- Пiрастань, Кастусь, мерку знай!
Адчынiлiся дзьверы. Увайшоў Алесь, а за iм Антось Дзяркач. Перазь iхныя плечы пазiрала Кмiтава Аўдоля. Спынiлiся ля парогу.
- Што гэта такое тут робiцца? - спытаў Алесь.
Зрок ягоны спынiўся на камунiстах, пасьля на швагры, а найдаўжэй на пабiтым абразе напокуцi.
- Ээ-гэ! А хто-ж гэта ў нас такi ўдалы майстра, што так пекна абразы наўчыўся бiць?
Аблакацiўшыся на стол, Пракоп ашчаперыў з двух бакоў галаву, закрыў далонямi твар. Адно дрыжэлi яго худыя плечы. Лявон i Косьцiк цяпер расьселiся на лаве, задам да стала й моўчкi прыглядалiся прыбыўшым.
- А ягодка-ж мая! - ахнула Аўдоля, - абразы пабiў! А каторы-ж гэта?
- Часта мы спатыкаемся сягоньнiка, - усьмiхнуўся да двух камунiстаў Антось. - Гэта-ж, як той казаў, самi-ж пэўня нi так сабе ходзiце?
- А табе што? У тваю хату прыйшлi, цi цябе маем пытацца? - агрызнуўся Шпунт. - А табе, баба, што трэба? - гаркнуў ён да Аўдолi.
- Ну як табе сказаць? - паволi пачаў Антось, - Начальства, гэта самае, я думаў, надта й надта занятае, новае жыцьцё, казаў той, строiць... ну дык гэтта й прыйшло ў галаву, што пэўня-ж нi так сабе, бiзь якой-небудзь патрэбы от ходзiце... Алi-ж i трапiў, шэльма, у самую сярэдзiну абраза. Каторы гэта з вас такi варашылаўскi стралок?
- Надта-ж ты, Лявон, расхадзiўся, што й старых нi шануiш. Што я табе, сука якая? - прабiрала Шпунта Аўдоля.
Алесь зiрнуў на Янука, што памкнуўся нешта сказаць.
- Ты, Янучок, маўчы, - сказаў Алесь пляменьнiку. - Нiхай той зухаваты сам прызнаiцца. Гэта-ж i стралок зь яго мусiць нiсамавiты, цi-ж жарцiкi ў самую сярэдзiну папасьцi! Алi-ж гарэлачка-самагоначка мусiць тутака вiнаватая...
- Ты, Алесь, лепi прыкусi язык. I ты, Антось, - пагрозьлiва сказаў Сабакевiч, - ане, то...
- То што? - спытаў Антось.
- Пазнаiш што, - памог Косьцiку Лявон. - А ты, Аўдоля, лепi iшла-б дамоў, нi тваё тут дзела.
- Вы гэта што, пагражаiце? - спытаў Алесь.
- Як хочаш думай, - адказаў Косьцiк. - Нi табе мiшацца ў чужое, дзе начальства цяне ня просiць.
- Якое гэта чужое? - заступiўся за Алеся Антось. - Цi гэта нi швагра ягоны пры стале сядзiць? Цi гэта можа Пракоп вас у госьцi папрасiў, ды для вашай пацехi свой абраз пабiў?
- Ты, Антось, знаiш што, надта ня рыпайся! Я цябе яшчо вазьму ў вабарот за тое, што лозунг спэцкаў, - устаў з лавы Лявон.
- Ты гэта што, мяне за руку злавiў? - адсек Антось. - Знаiш, Шпунт, тую прыказку: нi страш бабу...
Зiрнуўшы на Аўдолю й Янука, Антось ня скончыў прыказкi.
- Ну мы яшчо паглядзiм! - пагражаў Лявон.
- Дык каторы з вас такi спэц, што так ёмка па абразе даў? - насядаў Антось.
- Пытайся ў iх, калi хочаш, - паказаў Косьцiк, устаючы, на Бахмачоў. I я вам пасаветаваў-бы болi iнцiрасавацца сваiмi дзiламi, а менi нашымi. Так здаравей будзiць для ўсiх. Давай пайдзем, Лявон.
Косьцiк накiраваўся да дзьвярэй.
- А я з табой яшчо буду гаварыць, - сказаў Лявон Антосю на адыходзе.
Камунiсты стукнулi дзьвярмi i ўжо зь сяней пачулiся моцныя маты. Антось i Алесь пэўны час ненаважана стаялi. Алесь наблiзiўся да Пракопа, палажыў яму руку на плячо.
- Пракопка, што гэтыя гiцлi гэтта нарабiлi?
Пракоп памалу працёр далонямi вочы, зьбянтэжана зiрнуў на швагру, пасьля на Аўдолю.
- Ат, - махнуў рукою, - можа лепi прамаўчаць...
Антось i Алесь хутка зар'ентавалiся ў чым справа. Раскажы што перад гэтай пахатухай, дык уся вёска заўтра ведаць будзе.
- Ну што ты, дзядзька Пракоп, - голасна сказаў Антось, - а што тут утойваць? Нiхай ведаюць людзо.
Настала нязручнае маўчаньне. Янук пазiраў у вакно, пасьля адвярнуўся.
- Паехалi, - паведамiў.
Аўдоля прысела каля хлопца на лаве й лiсьлiва зазiрнула яму ў вочы.
- Хто-ж гэта абраз пабiў, Янучок? - спытала.
- Сабакевiч, хто-ж яшчо, - адказаў злосны хлапец.
- А ягодка-ж мая, Сабакевiч, кажаш! - ахнула Аўдоля. - А навошта-ж яму абраз? Ён у яго есьцi прасiў, цi якой трасцы?
- Гэта-ж тату сiлай напаiць хацелi, а калi ён ня мог выпiць, дык як схопiць Косьцiк поўную шклянку самагонкi, ды як чарахнiць па абразе?
- От каб яго зiмля нi насiла, галадранца кусок! - плюнуў Алесь.
- А ягодка мая, гэта-ж цi так можна па абразе? Як яму ня грэх? дзiвiлася Аўдоля.
- Якi там грэх... басяк-жа ў Бога ня верыць, - спасьцярог Антось.
- Алi-ж чаму гэта па абразе? - дамагалася Аўдоля. - Што гэта было тутака, Пракоп?
Бахмач маўчаў. Ён дрыжэў пры стале, мусiць ня могучы вярнуць раўнавагi.
- Тата малiўся да Прадславы Апрасiньнi, ня мог гарэлкi зь iмi пiць, от што, - тлумачыў Янук.
- Дык што-ж, малiцца няможна? - заўважыў Алесь. - А чаму яны яго змушалi, за што гарэлку пiлi?
- За таварышча Сталiна й асвабаждзеньня, во за што... I Лявон ды Косьцiк пагражалi тату, што за таварышча Сталiна й за асвабаждзеньня трэба пiць да самюсенькага дна, а калi ён ня вып'iць, дык яны яму нешта пакажуць. Ну й паказалi, - выказаў адным дыхам Янук.
- А ягодка-ж мая, нявiданае-няслыханае, - охкала Аўдоля. - А дзе-ж гэта яны самагонку бралi, сынок?