanęła przed nią szczupła i surowa pani.
– A ty co tu robisz! Czemu nie na lekcji?
Kaśka wstała błyskawicznie i wypróbowanym uczniowskim zwyczajem milczała, spuściwszy głowę. Pani przyglądała się jej przenikliwie i z namysłem.
– Z której jesteś klasy? Nie pamiętam cię…
– Pani dyrektor! Pani dyrektor! Przyszli elektrycy! – rozległo się wołanie z góry.
– Proszę iść do klasy na lekcję albo do domu – odwróciła się i odeszła.
– Ale byś wpadła! – Rokiś, który w decydującej chwili zniknął nie wiadomo gdzie, był już znowu przy Kaśce. – Chodź, zwiewamy już stąd! Nie da już rady słuchać. Ona zaraz wróci i sprawdzi cię. To tylko na razie nie połapała się, że jesteś tu obca.
Zaterkotał dzwonek na przerwę. Rozegrał się gwar głosów, więc przyśpieszyli kroku i szybko wrócili na podziemny trakt. Hulajnoga stała tam, gdzie ją postawili.
– Kiedy tak siedzę i słucham – powiedział Rokiś – czuję się jak u siebie w domu, jak w swojej starej, krzywej wierzbie. Wspominam sobie zamierzchłe czasy, kiedy byłem zwyczajnym wiejskim diabłem, co straszył ludzi o północy. Dawniej chłopcy tacy, jak ten, robili sobie fujarki z wierzbowych witek. Siadali pod drzewem i grali na nich. Były też inne muzyki. Jak na weselu grali, to słychać było od wsi… lubiłem sobie słuchać… Ale potem pościnali wszystkie moje wierzby i dopiero twój tata poratował mnie w biedzie… Zabrał mnie do miasta i teraz już jestem diabłem miejsko-technicznym.
Diablik zamilkł i Kaśka pomyślała sobie, że widać te lata w wierzbowej dziupli nie były takie całkiem zmarnowane i że może Rokisiowi trochę ich jednak brak?
Zatrzymali się teraz przed jakimiś drzwiami; zsiedli, wspięli się po kilku schodkach i przekroczyli następne drzwi, które Rokita, niczym błyskotliwy włamywacz, otworzył jednym dotknięciem pazura.
Znaleźli się w pomieszczeniu z wielkimi oknami, więc Kaśka przystanęła, oślepiona trochę dziennym światłem i zdziwieniem, że jest środek dnia, a po ulicy wędrują sobie ludzkie gromady, jak to zwykle w środku dnia bywa. Ale Rokiś szarpnął ją za rękaw i pociągnął w cień.
– Jeszcze nas kto zobaczy! Właźmy szybko!
Kaśka ruszyła za nim, rozglądając się niepewnie, aż wreszcie stuknęła się w czoło z zadowoleniem.
– No jasne, przecież jesteśmy u mamy! W maminej bibliotece!
– A ty myślałaś, że u dziadzi Twardowskiego na księżycu? – chichnął Rokiś.
– No dobra, już się nie nabijaj. Poplątało mi się trochę od tych krecich wędrówek. Bierzmy się do roboty.
Przemknęli szpalerami regałów stojących w wypożyczalni.
Wtargnęli na palcach do czytelni, pustej teraz i jeszcze bardziej cichej niż zwykle. Kaśce wydało się, że słychać ich w całej dzielnicy i że wędrujący ulicami ludzie zaraz porzucą swoje sprawy i przybiegną rozprawić się z bibliotecznymi włamywaczami.
Rokiś szturchnął Kaśkę.
– Tty… czego ona tak się patrzy! I co to za jedna? – szepnął zalęknionym głosem i wskazał drżącą łapą na ścianę.
Kaśka rzuciła okiem we wskazanym kierunku. Wisiały tam jakieś portrety nowe, których nie było tu, gdy przychodziła dawniej.
– To na pewno jacyś pisarze – stwierdziła. – Tacy sami wiszą w mojej szkole. Niektórych nawet znam. A ta, co patrzy – to chyba Eliza Orzeszkowa. Ona… zaraz, już wiem, nie wzięliśmy sukien pod nogi. Wracajmy!
Pobiegli z powrotem do wyjścia i wrócili, potulnie szurając nogami na suknach.
Lecz Orzeszkowa dalej patrzyła surowo. Kaśka spojrzała na sąsiedni portret. Przedstawiał on Marię Konopnicką, ale ona z kolei miała spojrzenie trochę nieprzytomne i nie było nadziei, że udzieli komukolwiek poparcia. Za to jej sąsiad, sympatyczny, z bródką, ale Kaśce nie znany, spoglądał na nich życzliwie, ze zrozumieniem.
Kaśka dygnęła w jego stronę. Portret mrugnął do niej.
– Wiesz co, ja go nie znam, ale on chyba jest jakiś fajny.
– Równy gość, widać od razu. Zna się na ludziach.
Nabrawszy trochę otuchy, Kaśka stanęła przed komódkami katalogów i wysunęła szufladę. Poskrobała się w brodę.
– E, tutaj nic na razie nie znajdę… Zaczniemy od WEP-a. Przynieś mi do… do… a ja troszeczkę usiądę.
– Ja ci mogę przynieść nawet kwitnącą paproć w noc świętego Jana, ale teraz nie wiem, czego chcesz, naprawdę! Jakoś przedziwnie mówisz! – odpowiedział Rokiś tonem urażonej księżniczki.
– Oj, nie chce mi się tłumaczyć! – stęknęła Kaśka i podniosła się z krzesła. – Po prostu to! – powiedziała wyciągając z półki granatowy tom z czerwonym lampasem. Wielka Encyklopedia Powszechna. Od tego się zaczyna, jak się mało wie.
Zaczęła przerzucać kartki wielkiej księgi, mrucząc coś pod nosem, aż w końcu zatrzymała się i zaczęła czytać:
„Meteoryty… ciała niebieskie, pyłki lub bryły spadające na powierzchnię ziemi… Pod względem składu chemicznego dzielą się na… – nieważne co, bo i tak nic nie rozumiem… – Na powierzchni ziemi istnieje wiele kraterów, będących śladami dawnych spadków m… Największe znane kratery meteorytowe ziemi… W głębi ziemi znaleziono wiele brył… Najsłynniejsze spadki wielkich meteorytów… tunguski – Syberia, a w Polsce łowicki i m…”
– Mam! – krzyknęła nagle i radośnie klepnęła w książkę. – Mam! – Miasto na pół dzielone to Pułtusk! Patrz! Meteoryt pułtuski, spadł 30 stycznia 1868 roku! Jakie to łatwe i proste!
Teraz Kaśka była jak najdalsza od myśli, że mieć mamę bibliotekarkę nie jest najlepiej. Nie szkodziły jej wcale ani popołudniowe dyżury, ani późne wracanie – wtedy, kiedy należałoby właściwie kłaść się już spać… Zachichotała w duchu nad swą niedawną jeszcze, a jakże dziś głupią myślą, że byłoby fajnie, gdyby mama pracowała w telewizji. Uważała wówczas, że taka ładna mama powinna być widzialna dla wszystkich, żeby można się było nią przed wszystkimi chwalić.
Tata zresztą odrzucił ten pomysł stanowczo.
– Mama jest nasza i dla nas! – oświadczył. – Nie życzę sobie, żeby byle dureń wybałuszał na nią gały w swoim własnym domu!
Teraz jej mocną stroną było to, czego uczyła ją mama prawie od pieluszek. Wiedziała, jak nie wiedząc nic albo prawie nic – można dowiedzieć się więcej, jeszcze więcej i coraz więcej.
– Przydałoby się nam coś z historii Pułtuska – stwierdziła. – Pewnie tu tego nie będzie, ale sprawdzimy na wszelki wypadek.
Wyciągnęła szufladkę katalogu.
– Pac, pak, pam, pan, pao – mamrotała do siebie, przerzucając karteczki.
– Co ty tam zaklinasz? – zainteresował się Rokiś. – Nauczyłaś się jakichś nowych zaklęć i zatajasz to przede mną. Nieładnie!
– Nie przeszkadzaj teraz! Potem cię tego nauczę! Pok, pol, poś, puk, pul – tusk i okolice! Mam!
Rozejrzała się po sali i z półki pod zegarem wydobyła małą brązową książeczkę. Zaczęła szybko przerzucać strony, ale zawiodła się.
– E, tu są tylko opisane trasy turystyczne… wycieczki piesze i rowerowe. Ale muszą być dalsze tropy na końcu… W każdej porządnej książce są na końcu wypisane tytuły innych książek na ten sam temat. O, zobacz! To się nazywa bibliografia. I jest tu coś. Dwutomowe dzieło o Pułtusku! To się nam może przydać, tylko że tego u nas w bibliotece nie będzie.
– To co zrobimy? – zapytał Rokiś.
– Możemy się stąd zwijać i poszukamy gdzie indziej jutro. Czuję, jak moja grypa się budzi.
Przechodząc obok sympatycznej bródki, Rokiś uniósł łapę w górę ruchem, jakim dziękują sobie kierowcy, kiedy jeden drugiemu ułatwi drogę w ulicznym gąszczu aut. Pan z bródką nie mógł mu odmachnąć, bo na portrecie nie miał ręki, ale Kaśka przysięgłaby, że znów mrugnął do nich.
Grypa obudziła się rzeczywiście. Siedząc na ławeczce hulajnogi Kaśka czuła, że trzęsie się nie tylko od zewnątrz, ale i od środka brały ją jakieś dygoty. Wesołe trajkotanie Rokisia docierało do niej jak zza ściany. Nos czuł się tak, jakby wetknięto do niego co najmniej ze dwie tubki plasteliny. Wiedziała jednak, że na końcu tej drogi czeka ją wspaniała nagroda – własne, ciepłe łóżko.
Gdy tylko go dopadła, dała nura pod kołdrę, omotała się nią. Trzęsła się tak, jakby podziemna hulajnoga toczyła się jeszcze w dalszym ciągu, unosząc ją nie wiadomo gdzie w dalekie, podziemne strony. Ale potem rozgrzała się trochę, a znajome, grypowe morze zaczęło ją kołysać, kołysać. Zapomniała, że szyję oplata jej w dalszym ciągu znienawidzony starobabski szalik. Że ściska w garści kawałek papieru, na którym zapisała sobie tytuł książki o Pułtusku.
Rokiś pokręcił się po pokoju i wyskoczył przez lufcik.
Klasnęły drzwi wejściowe, a potem do pokoju zajrzał Brodaś.
– Śpi – szepnął sam do siebie. – Takiej to dobrze. A tu człowiek musi biegać po mieście jak wariat. Ech, ugotuję jej chyba obiad, może zje, jak się obudzi…
Pytanie szóste:
Tato, za kogo mnie masz?
Kaśka leżała na łóżku w dresie, bo postanowiła dziś uchodzić za zdrową, i obracała w palcach pocztówkę błyszczącą od słońca, niebieską od nieba i żółtą od piaszczystych pagórków i żółtych wielbłądów, które dreptały po nich.
Tata z przyzwyczajenia pisał dużymi drukowanymi literami, tak jak kiedyś, gdy Kaśka dopiero uczyła się czytać. Marna nadrobiła swoim wyraźnym bibliotekarskim pismem jeszcze coś z boku.
Kochana Córeczko!
Tutaj są wielbłądy, ale szukamy jeszcze tarbaganów, czyli świstaków. Pogoda nam sprzyja i wszystko inne też. Widzieliśmy jezioro Bajkał, wielkie jak morze. Tu konie są małe i mają nosy zagięte do dołu. Za to narożniki dachów starych domów są wygięte ku górze! Jutro będziemy oglądać prawdziwe mongolskie walki zapaśników. Trzymaj się dzielnie!
Kasieńko, mam nadzieją, że radzicie sobie tam świetnie, tak samo zresztą jak i my. Po powrocie – mnóstwo opowieści!
Całujemy tata, mama
– No i proszę, czytelniku, sam możesz się przekonać! Nawet im do głowy nie przyjdzie, że mogę być chora! Tak im się tam świetnie powodzi – mruczała sama do siebie gderliwym tonem. – To jest niesprawiedliwe i w ogóle wyrodne! Tak sobie wyjechali jak jacyś narzeczeni, a ja to co? Porzucone dziecko?
Kaśka podskoczyła gwałtownie na łóżku, zrzucając na podłogę stertę książek.
Pani docent Kruszko-Maciejewska, czyli pokojowa lampa stojąca obok, pokiwała współczująco i z rezygnacją swym żółtym kapeluszem.
– Właściwie to nie, proszę pani docent! – powiedziała Kaśka po namyśle. – Powinnam chyba to zdanie skreślić, bo nie jest ono prawdziwe. Najwyżej troszkę, odrobinę. Prawdziwe jest także to, że oni pojechali, bo ja sama tak chciałam. Tak.
Pani docent Kruszko-Maciejewska zastygła w bezruchu i przekrzywiwszy z uprzejmym zainteresowaniem głowę, czekała na dalsze wyjaśnienia.
Ale Kaśka już nie zwracała na nią uwagi. Ułożywszy się na brzuchu, podparłszy brodę pięściami, pogrążyła się znowu w głębinie swoich rozmyślań. Rozmyślań zarazem smutnych i wesołych, szczęśliwych i nieszczęśliwych.
Przychodziły one zawsze wtedy, kiedy rodzice wychodzili gdzieś razem albo siadali na kuchennych stołkach i rozprawiali godzinami o rzeczach, które Kaśkę obchodziły jak przez mgłę, albo gdy jednym spojrzeniem, nie mówiąc ani jednego słowa, ustalali wspólne zdanie na jakieś Kaśczyne sprawy.
I chociaż była najbardziej ukochaną na świecie jedynaczką, a swoich rodziców nie zamieniłaby na żadnych sobie znanych, czuła się nieraz obok nich jakoś za bardzo dodatkowo, nadprogramowo. Czasami tylko udawało się im być tak razem, we troje. Kiedy na przykład rozbijali namiot w lesie albo razem kończyli robić domowe porządki. Ale to było tylko czasem. A przeważnie Kaśka musiała godzić się z tym, że ani ona z mamą, ani ona z tatą nigdy nie jest tak razem, jak tata i mama ze sobą. Mieli oni swe niewypowiedziane tajemnice i sekrety, o które Kaśka nawet nie potrafiła ich zapytać, bo przecież na wszystkie pytania, które umiała postawić, odpowiadali jej zawsze otwarcie i jasno. A przecież tak było – ona jedna, a oni we dwoje.
Oni są tak jak dwie ręce – zastanawiała się nieraz. – Albo jak dwa koła w samochodzie, które zawsze skręcają w tę samą stronę, jadą w tym samym kierunku, obojętne, czy naprzód, czy w tył. I choćby ona była nawet najważniejszą, choćby była kierownicą, która tymi kołami kieruje, zawsze będzie czymś innym niż oni…
– E, co tam… – powiedziała wreszcie, przytulając do poduszki nos. – Ja też kiedyś znajdę sobie męża… Znowu mam bardzo mądre myśli, chyba zupełnie nie dla dzieci… Właściwie, mój czytelniku, ten kawałek to możesz sobie opuścić, bo on jest najważniejszy dla mnie… chyba że i ty miewasz takie same myśli i takie same problemy…
Bo jeszcze przedtem, zanim dmuchnął, powiał i rozszalał się tajfun Mongolia – jeszcze było coś. Zanim ten tajfun nastał, ale nie na długo przedtem, były w domu jakieś tajemnicze i obiecujące uśmiechy rodziców. Jakieś wzmożone śpiewy tatowe przy goleniu i praniu (bo tata wówczas stał się prawdziwym szopem-praczem), jakieś wciąż nowe plany, jakby to się w domu przemeblować, żeby wygospodarować miejsce.
Jakieś duże marzenia snuły się po domu. Jakby to samochód, toby się dzieci woziło… Jakby tak małą chatkę gdzieś za lasem postawić, toby dzieci mogły…
Jakieś zagaduszki ni z gruszki, ni z pietruszki do Kaśki, że jest taka duża, mądrala, to przecież pomoże, pozajmuje się.
Już-już Kaśce zaczynało coś w głowie świtać, bo przecież nie była w ciemię bita…
Aż tu nagle – trach! Telefony, złe wiadomości. Mama w szpitalu, a tata, zmarszczony jak stary kartofel, zapomniany w kącie kobiałki, siedzi przy biurku i puka palcami po blacie.
Mama niedługo wróciła zdrowa i nawet poszła do swojej pracy. Ale nie miał jakoś werwy. Chodziła na spacery do parku z Kaśką, zbierała jesienne liście, a uśmiech jej był blady i wypłowiały jak akacjowy kwiatek. Przestała się spieszyć, a nawet i złościć, bo przedtem, normalnie, to mama była obrażalska trochę i niecierpliwa. A teraz zrobiła się taka cierpliwa, że nie do wytrzymania. I strasznie, jak nigdy, troszczyła się i dbała o Kaśkę. Ciągle jej coś podtykała i kupowała, ciągle wyręczała w jakiejś robocie, która od wieków w domowym podziale zajęć przeznaczona była dla Kaśki.
To było jakieś dziwne i nie podobało się ani Kaśce, ani tacie.
Trzeba było coś zrobić, żeby mamę znowu odmienić, i dlatego, kiedy tajfun Mongolia nadciągnął, wszyscy uchwycili się jego skrzydeł i pozwolili mu się umieść.
Dlatego Kaśka, gdy tata tylko zapytał, co myśli o projekcie wspólnego ich wyjazdu, zawołała raźno:
– Co ty, tato! Za kogo mnie masz? Przecież wiesz, że ja uwielbiam sama zostawać! Będę miała okazję wypróbować swoją słynną samodzielność.
– No, sama to nie zostaniesz. Babcia tu przyjedzie na miesiąc – powiedział na to tata.
– Znowu masz mądre myśli? – zapytał Brodaś, wsuwając brodę przez uchylone drzwi.
– No, żebyś wiedział! Zupełnie nie dla dzieci. One dla mnie też są za mądre słowo daję.
– A widzisz, jak to człowiek mądrzeje w chorobie? I książki też zamówiłaś takie mądre i wcale nie dla dzieci. Masz, przyniosłem ci je – i położył na skraju stołka dwa białe sążniste tomy z wytartymi już nieco na grzbiecie złocistym literami: „Pułtusk”.
– Oj, Brodasiu, jesteś najlepszy! – wykrzyknęła Kaśka i jej mądre myśli pobiegły, popędziły w całkiem już inną stronę. – Wiesz co, Brodasiu? Zadam ci jedną zagadkę. Kto to jest taki sympatyczny gość z bródką, który wisi na ścianie obok Konopnickiej i Orzeszkowej?
– Sympatyczny z brodą to oczywiście, że ja! – rozpromienił się Brodaś. – Ale koło Marii Konopnickiej – to nie ja! Nie zgadza się! Jeśli ja będę wisiał w przyszłości koło jakiejś portretowej pani, to będzie to Maria Curie-Skłodowska. Ona jeszcze jest najbliżej mojej dziedziny.
– No więc kto? Bo rzeczywiście to nie byłeś ty.
– Koło Konopnickiej i Orzeszkowej to musi wisieć pisarz z brodą. To musi być pisarz ważny. I z tych samych czasów. Więc Sienkiewicz albo Prus
– Brodasiu, kochaniutki, znajdź mi ich portrety! To bardzo ważne1 U taty jest w książkach jakaś encyklopedia o pisarzach, znajdź mi! Tak mi się chce ich zobaczyć!
– O raju, jak nudzą te baby zagrypione! No, niech ci będzie. Zaraz poszukam.
– Tak, to on! – wykrzyknęła Kaśka po chwili. – To musiał być jakiś fajny człowiek ten Bolesław Prus!
– Owszem, ja uważam, że fajny. I zapewniam cię, że też miał mądre myśli, tak samo jak ty. A czemuś go sobie tak upodobała?
– Nic, po prostu jest sympatyczny i przyniósł mi szczęście! – odrzekła Kaśka i zajęła się wertowaniem, dwóch grubych, białych tomów.
Po południu, gdy Brodaś znowu wyruszył na swoje wykłady, a z lufcika zeskoczył swoim zwyczajem wprost na Kaśczyne biurko diablik Rokita, wiedziała już o czarnym kamieniu bardzo wiele. Ale nie były to wiadomości zbyt pomyślne dla ich sprawy.
Czarny kamień rzeczywiście spadł z nieba w okolicy Pułtuska. Był o tym cały artykuł w książce. Rozpadł się na wiele, wiele kawałków i rozsypał po okolicy. Była tam nawet mapka i zaznaczono na niej wsie, gdzie tych kawałków spadło najwięcej: Obryte, Borsuki, Zatory.
– Największy odłamek meteorytu znajduje się w muzeum w Londynie, jedenastokilogramowy. Musieli go jakoś ci Anglicy od nas wycyganić! Drugi, trochę mniejszy, jest w Muzeum Ziemi w Warszawie, tak piszą. Jeszcze inne nie wiadomo gdzie. Ale zobacz ostatnie zdanie:
„Obecnie już od dłuższego czasu nie znajduje się szczątków meteorytu”.
– Znaczy, że wszystko wyzbierali? Ale to nic, znajdziemy takich, co sobie pobrali po kawałku, i jakoś od nich wytargujemy! Można by też – Rokiś ściszył głos i oczka mu zabłysły – włamać się do tego muzeum i buch-buch! odłupać sobie kawałek! Na pewno nawet tego nie zauważą! Ja bym nawet wymyślił projekt takiej bezdźwiękowej łupaczki do kamieni!
– Najlepiej wymyśl bezdźwiękową pukaczkę do swojej głowy! – odrzekła Kaśka szybciutko. – Ja tam się donikąd nie będę włamywać ani z tobą, ani z nikim innym!
– Ale już i tak się włamałaś do biblioteki! Aha! Zyg-zyg marchewka! Kaśka-włamywaśka!
– Tak! To prawda – przyznała Kaśka czerwieniąc się jak burak. – Ale nic stamtąd nie wzięłam! I gdybym nie była chora, mogłabym sobie normalnie iść w godzinach otwarcia i znaleźć to samo, co znalazłam! Nie drażnij się ze mną, tylko pomyśl poważnie. Mnie się zdaje, że chyba trzeba będzie po prostu pojechać w tamte strony i rozejrzeć się na miejscu.
– To ja najpierw wszystko przygotuję i wtedy dam ci znać. Nie gniewaj się na mnie, przecież wiesz, że ja się muszę wygłupiać od czasu do czasu. Bez tego bym zmarniał jak rybka bez wody.
I z tymi słowy Rokiś zniknął w czarnym kwadracie lufcika.
Pytanie siódme:
Jak tu wierzyć Rokicie?
Tego ranka Rokiś i Kaśka znaną już, wiadomą drogą dostali się do podziemi. Przebyli kawałek trasy na hulajnodze i stanęli u niskich metalowych drzwiczek, na których czarną farbą wymalowano jakieś niepojęte litery i cyfry.
– Sukop-sukoh – powiedział Rokiś i drzwi uchyliły się pod jednym dotknięciem jego pazurów.
– Tam będą ludzie, uważaj. Ja się uniewidzialniam. Ale ty będziesz mnie widzieć, zresztą cały czas będę cię trzymał za rękaw. Musisz tylko być ostrożna, żeby nikt na mnie w tłoku nie wpadł. No i nie gadaj do mnie, bo będziesz dziko wyglądać.
Przekroczyli drzwi i znaleźli się w jasno oświetlonym podziemnym pasażu, pełnym sklepików, wystaw i reklam, a także pełnym ludzi, którzy tłumnie zdążali we wszystkie możliwe strony, niosąc w rękach walizki i torby. Kaśka rozpoznała to miejsce.
– Idziemy na Dworzec Centralny? – spytała swego towarzysza.
– Cś!… Nie gadaj sama do siebie!
Tak, był to Dworzec Centralny. Mijali kolejne zjazdy na perony, migające tabliczki rozkładów jazdy. Nikt nie zwracał uwagi na małą dziewczynkę, trochę dziwnie ubraną, ostrożnie ustępującą z drogi wszystkim przechodniom Doszli wreszcie do ostatnich ruchomych schodów i zjechali nimi w dół. Rokiś powiódł Kaśkę w głąb peronu prowadzącego w tunel coraz to węższy, niższy i ciaśniejszy.
Gdzieś w głębi paliło się gorące oko lokomotywy. Przygasało parę razy, to znów, na zmianę, rozjaśniało się, jak gdyby dając jakieś znaki. Tutaj już nikt nie chodził i nie nosił swoich walizek. Wyglądało na to, że pusty pociąg czeka tylko na nich.
Sam pociąg także był niezwykły. Składał się z maleńkiej lokomotywy i jednego jedynego drewnianego wagonu. Wagonik wyglądał tak, jakby wypożyczono go z wytwórni staromodnych filmów. Schodki prowadzące do wejścia były wydeptane i chwiejne. W środku zaś ciągnęły się wzdłuż ścian tylko dwie skromne drewniane ławki. Lokomotywka za to, choć mała, robiła wrażenie szybkiej i nowoczesnej, a kiedy tylko zajęli miejsca, fuknęła cicho i ruszyła zagłębiając się w tunel.
Chropowate ściany, ni to ziemne, ni betonowe, migały Kaśce przed oczyma. Nie było tu całkiem ciemno, tylko mroczno i szaro. Nie było też duszno, jak to zwykle bywa w zamknięciu, tylko chłodnawo i trochę stęchło.
– Teraz mamy trochę czasu – powiedział Rokiś, sadowiąc się wygodnie. – Opowiem ci, do kogo jedziemy. Musisz tam zrobić dobre wrażenie, od tego wszystko zależy.
– Myślałam, że jedziemy po kamień – stwierdziła Kaśka.
– Nie wiem, czy dostaniemy go od razu. Ale jedziemy do takich, co jeśli chcą, będą mogli nam pomóc. Dla nich każdy kamień i każda żaba pod kamieniem to dobre znajomki. Żyją na odludziu, bo to straszne dziwaki. A właściwie to oni nie są dziwakami, tylko inni tak o nich sądzą i odsuwają się od nich. Oni sobie żyją po swojemu. Takie Krasmyszki.
– Kto? Krasmyszki? Czy to będą podziomki?
– Nie, to nie podziomki. Po prostu taka rodzina. Krasnoludek ożeniony z myszką. Siedzi pod Pułtuskiem w lesie, na Kurpiach, w Puszczy Białej się zagospodarowali. Odeszli od krasnoludków i od myszy trzymają się z daleka. Bo to było tak, że krasnoludkowi spodobała się myszka, a myszce krasnoludek. Tylko że ich familie nawet słyszeć nie chciały o takiej parze. Myszy bowiem mają się za coś lepszego od krasnoludków, a krasnoludki tak samo, tylko że od myszy. U ludzi też tak kiedyś podobno bywało, znam to z przeszłości. Że na przykład królewna nie mogła ożenić się z szewcem, a szewc z królewną. Dzisiaj to już wszyscy z wszystkimi mogą.
– Po pierwsze, to królewna mogła co najwyżej wyjść za mąż, a ożenić się to raczej nie. A po drugie, gdzieś ty dzisiaj widział królewny? – sprzeciwiła się Kaśka.
– Po pierwsze, to królewny są za granicą, nie masz co się tak wymądrzać. Po drugie, to właśnie szewcy wyginęli, a zostały tylko same patałachy, nawet twój tata tak powiedział raz, jak miał buty niewygodne. A po trzecie, to mi nie przerywaj, bo ci chciałem powiedzieć do końca. W każdym razie oni wyprowadzili się na takie odludzie, a właściwie odkrasnoludzie, żeby mieć święty spokój i żeby nikt się nie wtrącał. A jak my do nich pójdziemy, to będziemy się musieli pomniejszyć, żeby ich nie przestraszyć i żeby się zmieścić u nich w domu – dodał jeszcze Rokita. – Ja umiem pomniejszać, nie bój się.
– A powiększać z powrotem? – spytała Kaśka z niepokojem, przypominając sobie wszystkie książkowe przygody tych, którzy nieopatrznie pozwolili zmienić swoje wymiary.
– Nie bój się, ja wszystko umiem. A teraz już wstawaj, bo będziemy wysiadać. Przejeżdżamy właśnie pod Narwią, widzę to.
Kaśka wyjrzała okienkiem i zobaczyła, że po ścianach tunelu ściekają połyskliwe strużki wody. Woda lśniła też w dole, pod kołami, ale chyba niegłęboka, bo za wagonikiem, przez tylne okno, widać było szyny i czarny szereg kolejowych podkładów.
„Jestem pod dnem rzeki – pomyślała z lekkim strachem, ale i z zadowoleniem. – Szkoda, że nie będę mogła tego komuś opowiedzieć jak wrócę…”
Wysiedli z pociągu i ruszyli teraz ziemnym korytarzem, coraz to węższym i wznoszącym się ku górze. Ze ścian zwisały tu i ówdzie kręte i powyginane odnogi korzeni drzew. Korzenie tworzyły na ścianach przeróżne znaki, które Rokiś porównywał ze swoją mapką, nagryzmoloną na jakiejś kartce.
– Tutaj to nie przelewki, można zabłądzić – dogadywał co chwila. – Nad nami las i las. Trzeba wiedzieć, którym wyjściem wydostać się na wierzch. Bo to nie sztuka wyleźć pierwszą lepszą lisią norą, a potem błąkać się przez trzy dni po lesie bez jedzenia i picia! Ale już niedaleczko, niedaleczko nie martw się – ciągnął za sobą Kaśkę, która truchlejąc ze strachu od Rokisiowych opowieści człapała przed siebie w półmroku, krok za krokiem.
„Ciekawe, skąd tu się bierze światło? Nigdzie nie widać żadnych lamp ani łuczywa, a przecież nie jest zupełnie czarno, tylko raczej brudnawo…” – zaczęła się zastanawiać, chcąc zająć czymś swoje myśli i zmusić je do posłuszeństwa, żeby przestały jej skakać po głowie jak spłoszone zające po polu.
Poczuła pod butami żwir i kamienie, zaczęła więc spoglądać pod nogi, bo pierwsze, łatwo było się teraz potknąć, a po drugie, iż przyszło jej do głowy, że wśród tych wszystkich żwirków mógłby przecież zaplątać się odprysk czarnego kamienia, którego szukają. Może niepotrzebnie idą tam, gdzie idą? Może właśnie w tej chwili mają go pod nogami? Mógł przecież jakiś kawałek wbić się w piasek, zapaść gdzieś tam głęboko, a potem trafić i tutaj, prawda? Ale jak go rozpoznać, po czym? Ciemnych kamieni było tutaj tak wiele…
Miała właśnie zapytać Rokisia, czy nie dopytał się czegoś o właściwościach czarnego kamienia, bo w książce nic o tym nie napisano, jak właściwie wyglądał. Ale Rokiś zatrzymał się akurat przed betonową ścianą, która zamykała jeden z bocznych korytarzy.
– To właśnie tutaj – orzekł. – Jesteśmy już u celu.
Pchnął ręką ściankę, ale ta nie ustąpiła. Mruknął więc coś niezadowolony i wypowiedział zaklęcie.
Ściana zarysowała się, ugięła, tworząc niewielką szczelinę. Potem rozstąpiła się cała, a zza niej runęły na Rokisia i Kaśkę potoki wody, podcinając im nogi, porywając ze sobą, unosząc. Kaśka poczuła tylko, jak Rokiś chwyta ją za rękę.
„O, moja grypa! – pomyślała jeszcze. – I jak tu wierzyć Rokisiowym obiecankom!”
Potem woda zalała jej głowę i nie widziała już nic. Fala porwała Rokisia i Kaśkę, zakręciła nimi i uniosła jak dwa zeschnięte listki.
Pytanie ósme:
Jaki jest człowiek?
– To prawdziwe szczęście, że akurat przyszło mi na myśl wypłynąć na starą podziemną drogę – usłyszała Kaśka za sobą jakiś stłumiony męski głos.
Odważnie otworzyła oko, a potem drugie. Rokita, parskając i otrząsając się co chwila, suszył przy kuchni zmoczone kudły. Ona leżała na jakimś posłaniu, pod przykryciem dziwnie sztywnym, szeleszczącym i drapiącym, w jakiejś niepodobnej do niczego izdebce czy norze o zaokrąglonych ścianach w kolorze starej śmietany.
– O! Obudziła się! – zawołał jakiś inny głos, młodszy, pewno chłopięcy.
– To prawdziwe szczęście – powtórzył pierwszy głos i do Kaśczynego posłania zbliżył się jakiś sympatyczny pan z bródką i w okularach.
– Może to Bolesław Prus? – pomyślała Kaśka, ale przyjrzawszy się uważniej nieznajomemu, stwierdziła, że wcale nie, że jest on zupełnie inny, a podobieństwo wynikało tylko z brody i z tego właśnie sympatycznego, dobrotliwego wyglądu. Był też zupełnie inaczej ubrany. Tamten z portretu po miastowo-staromodnemu, a ten jakoś po leśnemu, w brunatnym serdaku i żółtawej koszuli bez kołnierza.
Sympatyczny podetknął Kaśce jakieś naczynie z ciemnym płynem.
– Wypij to. Duszkiem, od razu, chociaż jest niesmaczne.
Kaśka posłusznie wlała w siebie potężny łyk płynu i wszystkie gwiazdy stanęły jej w oczach. Czegoś równie gorzkiego nie było chyba w żadnej aptece! Każdy centymetr jej przewodu pokarmowego zatrząsł się z odrazy i oburzenia przeciw takiemu traktowaniu, ale trwało to tylko przez moment. Po chwili Kaśka poczuła się lepiej, a nawet doskonale. Siadła na swym posłaniu i zaczęła rozglądać się dookoła.
– No, co, Kaśka? Dobrze, że się nie utopiłaś, prawda? A my już jesteśmy na miejscu, tam właśnie, gdzie mieliśmy być. U Krasmyszków, możesz się przywitać.
Z trzech kątów izdebki spoglądały na Kaśkę życzliwe oczy.
„A więc ten sympatyczny to krasnoludek – pomyślała sobie. – A ja widocznie jestem zmniejszona, dlatego wydał mi się normalnym panem”.
Myszka była tłuściutka, schludna i wesoła, a oczka jej popatrywały przyjaźnie i roztropnie. Stała przy stole i suszyła Kaśczyne ubranie jakimś dziwacznym, staromodnym żelazkiem. Wyglądała jak prawdziwa dobra mama.
– A to jest Tomek, nasz syn, poznajcie się.
Tomek miał wielkie, odstające uszy, jak jej najmilszy szkolny kolega Bartek, więc od razu stwierdziła, że musi także być miły.
– Jesteś człowiekiem czy krasnalką? – spytał Tomek.
– To ludzka dziewczyna – wtrącił się Rokita. – Ale z tych swoich, porządnych.
– Pierwszy raz rozmawiam z człowiekiem – powiedział Tomek. – Ale mój tato to już rozmawiał, parę razy. A ja mam ludzkie imię! – dodał jeszcze, trochę jakby z dumą.
Postał przez chwilę nad nią, jakby namyślając się, co powiedzieć. Ale nic widać nie mógł wymyślić.
– Pójdę po drewno do pieca – oświadczył wreszcie i uciekł.
– Trochę jest nieśmiały – powiedziała myszka z uśmiechem.
Kaśka jeszcze raz uważnie rozejrzała się dookoła. Musieli chyba znajdować się w grzybie! Tak, tak było na pewno. Grzyb był trochę od środka wypróchniały, ale spróchniałe części wyrąbano i usunięto i porobiły się izdebki o miękkich, przytulnych ścianach. Nie było tu żadnych mebli, a właściwie były i nie były. Wyskrobano bowiem w grzybowym miąższu i stół, który nie miał nóg, a tylko wgłębienia na wsunięcie kolan, i tapczanik w kącie, i jakiś norko-kredensik, w którym piętrzyły się sterty równo ustawionych misek, a kiedy Kaśka przetłumaczyła sobie ich wymiary na swój obecny wymiar, zrozumiała, że były to żołędziowe czapki, Wszędzie było jasno, miękko i pachniało prawdziwkiem.
Była tam jeszcze oparta o ścianę drabina, która prowadziła nie wiadomo dokąd, pewnie na strych. Wyjaśniło się to zaraz, bo myszka wbiegła po szczeblach na górę i wróciła, niosąc w misce jakieś brązowe płatki, które postawiła na kuchni.
Kaśka uprzytomniła sobie, że ta lśniąca miska o karbowanych brzegach to zakrętka od wody mineralnej „mazowszanka”.
– W nodze mieszkamy, a kapeluszem się żywimy – powiedziała myszka. – Będzie na kolację zupa grzybowa, lubisz?
– No – powiedziała tylko Kaśka.
– Ludzie są przedziwni – odezwał się nagle krasnal. – Mało ich znam, ale im dłużej im się przyglądam, tym mniej wiem, co o nich myśleć.
„Och, jaka tu cisza!” – powiadają z podziwem ci, którzy przyjeżdżają do nas, do lasu. A potem rozkładają się na trawie i zabijają ciszę za pomocą swoich grających pudełek.
„Och, jak tu ślicznie i zielono!” – wzdychają. A potem zasypują całą śliczność i zieloność mnóstwem różnych śmieci, które się z nich sypią.
Właściwie – powiedział krasnal – czytałem w różnych książkach, że człowiek ciągle rozmyśla nad czymś, co go różni od innych stworzeń. Nazywa siebie zwierzęciem, które myśli albo pracuje, albo też takim, które umie się bawić czy też śmiać. Ja też zastanawiałem się nad tym. Stwierdziłem, że wiele zwierząt mogłoby o sobie powiedzieć to samo, co i człowiek. Bo one tak samo śmieją się, pracują, myślą i bawią, jak i człowiek, a jedynie człowiek o tym nie wie, bo się nie potrafi ze zwierzętami porozumieć. Ale ja mam pewien pomysł, który chciałbym człowiekowi podsunąć. Otóż jest on moim zdaniem zwierzęciem robiącym śmiecie. I to jest jego największa osobliwość. Tylko człowiek ma ten dziwny zwyczaj pozostawiania wszędzie wokół siebie śmieci. Śmieć towarzyszy człowiekowi na każdym kroku. Śmieć w wodzie, śmieć w powietrzu, śmieć na polu i w lesie.
Rozumiem jeszcze tych, co tylko raz tu przyjadą, a potem odjeżdżają śmiecić gdzie indziej. Ale ci, co stale tu mieszkają? Oni po prostu usypują wokół siebie całe wały obronne ze śmieci. Nawet wcale ich nie ukrywają! Spójrzcie tylko! – wskazał ręką na małe okienko.
Kaśka wyjrzała przez nie i, rzeczywiście, zobaczyła rozrzucone na skraju lasu złoża zardzewiałych, puszek, dziurawych garnków, potłuczonych talerzy, szczątków butów, ubrań i różnych narzędzi.
– Czytałem nawet – ciągnął krasnal – że ludzie walczą z tymi śmieciami i mają swoich specjalistów od odśmiecania. To tak, jakby krowa walczyła z mlekiem, a chmura z deszczem. Produkcja śmieci coraz bardziej się rozrasta! Gdzie człowiek, tam śmieć.
Myszka podeszła do krasnala i pogładziła go czule po łysiejącej głowie.
– Mój ty filozofie kochany – powiedziała. – A może naszemu gościowi jest przykro tego słuchać? Przecież niektóre ludzkie śmieci są dla nas takie pożyteczne! Spójrz, ile z nich korzystamy! Swoje okna zrobiliśmy z przezroczystych worków, w których ludzie przynoszą tu swoje śniadania. A te wspaniałe rondelki i patelnie? Gdyby ludzie nie śmiecili nam tu pod nosem, żylibyśmy jak za króla Ćwieczka! Lepiej może teraz my posłuchajmy, czego goście mogą od nas chcieć, bo przecież nie przybyli tutaj na próżno…
– Tak – wtrącił skwapliwie Rokita. – Nie na próżno narażaliśmy się na tak wielkie trudy i niebezpieczeństwa… – i rzucił w stronę Kaśki zachęcające spojrzenie, aby szybko wyłożyła ich sprawę.
Ale Kaśka poczuła teraz chęć podyskutowania z krasnalem.
– Panie krasnalu – powiedziała – to pan uważa, że ludzie są szkodliwi dla przyrody? Że gdyby ich nie było, przyroda żyłaby sobie zgodnie i spokojnie, tak?
Krasnal uśmiechnął się do Kaśki.
– Ech, nie, wcale tak nie uważam. Przyroda wcale nie żyje zgodnie. Dzięcioł zjada korniki, nie daje im spokojnie żyć, a te znowu komiki niszczą drzewa, grożąc im chorobą i śmiercią. I tak dalej, sama zresztą wiesz. Ale zdążyłem ci powiedzieć tylko jedną połowę tego, co myślę o człowieku, a teraz powiem ci drugą, zresztą na tę samą literę, na „ś”. Przedtem były śmieci, a teraz będzie „śmiałość”. Człowiek śmiało myśli i jest śmiały w swoich czynach. Dlatego zmienił ziemię i na pewno jeszcze więcej ją zmieni. Tworzy rzeczy wspaniałe i okropne też tworzy. My tej śmiałości nie posiadamy. Dlatego przyglądamy się ludziom i tylko czasem naśladujemy ich. Gdyby ludzi nie było, może całą ziemię zasypałyby już dawno suche piaski?
– Właśnie! – zakrzyknął niecierpliwie Rokiś. – Właśnie my chcemy dopomóc ludziom w jednej bardzo śmiałej i wspaniałej sprawie!
I rozwinął przed słuchaczami barwną jak kurpiowska wycinanka opowieść o sztucznych ludzikach i wszystkich płynących zeń pożytkach. O, Rokiś umiał opowiadać i zachwalać! Z tej jego opowieści wynikało po prostu i niezbicie, że po odnalezieniu czarnego kamienia powstanie całe mnóstwo czegoś w rodzaju dobrych duszków, które troszczyć się będą o wszystko na ziemi: o czyste wody i lasy, o niebo i powietrze, o wszystkie zwierzęta i ludzi, i o powszechną szczęśliwość nawet.
Tomek przystanął w progu z naręczem drewna i słuchał Rokisia z płonącymi policzkami, z oczyma rozjarzonymi zachwytem. Kaśka także czuła w sobie taki zapał, że chętnie popędziłaby zaraz przez las na przełaj, aby poszukać czarnego kamienia.
A krasnal słuchał i słuchał, a jego czoło zmarszczyło się od natężonego myślenia.
– Wcale… – powiedział wreszcie – wcale nie wiem, czy to ma być takie dobre… Mógłbym ułożyć równie barwną opowieść o tym, co niedobrego wyniknie dla ludzi i zwierząt z powstania takich sztucznych stworków, które będą im służyć na każde skinienie. Ale to właśnie różni nas od ludzi. Jeśli my nie wiemy, że coś na pewno jest dobre i wypróbowane – nie robimy tego. Na wszelki wypadek. Ludzie zaś odwrotnie, na wszelki wypadek próbują to zrobić. Dlatego stoimy w miejscu, a nasze plemię krasnali, tak jak i wszystkie prawie plemiona zwierząt, żyje tak samo, jak i tysiące lat temu żyło – chyba że się czegoś nauczyło od ludzi, że w czymś ich naśladuje.
Dlatego, dlatego… spróbujemy wystarać się wam o taki kamień. Niech ludzie zmierzają do owych śmiałych celów, choćby nawet – tu spojrzał na Rokisia z przyganą – choćby nawet diabły miały w tym maczać palce. – Podniósł się ze swojego miejsca.
– Twoje ubranie jest wysuszone, ludzka dziewczynko – powiedział. – Musicie chyba wracać, może tam ktoś niepokoi się o was? Tylko że ten w gorącej, a także i w zimnej wodzie kąpany łobuz popsuł swoim niemądrym zaklęciem zaporę podziomków, cały kawał podziemnej drogi zalała woda z powodzi. Zastanawiam się właśnie, jak przedostaniecie się z powrotem.
– Ja mam pomysł, tato – odezwał się cicho Tomek. – Mogą wrócić o, z tamtymi z sąsiedztwa, oni właśnie się pakują, widziałem.
Podprowadził Kaśkę do drugiego okna. Widać było przezeń pokrytą słomą starą chatę. Stał przed nią pomarańczowy samochód, chyba fiat albo jakiś podobny. Grupka ludzi pakowała jakieś tłumoczki do samochodowego bagażnika.
– To ludzie miastowi – odezwała się myszka. – Tacy sami dziwacy, jak my. Kupili starą kurpiowską chatę, która była już do rozbiórki, i postawili ją tutaj, żeby jeszcze można było cieszyć nią oczy. Ale nie mieszkają tu stale, wpadają tylko na odpoczynek.
Kaśka wytężyła wzrok i zobaczyła warszawską rejestrację na tabliczce auta.
– Dobrze by to było… – westchnęła. – Ale jak z wykonaniem?
– Przecież jesteśmy maleńcy, przytulimy się w jakimś kącie – rozstrzygnął Rokita. – Chodź, lecimy, bo oni chyba już wsiadają.
Nie zdążyli nawet porządnie się pożegnać i podziękować.
– Wróć za dwa dni! – powiedział krasnal do Rokisia.
– Dobrze, będę! – odkrzyknął diablik już w biegu.
Po gałęzi jakiegoś drzewa rosnącego obok auta dotarli do maciupeńkich drzwiczek, które osłaniały otwór do wlewania benzyny.
– Tu będzie najlepiej – powiedział Rokita – to się nie zamyka na kluczyk, będziemy mogli wyskoczyć, kiedy nam się spodoba, bo, a nuż, oni mieszkają gdzieś daleko od nas i wywiozą nas w jakieś zaświaty?
Nie było tam wprawdzie najlepiej. Wcale, a wcale. W komóreczce, w której z trudem zmieściłaby się ręka dużej, normalnej Kaśki, panował smród nie do opisania. „Ojej – pomyślała Kaśka – jak ja mogłam lubić kiedyś zapach benzyny!”
Ogłuszał ją straszliwy turkot i łomot. Do tych potężnych głosów silnika, kręcących się kół i podskakujących na wybojach resorów dochodził jeszcze przedziwnie niemiły chlupot, przywodzący Kaśce na myśl jej niedawne przygody z wodą.
– To chlupie benzyna w baku – zawiadomił ją Rokita. – Bo tutaj zaraz za ścianką jest bak. Jakbyś na przykład teraz zapaliła papierosa, toby nawet i mogło wybuchnąć, że aż hej! – postraszył Kaśkę,
– Głupiś ty, przecież ja nie palę żadnych papierosów – ofuknęła go Kaśka.
– No, ja tylko tak sobie mówię, dla przykładu – zgodził się Rokiś i zaraz zajął się obserwowaniem okolicy przez szczelinę w drzwiczkach. Wydawało się, że jemu nie przeszkadza wcale ani hałas, ani ten straszliwy smród. Przeciwnie, z lubością wdychał benzynę i wyglądał na bardzo zadowolonego z podróży.
– Wiesz co, już jesteśmy koło Warszawy, na Trasie Toruńskiej – powiedział. – Najlepiej, żeby oni jechali Marszałkowską, to wyskoczymy, jak będą stali pod światłami. – Rzeczywiście, od tej chwili auto zaczęło się co jakiś czas zatrzymywać, bo wjechali już do miasta, w strefę czerwonych i zielonych ulicznych świateł.
– Uważaj, zaraz wysiadamy – powiedział Rokita. – Nie bój się skoczyć, ja cię powiększę w momencie skoku. Już!
Uchylił drzwiczki i prawie wypchnął Kaśkę na zewnątrz.
Pasażerowie i kierowcy kilkunastu samochodów, które tego wieczoru stały pod czerwonymi światłami na rogu Marszałkowskiej i Wspólnej, pamiętają pewnie do dziś tę chwilę. Na środku jezdni, pomiędzy autami, pojawiła się nagle nie wiadomo skąd mała dziewczynka, bardzo ciepło ubrana, i zręcznie wymijając stojące wozy przebiegła szybko do krawężnika. Wszyscy kierowcy, nie bacząc na zakaz trąbienia, niecierpliwie dotknęli klaksonów.
Ale dziewczynka była już na chodniku i biegła dalej. A na Marszałkowskiej zrobiło się zielone światło, toteż kierowcy musieli ruszać, aby nie tamować ruchu, chociaż prawie każdy z nich miał wielką ochotę wyskoczyć z auta, dogonić tę małą dziewczynkę i porządnie przetrzepać jej siedzenie.
Kaśka obejrzała się jeszcze przez ramię, aby spojrzeć na samochód, który przywiózł ją tutaj.
Wydawało jej się bowiem, że w jego wnętrzu zobaczyła jakąś znajomą twarz. Twarz tego chłopaka bez zęba na przedzie, który uczył się grać na wiolonczeli wtedy, kiedy ona podsłuchiwała pod drzwiami w szkole muzycznej.
Ale pomarańczowy samochód, pewnie fiat albo jakiś bardzo podobny, śmignął jej tylko przed oczyma i przeskoczył przez skrzyżowanie…
Ruszyła więc biegiem w stronę bliskiego już swego domu. Rokiś pożegnał z nią na schodach.
– Cześć, cześć – powiedział. – Ja niedługo znowu przyjdę. A ty właź zaraz do łóżka, bo wyglądasz podejrzanie.
Niestety, spóźniła się!
Gdy wślizgnęła się cichutko do domu, Brodaś, siedzący w fotelu, podniósł na nią wzrok znad książki.
– Gdzie ty chodziłaś? Na taki wiatr? Miałaś przecież leżeć w łóżku!
– Ja tylko na chwileczkę – wykręcała się Kaśka, szczękając zębami.
– Dobrze, że babcia już pojutrze wraca – westchnął Brodaś. – Ja nie umiem wychowywać dzieci. Kładź się zaraz, to ci dam gorącego mleka.
Pytanie dziewiąte i ostatnie:
Czy moja historia się kończy?
– Nie wiem, drogi czytelniku, jakie zwyczaje panują w twoim domu – gadała sobie Kaśka, krzątając się po łazience, wyciągając z pralki stos brudnej odzieży, zgarniając delikatnie na arkusz papieru wilgotny pagórek proszku do prania, który ileś tam dni temu gruchnął na podłogę razem z opakowaniem i rozsypał się prawie całkowicie. – Bo u mnie w domu to jest tak: jeśli ktoś z domowników wyjeżdża gdzieś sobie, pozostała reszta popada natychmiast w taki stan, który tato mój nazywa „słodką abnegacją”.
Mogę ci zaraz powiedzieć, na czym to polega. Na przykład my z mamą, jeśli zostajemy tylko we dwie, zawsze czytamy książki przy jedzeniu. Każda wsadza nos w swoją, dziobiemy na oślep widelcem po talerzu i uważamy, że tak jest pysznie. Ale żadna z nas nie ośmieliłaby się tego robić przy tacie! Dla odmiany nasz tata, jeśli mama sobie gdzieś wyjedzie, jada prosto z garnków, bez nakrywania do stołu, a w niedziele do samego obiadu, a nawet i kolacji łazi po domu w piżamie. Słodka abnegacja polega jeszcze i na tym, że sprząta się przez ten czas byle jak albo i wcale.
I dopiero kiedy nadchodzi dzień przyjazdu, ogarnia nas dwoje, obojętnie których, gorączka czystości i ładu. Wszystkie zastarzałe brudy muszą być odskrobane, porozwlekane gazety i książki wrócić na swoje miejsce, a mieszkanie nabrać wysokiego połysku. Jestem pewna, że gdy ja wyjeżdżam na kolonie, a rodzice zostają sami w domu, też z lubością pławią się w bałaganie – oczywiście w sekrecie przede mną, bo gdy wracam, wszystko jest ugłaskane i czyściutkie.
Otóż zmierzam do tego – oświadczyła wytrząsając z kieszeni brudnej koszuli Brodasia kilkanaście zmiętych biletów tramwajowych i parę małych gwoździ oraz nie wiadomo dlaczego kawałek kolorowej świeczki – zmierzam do tego, że dziś powraca babcia, że moja grypa chyba już się u mnie znudziła i poszła sobie gdzie indziej i że, niestety, my z Brodasiem zapuściliśmy tu chyba największy ze znanych mi bałaganów!
Wniosek stąd tylko jeden – westchnęła i chwyciwszy prysznicowego węża wrzuciła go do pralki, aby nalać wody. Wysypała też zebrany na papier proszek do prania na głowę wężowi.
Brodasia wysłała po zakupy. W lodówce mieli bowiem jedynie mnóstwo pogniecionych papierków, zawierających jakieś wysuszone spożywcze szczątki, i kilka jajek.
Puściła w ruch pralkę i powędrowała do swego pokoju, żeby powyciągać z kątów brudne filiżanki i szklanki.
Ale gdy przekroczyła próg, w tej samej chwili przez uchylone okno wsunął się Rokita, cały promieniejący z radości i dumy, i z miejscu zakrzyknął:
– Mam, mam, wszystko już mam! Niech żyję! Wiedziałem, że na mnie polegać! Hokus-pokus! Hokus-pokus! Wskoczył pod biurko i chwycił uwidzialnioną teczkę za ucho. Zamek odskoczył i rojowisko błyszczących blaszek, śrubek, barwnych kawałków kabla, bateryjek i czegoś tam jeszcze sypnęło się na podłogę.
– Ostrożnie, pogubisz! – ostrzegła go Kaśka.
– Nic nie pogubię, bo jestem genialny, bezbłędny i nieomylny. Zaraz będziesz miała zaszczyt poznać moich kumpli, tylko ich zmontuję! Minutka cierpliwości!
– Potrzebne ci jakieś narzędzia? Zaraz powyciągam wszystko, co tata ma. I powinieneś chyba jeszcze mieć jakiś plan albo ten, jak to się nazywa… schemat! Żeby czegoś nie poplątać…
– Narzędzia to ja mam tu! – Rokiś pokazał swoje dziesięć pazurów. – Mogę tym spawać, dokręcać, ukręcać i wszystko! Łatwizna i nie pierwszyzna! A plan – tutaj! – i puknął się w czoło. – A ty – ciągnął dalej – najlepiej zrobisz, jeśli nie będziesz mi się tu kręcić pod ręką, tylko pójdziesz do kuchni i przygotujesz jakąś triumfalną herbatkę na cztery osoby. Z ciasteczkami albo, jeszcze lepiej, z koglem-moglem. A my, puk-puk, zjawimy się za chwilę elegancko jak goście!
Przyjemnie byłoby widzieć na własne oczy, jak ze stosu różnych rupieci wyłaniają się te przedziwne stworzenia, o których Kaśka tyle już słyszała i dla których, można powiedzieć, coś niecoś także zrobiła. Ale niech tam! Poszła do kuchni i zamknęła drzwi za sobą. Zaparzyła świeżą herbatę i przygotowała kwiaciaste filiżanki. Wybiła do kubeczka jajka, nasypała cukru. Ostrożniutko oddzieliła żółtka od białek i udało się! Chwyciła łyżkę i zaczęła kręcić, kręcić, kręcić do zapamiętania, tak jak trzeba naprawdę kręcić kogel-mogel, zapominając o bożym świecie.
Ale boży świat zaraz przypomniał o sobie sam.
Dziwne jakieś skwierczenie i syczenie, dobiegające z pokoju, poderwało Kaśkę z miejsca. Przestała kręcić i wsłuchała się w pracowite Rokisiowe odgłosy.
Rokiś gadał! Do siebie? E, nie! Ktoś drugi najwyraźniej odpowiadał mu, a raczej odskrzekiwał.
– To z tym, mówię ci, baranie!
– A nie, bo z tym, tumanie!
– Tu, Ciołku!
– Mam, Matołku!
O, nie były to odgłosy życzliwe względem siebie. Czy Rokita już tak od razu pokłócił się z tymi ukochanymi koleżkami? Przecież mieli przyjść na herbatę? No, nie ma tak dobrze!
Kaśka z impetem otworzyła drzwi i zajrzała do środka.
– Ojej! – stęknęła.
Tak, praca posunęła się naprzód, ale zakończenie jej nie było bliskie – wcale, a wcale.
Rokiś połączył ze sobą wszystkie części, jakie tylko się dało, w rodzaj nie kończącej się „niechlubnej wstęgi”, która opasywała go wielokrotnie. W pokoju śmierdziało dość szkaradnie, ale to jeszcze nic! Obok Rokisia klęczał, zanurzony do połowy w sprężynkach, jakiś drugi mały diablik, z bardzo wielkim pupskiem i sterczącym brzuchem przyodzianym w skórzany fartuch. Ujrzawszy Kaśkę zerwał się, spłoszony, ale zaczepiwszy nogą o wstęgę – padł prosto na kolana Rokisia. Rokiś zepchnął go energicznie.
– Nie panikuj! Wstań, przedstaw się! – warknął.
Gruby wyplątał się z drucików, ale strasznie się speszył. Stał, kołysząc się nerwowo na grubych łydkach, i patrzył na własny brzuch.
– Kałbułatoł! – wykrztusił wreszcie.
– Ale, Karburator, wielki mi cudzoziemiec! – prychnął pogardliwie Rokiś. – Po prostu Gaźnik, diabeł samochodowy. Musiałem go wezwać do pomocy, ale taki z niego pomocnik, jak z durszlaka nocnik! Do psucia to on jest cwany, i owszem, to przyzna każdy samochodziarz, ale zmontuj coś, bracie, jak trzeba, pożytku przyspórz, to już nie on!
– Bardzo mi miło – dygnęła Kaśka w stronę Gaźnika w nadziei, że może zrobi się jakoś spokojniej.
– Bałdzo – kiwnął się Gaźnik z boku na bok.
– Tak, Kasieńko, trochę czasu zmarnowaliśmy, ale teraz już wszystko wiemy, zaraz przyjdzie prawdziwy fachowiec do precyzyjnej roboty, on nam pomoże w wykończeniu, jużeśmy go zawołali – uspokajał ją Rokiś.
W tejże chwili stuknął lufcik i zeskoczył zeń dystyngowany chudzielec z siwiejącą czupryną. Szastnął zgrabnie ogonem na widok Kaśki.
– Eterek jestem, diadiadiabeł radiowy – zająknął się z wdziękiem. – Gdzie jest ta ciekawa robota? Pozwólcie spojrzeć. No jajajasne, zaczęliście od końca. Najpierw trzeba zmontować podzespoły.
Wprawnie schwycił koniec wstęgi i zaczął odkręcać od siebie kolejne elementy. Rokiś i Gaźnik spoglądali w milczeniu.
Kaśka, zadowolona z takiego obrotu rzeczy, dyskretnie wycofała się do kuchni.
– Umyję zlewozmywak – powiedziała. – A oni przez ten czas będą już gotowi nareszcie.
Jednakże milczenie za drzwiami wkrótce zamieniło się w gwar. To Gaźnik i Rokita zaczęli udzielać Eterkowi dobrych rad.
– Źle to robisz, bo ja widziałem, że to trzeba nie tak – dogadywał Rokiś.
– Będzie bałdzo dobrze, jak się tu przyłutuje!
– Oj, ty głupi.
– Daj, ja ci to przylutuję!
– Oj, bo jak ja ci przyłutuę pięść do nosa!
Coś zagrzechotało, coś runęło z brzękiem.
Kaśka pośpiesznie wytarła ręce i pobiegła do pokoju z powrotem.
Ale zjawiła się za późno. W pokoju bowiem wrzała już regularna bitwa. Wyszarpywano sobie kłaki i kawałki drogocennej zawartości teczki. Śrubki i blaszki fruwały w powietrzu. Gaźnik dusił Eterka całym swoim ciężarem, a Rokiś stał nad nimi obydwoma i w świętym zapale okładał ich pustą teczką.
– Uspokójcie się zaraz! – wrzasnęła Kaśka z całej mocy. Ale do walczących nie dotarło to wcale.
Nikt w tym zgiełku nie usłyszał, jak huknęły wejściowe drzwi. Nikt nie usłyszał Brodasiowego wołania.
Brodaś, objuczony zakupami, znieruchomiał ze zdumienia. Jedno ucho od wypchanej siatki wymknęło mu się z dłoni. Z siatki wyskoczyła torebka z mlekiem i plasnęła miękko o podłogę. Za nią wytoczyło się kilka ciekawych ziemniaków i rozbiegło po pokoju.
Wtedy dopiero bójka ucichła. Eterek zdążył się jakoś wymknąć. Gaźnik rozpaczliwym wysiłkiem zdołał wyszarpnąć wreszcie przez lufcik swoje wielkie pupsko.
W pokoju został tylko Rokiś. Siedział wśród pogruchotanych szczątków swoich sztucznych ludzików i rozmazywał łzy po gębie.
– Wszystko stracone… zmarnowane… – zawodził.
Brodaś oprzytomniał pierwszy. Spokojnie uwolnił się od siatek, podszedł do szlochającego diabła i pociągnął go za ogon.
– Nie rycz! – powiedział srogo. – Weź i zrób tu porządek. Przecież babcia zaraz przyjedzie. Myślisz, że ja go nie znam? – zwrócił się teraz do Kaśki. – To on gospodarował po naszych pracowniach całymi tygodniami. Mieszał i przekładał! Wyciągał materiały, bazgrał na technicznych rysunkach i kradł, co się dało! Przeklęte diablisko takie! O, ja wiedziałem, że coś tu się święci!
– Brodasiu! Nie złość się na nas! Rokita to stary znajomy mój i taty! On… on zrobił wielkie odkrycie, naprawdę! Tylko właśnie teraz nie udało się nam go wykończyć!
– Wielkie odkrycie… – powiedział głuchym głosem diablik. – I wszystko na nic!
Kończył właśnie porządki, a Kaśka biegała za nim z szufelką i szczoteczką i zmiatała resztki z podłogi. Diablik poruszał się z niewiarygodną szybkością, zdążył nawet zebrać porozrzucane gazety i ułożyć je porządnie, wyrównał książki na półkach i przetarł ogonem kurze.
– Zastanawiam się tylko – mamrotał szybko, zdejmując jeszcze jakiś kawałek złocistej blaszki, który zaczepił się o firankę – zastanawiam się, dlaczego w głębi tej strasznej jaskini rozpaczy, w jakiej się znajduję, błyska mi jednak jakieś światełko nadziei… – w jego małych oczkach zapłonął płomyczek uciechy. – Światełko nadziei – powtórzył. – A może nawet dwa…
Kaśka i Brodaś spoglądali to na Rokisia, to znowu na siebie.
– Nie dajmy mu się zagadać, bo… – zaczął groźną przemowę Brodaś, ale Rokita przerwał mu okrzykiem.
– Mam! Mam to, co jest najważniejsze! Jednak mam! – wsunął łapę do kieszeni, wyciągnął i rozpostarł palce. – Tego przecież nie straciłem!
– O! – powiedziała Kaśka z szacunkiem. – Czarny kamień z nieba!
– Do licha – obruszył się Brodaś. – Czy on nie mógłby sobie iść na cztery wiatry albo i więcej?
– Poczekaj, młody panie! – oświadczył Rokita. – Poczekaj i nie przerywaj mi, bo zaraz powiem o drugim światełku nadziei, które połyskuje w mej jaskini rozpaczy! Właśnie ty nim jesteś!
– Jaa? – zdumiał się Brodaś.
– No pewnie! Ty przecież najlepiej możesz nam pomóc! Któż by inny? Najnowocześniejsza wiedza! Otwarty umysł! Młodość! Zapał! Odwaga! Upór! Brak przesądów!
– Brodasiu! – zawołała Kaśka. – On chyba mówi prawdę! Posłuchaj, my ci wszystko opowiemy! Zdaje mi się, że to naprawdę jest sprawa w sam raz dla ciebie!
– Słuchajcie! Uspokójcie się zaraz. Przestańcie mnie podpuszczać na nie wiem co. Daję wam dwadzieścia minut czasu, żebyście mi wszystko opowiedzieli dokładnie. To jedyne, co na razie mogę zrobić dla was!
Przenieśli się więc do kuchni. Tam, popijając herbatę i wylizując kogel-mogel, Kaśka i Rokiś opowiedzieli, a Brodaś wysłuchał całej ich opowieści.
Jego zniecierpliwiony początkowo wyraz twarzy zmieniał się teraz na zaciekawiony, choć niedowierzający, a potem zdumiony, ale i przejęty.
– Na pewno to bajka i bzdura! – powiedział wreszcie. – Ale kto wie, może w tym coś jest? Nowoczesna nauka nie powinna lekceważyć żadnych dawnych bzdur i bajd. Czy wiesz, Kaśka, że wielu rzekomo skumanych z diabłem czarowników byli to w rzeczywistości uczeni chemicy lub inżynierowie, którzy dokonywali wielkich odkryć, ale ludzie nie rozumieli ich i oskarżali o czary i posługiwanie się nieczystą siłą?
Znam trochę ten „Instytut Sztucznych Ludźków”, jak nazywa go Rokiś. Rzeczywiście prowadzi się tam próby i badania nad automatami człowiekopodobnymi. Takimi, które mogłyby wykonywać za człowieka różne pożyteczne prace. Rzeczywiście te próby do tej pory są nieudane. Brakuje ciągle takiego tworzywa, które… no, jak by tu wam wytłumaczyć… brakuje tworzywa, w którym można by zamieścić program działania dla automatów. Byłoby to zupełnie niesamowite, gdyby rzeczywiście Rokiś był na tropie rozwiązania tej trudnej zagadki! Niesamowite! Olśniewające! Fenomenalne!
Wziął z łapy Rokisia czarny, chropowaty kamień i obejrzał go uważnie.
– Niby kamień… – powiedział. – Ale może jego skład chemiczny jest jakiś specjalny? Może ma jakieś właściwości, których nie znamy? Może warto go zbadać w laboratorium? Zawsze trzeba próbować!
Zamyślił się przez chwilę.
– Nie sądźcie, że to jest sprawa na dzień albo na tydzień – powiedział. – Na pewno na całe lata. Ale jeśli mi dacie ten kamień, mogę spróbować zainteresować nim kogoś… Może mnie nie wyśmieją?
A zresztą niech wyśmieją, niech mnie biorą za cudaka i pomyleńca, byle tylko zgodzili się przeprowadzić badania i próby, przekonać się, co w sobie kryje czarny kamień z nieba! Kaśka! Rokito! Głowa do góry! Może naprawdę ożywimy jeszcze kiedyś wasze sztuczne ludzki?
– Ale – zmartwiła się Kaśka – jak ożywimy? Przecież oni wszystko połamali, popsuli, pognietli!
– Niechcący – wymamrotał Rokita ponuro.
– Trudno – powiedział Brodaś. – To jeszcze wcale nie największe nieszczęście. To przecież były tylko części – blaszki, druty, trochę innych drobiazgów. A części można zrobić nowe, bo ważny jest pomysł i program, i rozwiązania techniczne! Automat – to nie człowiek! Można go zawsze zrobić od nowa, jeśli będą surowce. Dlatego oddaje się na złom to, co było nieudaną próbą. A jeśli próba się uda – stworzymy Rokisiowych koleżków z nowych kawałków.
A ty – zwrócił się do diablika – musiałbyś zrobić jedną rzecz. Za wszelką cenę postarać się trafić na ślad tej księgi, w której, jak mówisz, zapisana była czartowska przepowiednia. Może znajdziemy ją? Może coś więcej z niej wyczytamy?
Oczy Brodasia zajaśniały świętym ogniem ciekawości i zapału. Kaśka przypomniała sobie Krasmyszka Tomka, jego spojrzenie i minę, gdy słuchał słów o ludzkiej śmiałości. Tak, to chyba było to samo…
Teraz Rokiś wyniósł się już z domu, a Brodaś powędrował po babcię na dworzec autobusowy. Kaśka snuła się po pustym mieszkaniu, robiąc ostatnie jeszcze porządki.
– Tak, drogi czytelniku! – powiedziała sama dla siebie. – Tak kończy się moja samodzielność, bo wraca już babcia. Brodaś będzie dalej zarządzał sprawą cennego depozytu. (Kazał go zresztą z powrotem spakować do teczki i sam, osobiście postanowił zanieść na to zezłomowanie). Więc i w tej sprawie nie jestem już samodzielna. I w poniedziałek idę do szkoły, więc nie będę już układać powieści. I dlatego żegnam cię. Ale na pewno nie na zawsze. Bo ja wiem, czy moja historia się już kończy? Przecież początki i końce mają tylko linijki, sznurowadła, lizaki i lody, a nie historie z życia wzięte…