- Я кажу! I прысягаю, што зусiм шчыра.
Захоплены Алесь бачыў перад сабою рэдкую красу. Вочы ягоныя, як загiпнатызаваныя, вандравалi ад пальчыкаў на ступнях, па лытках, сьцёгнах, даўжэй затрымалiся на грудзёх. Выдатны экспанат тварэньня генiяльнага майстры дасканаласьцi. У дзяцюковым уяўленьнi, для параўнаньня, мiльгалi мадэлькi, уключна зь мiтычнымi Вэнэрамi ды Афрадытамi. А гэтая вось, што перад iм, - сьцiпласьць у абдымках прыгажосьцi, - павярнулася бокам, правакацыйая iскра ў прамянiстых вачох, усьмiхнулася.
- Ну як, здала я акзамiн?
- Акзамiн? - прысьвiснуў Алесь. - У мяне атрымаеш найвышэйшую ацэнку.
Купальнiк з двух кавалкаў, ружовага колеру плястыковая шапачка на валосах таксама прыйшлiся Алесю да спадобы.
- Калi ласка, прашу, пачакай мяне. Я пайду купальнiк надзену.
Калi вярнуўся, дзяўчыны ня было. Заклапочаны, ён аглядаў пляжу. Нехта, хiхiкаючы, ззаду закрыў яму рукамi вочы.
- Адгадай хто!
Алесь крутануўся, каб яе злавiць, але дзяўчына хутка высьлiзнулася зь ягоных рук, бегла да возера.
- Лавi мяне!
Пакуль Алесь змог нагнаць, яна хутка прабегла плыткую ваду i дала нурца. Алесь даплыў да месца, дзе яна зьнiкла. Вада холадам трымала. Раптам дзяцюка нехта ўшчыкнуў за жывот. Алесь раптоўна нырнуў пад ваду. Яе ня было нiдзе. Калi ён выплыў, разглянуўся, Вера ўжо iшла па пляжу.
- Гэй там, разява! - памахала яму рукой.
Алесь кiнуўся ёй наўздагон. Дзе яна гадавалася? У лесе? Якая хуткасьць, гожасьць цела! Дзяўчына затрымалася i лягла на пакрывала, спакусьлiвай усьмешкай вiтаючы запыханага дзяцюка.
- Ого-го! Ты запраўды, як маланка. Дзе мне з табой справiцца!
- Можа ты ўжо састарэўся? - кпiла Вера.
- Скажы мне, цi ты вырасла ў лесе, цi ў вадзе?
Ён лёг побач яе, падпёрся правай рукой, прыглядаўся ейнаму твару.
- Ведаеш, як тут цудоўна! Я ня люблю вялiкага шумнага гораду. Я вырасла ў абдымках цудоўнае, хоць часам i капрызнае прыроды. Не гавару пра тыя горы скалаў, але-ж там побач была чысьцюсенькая вадзiца вялiкага возера ды багатая флёрай i фаўнай, ледзь не бяскрайная пушча. Ох, як гэна ўсё мне падабалася! А ў адной сям'i жыла я ў глыбокiм лесе, побач цудоўнага возера i рэчкi зараз-жа за хатай. I ракун, i лось, i казулi былi мне сябрамi. Летам зьбiрала грыбы i ягады. Я нядоўга ў гэтым горадзе, што расьце, як звар'яваны, жыву, але мне ўжо тут - адчуваю гэта кажнай клеткай свайго цела, - занадта цесна. Нiколi не замянiла-б таго ды на гэта!
- Дык чаго прыехала ў Радфорд? Ты-ж хiба ня мусiла?
- Захацелася мне пабачыць вялiкi й гулкi сьвет, - хлусiла дзяўчына.
Што Алесь Якiмовiч сказаў-бы, калi-б ведаў праўду? Але гэты прыгожы хлапец нiяк не падыходзiў да таго тыпу нягоднiкаў страйкбрэйкараў, нацыстаў i ваенных злачынцаў, пра якiх гаварылi ў рабочым клюбе Максiма Горкага. Гэткiмi-ж ейныя клюбныя сябры i iнструктары малявалi амаль усiх пасьляваенных iмiгрантаў, што не вярнулiся ў Савецкi Саюз пасьля вайны, а апынулiся на гэтым беразе Атлянтычнага акiяну. Да Алеся хопiць часу прыглядзецца. Яна ўжо добра спанатрыла, што бос ёю зацiкаўлены. З часу, калi сьвяткавалi ягонае павышэньне, неяк адразу пайшло ўсё на добры лад. Магла чакаць. Першы ход ягоны.
- Ты, пэўне-ж, ня ведаеш краiны, зь якой я паходжу?
Дзяўчына заўважыла, што вочы ягоныя глядзелi дзесьцi ў нейкую далёкую, можа перапоўненую iмглою, адлегласьць, магчыма, што ў мiнуўшчыну.
- Я люблю прыроду, пераважна тую, якую пакiнуў удома. Там ёсьць i салавейка, i жаўранак, i бусел, i нават тая нягоднiца сарока-белабока, якiх тут няма. Гэта птушкi. А нашы гонi, а нашы пушчы! Белавеская, напрыклад. Некалi каралеўскiя i розныя кайзэраўскiя ды царскiя вяльможы ды розныя меншыя шышкi-магнаты з цэлай Эўропы прыяжджалi туды паляваць на нашых зуброў, дзiкоў ды ўсякую iншую дзiчыну. А людзi нашы! Добрыя, працавiтыя, сумленныя, у Бога веруючыя... Цi ты, Верачка любiш паэзiю?
- Так, люблю.
- Цi ты калi чула пра Максiма Багдановiча, беларускага паэта?
- Не, мяркую, што не.
- Выдатны пiсьменьнiк i паэт. Калi зацiкавiшся iм, некалi больш раскажу. Цяпер мне на памяць прыйшоў ягоны выдатны i надта вымоўны сымбалiчны твор у прозе. Называецца "Апокрыф". Моцна люблю гэты твор, бо ён, як нiякi iншы, найлепш выявiў душу Беларуса.
- Можаш расказаць мне пра яго? - спыталася ў Алеся Вера.
- Аднойчы Iсус Хрыстос, наш Збаўца, зацiкавiўся як жыве ягоны народ i зыйшоў на зямлю, каб папахадзiць i паглядзець. I побач зь iм былi сьвяты Пётра i сьвяты Юр'я. I хадзiлi яны па ўсiх землях Беларусi, але людзi не спасьцерагалi iх. Хрыстос i сьвятыя бачылi вялiкую бяду, глум i цярпеньне. Але заўважылi, што гэтыя запрыгоненыя людзi ўсюды жылi зь песьнямi.
Тады зьдзiўлены сьвяты Пётра спытаўся ў Хрыста, чаму гэтыя людзi, якiя на дне галечы, жывуць зь песьнямi. I пачуў такi адказ: - Ты ня бачыш, што гэтыя прыгнечаныя горам людзi песьняй сваю душу выражаюць? Яны сьпяваюць вясной i летам, сьпяваюць калi аруць поле й зьбiраюць ураджай, на дажынкi i ў дзень Уваскрасеньня, зь песьнямi сустракаюць нованароджаных i таксама тады, калi адпраўляюць блiзкiх на той сьвет, сьпяваюць на вясельлях i хрэсьбiнах, на працы i падчас адпачынку. Сьпеў для iх - значэньне, сэнс жыцьця.
Пётра зразумеў. Яны йшлi побач жытняй нiвы i апостал заўважыў, што будзе дрэнны ўраджай. Надта-ж шмат васiлькоў расло мiж нягеглых каласоў жытнiх. Тады ён спытаўся ў Госпада: - Чаму тут расьце так шмат васiлькоў у жыце? Цi-ж гэтыя людзi ня ведаюць, што бедная глеба абаiх ня выкармiць? Цi-ж яны такiя няведы?
I адказаў яму на гэта Iсус Хрыстос: - Гэтыя людзi, каторыя адкрылi прыгажосьць песьнi, таксама ведаюць цану працы. Ды яны ня менш цэняць i красу, а таму й ня вырвуць сьцiплага васiлька, каб расло жыта. Што-ж гэта за жыцьцё без красы? Для iх васiлёк i зьявiўся ўвасабленьнем красы, сьцiпласьцi i ўзьнёсласьцi душы. Яны гэту кветку абагаўляюць. Праўда, што мала iм дадзена цяпер. Цi-ж ты хацеў-бы, каб яны мелi яшчэ менш? I калi яны, Хрыстос i ягоныя спадарожнiкi, нябачныя для людзей, праходзiлi побач руплiвых жнеек то пабачылi, як жанчыны й дзяўчаты спынiлiся ды iзь сярпамi ў руках, сьпявалi:
няма лепш цьвяточка над васiлёчка.
Лёгкi ветрык падхапiў тую песьню i iншыя галасы жнеек зь iншых нiваў далучылiся да таго хору, якi ўслаўляў сьцiплы васiлёк.
- Гэта запраўды прыгожа, яно натхняе чалавека. Так мне здаецца, як чую пра гэных людзей з Багдановiчавага твору. Цi запраўды яны такiя, Беларусы?
- Багдановiч ведаў пра каго пiсаў. Ён быў генiяльным.
Вера зiрнула блiжэй у вочы дзяцюка. Спасьцерагла там нейкi цень, якога раней ня бачыла. Пра бацькаўшчыну, вiдаць, думаў. Вочы напоўненыя тугою, можа таксама па тым Багдановiчавым васiльку. Хто ведае... Цяжка зразумець, што гэты чалавек, якi, пэўне-ж, любiў свой край i народ, не астаўся там мiж сваiх такiх добрых людзей. Вера добра зразумела i асэнсавала глыбiню Багдановiчавага "Апокрыфу". Дзяўчына цiкавiлася расейскай лiтаратурай. У некаторых творах Горкага, якiя падсоўвалi ёй у клюбе, прыгадала падобныя элемэнты пра бяду, красу й песьнi, якiя так умела згарусьцiў у адзiн кароткi твор Багдановiч. Праўда, той Пешкаў-Горкi бяз Бога абыходзiўся неяк...
Вера не адважылася адчынiць рот для таго кардынальнага пытаньня. Час надыйдзе. Лепшая будзе нагода, каб гэтага цiкавага дзяцюка выпытацца пра што трэба. Недзе ззаду маячыўся цень Капшуна, ягонае ганьбаваньне гэтых новапрыбылых, каторыя быццам жывых матак i iхных малых дзетак падчас вайны ў агонь кiдалi. А тут вось побач яе чалавек iз такой, як выглядае, адкрытай душой i чулым сэрцам... Нешта тут не пасуе - гэты дзяцюк i Капшуноў партрэт...
Больш таго. Гэты прыгажун закрануў i ў ейным сэрцы нейкую чулую струну. Ледзь крыху, але закрануў. Ужо там недзе ззаду можа падасьпець трывога, што яна ня зможа быць да гэтага чалавека, як тыя людзi з клюбу вымагаюць, зусiм абыякавай... Адчувала, што нешта, - а што гэта магло быць? - скранулася ў ейным сэрцы.
- Вера, - зьвярнуўся да яе Алесь надта ласкавым голасам, - хацеў-бы i я цябе назваць маёй кветкай, можа не васiльком, але нейкiм рамонкам...
- Ты што, таксама нейкi паэт, цi як?
- Ды не. Але прызнаюся, што я ня меншы паклоньнiк красы, чымся быў наш слаўны Максiм, цi, - калi ўжо пашукаць далей, - стварыцель мадоннаў слаўны Рафаэль.
- Во, во, зараз зробiш зь мяне Вэнэру Мiлоскую, паставiш на п'едэстал i пакланяцца будзеш. Ха-ха! - шчыра зарагатала Вера.
Спроба сьпiхнуць Алесева прызнаньне на жарт не ўдалася. Румянец разьбегся па твары i вочы ейныя пазьбягалi сустрэчы з Алесевымi.
- Мая прыгожая кветка Вера? Васiлёк цi рамонак? Скарэй усяго рамонак.
Алесь насалоджваўся дзявочым зьбянтэжаньнем. Выкрывалася цнатлiвая, нiкiм магчыма незакранутая дзявочая нявiннасьць. Нясьмеласьць, няпэўнасьць у цiхiм голасе, якi, хаця-нехаця, мусiў гамаваць азарт першых парываньняў каханьня. I тут-жа, у гэтым голасе, нейкi дысананс.
- Алесь, каб ты ведаў мяне, запраўдную...
Гэтта яна завагалася.