Яго твар быў кемлiвы. З-пад крутога лба глядзелi вясёлыя i ясныя вочы. I словы, што зляталi з яго вуснаў, былi заўсёды жывыя.
Настаўнiца з задавальненнем думала пра тое, што гэты новы хлопчык пасябруе з класам.
- А я бачыў Горкага, - сказаў ён нечакана i моцна пачырванеў, бо нiводнай кроплi пахвальбы не выносiла яго душа...
Дзецi зразумелi яго няёмкасць.
- Раскажы! - закрычалi яны.
- Вось як! - сказала i Аляксандра Iванаўна. - Вельмi цiкава! Дзе ж ты бачыў яго? Можа, ты гаварыў з iм?
- Не, я бачыў яго толькi з-за дрэў у садзе. Гэта было ў Крыме. Але я дрэнна памятаю. Мне было дзесяць гадоў, калi мы з татам прыехалi туды.
- Што ж рабiў Аляксей Максiмавiч у садзе?
- Ён распальваў каля дарожкi вогнiшча.
- Раскажы нам пра тое, што ты помнiш.
Ён памятаў нямнога.
Ён расказаў пра гарысты край на поўднi, дзе каля шэрых дарог, нагрэтых сонцам, за загарадзямi, складзенымi з каменю, цямнее шурпатае лiсце вiнаграду, а ранiцай крычаць аслы.
I дзецi слухалi яго вельмi ўважлiва.
Толькi Таня адна, здавалася, нiчога не чула. Яна ўсё глядзела ў акно, дзе першы снег падаў на голае дрэва. Яно пачынала ўжо дрыжаць.
"Вiнаград, вiнаград, - думала Таня. - А я, апроч елак i пiхтаў, нiчога не бачыла".
Яна задумалася, стараючыся ўявiць сабе не вiнаград, а хоць яблыню ў квеценi, хоць хлеб, якi расце на полi. I ўяўленне малявала ёй нябачаныя кветкi i каласы.
Настаўнiца, абапершыся на падаконнiк, ужо даўно назiрала за ёю. Гэтая дзяўчынка, якую яна любiла болей за другiх, пачынала яе непакоiць.
"Цi не думае яна пра танцулькi? Яшчэ цудоўная памяць яе не аслабла, але позiрк безуважны, i мiнулы раз па гiсторыi яна атрымала толькi "добра".
- Таня Сабанеева, ты не слухаеш на ўроках.
Таня з цяжкасцю перавяла з акна свой позiрк, якi блукаў у яе далёкiм мроi, i ўстала. Яна была яшчэ не тут, у класе. Яна нiбыта не вярнулася са сваёй нябачнай далячынi.
- Што ж ты маўчыш?
- Ён расказвае нецiкава.
- Няпраўда. Ён расказвае добра. Мы ўсе слухаем яго з прыемнасцю. Хiба ты была калi-небудзь у Крыме i бачыла Аляксея Максiмавiча? Падумай толькi жывога Горкага!
- Мой бацька мяне туды не вазiў! - сказала Таня дрыготкiм голасам.
- Тым больш, табе варта яго паслухаць.
- Я не буду яго слухаць.
- Чаму?
- Таму, што гэта не датычыцца ўрока расейскай мовы.
Бог ведае, што яна гаварыла.
Настаўнiца павольна адышлася ад акна. Яе лёгкiя, звычайна цiхiя крокi загучалi гулка па класе. Яна iшла да Танi, i позiрк яе сурова гарэў, накiраваны нерухома наперад.
Таня пакорлiва чакала.
- Перадасi пасля заняткаў бацьку, каб ён зайшоў да мяне заўтра, - сказала Аляксандра Iванаўна.
Яна строга зiрнула на Таню, на яе палаючы лоб i вусны, i здзiвiлася, як пабялелi раптам гэтыя вусны, якiя толькi што вымавiлi такiя дзёрзкiя словы.
- Я перадам мацi, яна прыйдзе, - цiха сказала Таня.
Настаўнiца марудзiла. Яна ўсё думала: "Што з ёю робiцца? - i не знаходзiла поўнага адказу ў Танiных словах. - Можа, гэты хлопчык хвалюе яе?"
Яна вырашыла схадзiць да яе дадому. Рука яе паднялася i кранулася пальцаў Танi.
- Ты не ашукаеш мяне сваёй дзёрзкасцю. Няхай нiхто не прыходзiць. Я дарую табе ў гэты раз. Але ведай: ты паводзiла сябе зараз не як пiянерка. Ты думаеш не тое, што гаворыш. А раней ты заўжды была справядлiвая. I што з табой - мне незразумела.
Яна, усё яшчэ засмучаная, пайшла да сваёй кафедры. Усе сядзелi нерухома i маўчалi. Толькi дзяўчынка Жэня павярнулася назад так хутка, што ледзь не звiхнула сваю тоўстую шыю.
- Таня проста закахалася ў яго, - сказала яна шэптам Фiльку.
Ён пiхнуў яе нагой.
Ну што рабiць, калi гэтая балбатуха была такая дурная, што ў яе галаве з кучаравымi валасамi не было анiякай фантазii!
А Таня ўсё стаяла, трымаючыся рукамi за парту. Пальцы яе знясiлена дрыжалi. Яна магла б упасцi, калi б воля яе маўчала, як маўчаў яе скаваны язык.
- Чаго ж ты стаiш? - сказала Аляксандра Iванаўна.
- Дазвольце мне сесцi за iншую парту.
- Навошта? Хiба з Жэняй табе нязручна сядзець?
- Не, зручна, - сказала Таня, - але гэтае дрэва за акном адцягвае маю ўвагу.
- Садзiся. Якая ты аднак дзiўная!
I Таня села за апошнюю парту, дзе нiкога не было, апроч яе.
- Сядай i ты, Коля, - сказала настаўнiца.