Інфармацыя для зямлян:
странг - адзінка часу: змена сарака пакаленняў на Арадзе;
эверфарсінг - сярэдняе афіцэрскае званне;
спейскрос - касмічны карабель для міжпланетных: і міжгалактычных: палётаў;
дыіспаграма - адраснае пасланне ў межах Метагалактыкі.
1
Арада была асуджана на пагібель. Альдэпарыс, які спрычыніўся да ўзнікнення жыцця на Арадзе і апекаваў за ёй спакон веку, змяніў літасць на гнеў: пратуберанец, раптоўна выкінуты з яго нетраў, выпаліў Заходняе паўшар’е Арады. Безупынныя пажары знішчалі атмасферу і ўсё, што адалела пасля выкіду. Рэшткі заходніх пасяленцаў перабіраліся ва Усходняе паўшар’е. Адноўленыя на Усходзе серсамагнітныя інфармацыйныя станцыі апрацоўвалі звесткі
з Касмічных Базаў Назірання, не даючы забыцца пра катастрофу. Непрадказальнасць магутнасці і часу наступных выкідаў паставіла Араду ў стан страхотлівай няпэўнасці. У лабараторыях Інстытута Катаклізмаў лічылі, што такая ж катастрофа ва Усходнім паўшар’і верне жыццё на планеце ў дагістарычныя часы. Але з трагедыяй такога маштабу вучоныя сутыкнуліся ўпершыню, таму праз іх напышлівую ўпэўненасць праглядвала разгубленасць дылетантаў. Міжпланетная Асацыяцыя распрадоўвала варыянты эвакуадыі жыхароў на спадарожнік Арады - Рэну. Аднак непамерна вялікія выдаткі на стварэнне там умоў жыцця, якія б задаволілі арадан, адсоўвалі перасяленне на неакрэслены час, а іншых спадарожнікаў не падарыў Арадзе ўсёмагутны Космас.
Арада была асуджана. Яна ўжо не магла быць ранейшым раем, улоннем спрадвечнага прымірэння і спакою. Сотні странгаў бесклапотнага жыцця нівеліравалі ў яе дзяцей інстынкт самазахавання, які эвалюцыянаваў да грамадскага інстынкту захавання цывілізадыі. Толькі малая частка арадан згадзілася б рызыкавадь і спрабавадь шукадь выйсце з цяжкага становішча.
Эверфарсінг Шарбітрон быў адным з разведчыкаў- індывідуалаў. Замадаваны многімі пакаленнямі продкаў генатып, выдатная тэарэтычная падрыхтоўка і паспяховая стажыроўка ў самых аддаленых кутках сістэмы Альдэпарыса зрабілі эверфарсінга спрактыкаваным прафесіяналам у сваім рамястве.
2
“Мы, жыхары вечнаблакітнай планеты Зямля Сонечнай сістэмы, звяртаемся да вас, браты па розуму, са спадзяваннем быць пачутымі. Магчыма, наш голас даляціць да вас, калі Зямля ператворыцца ў мёртвую планету.” Далей ішло апісанне гісторыі Зямлі, яе месцазнаходжанне, прадбачліва пададзенае Аддзелам Шыфру ў сферадынамічных каардынатах, а таксама перыяд абарачэння Сонца вакол цэнтра Метагалактыкі.
Рэжым аналізу паказаў, што зямляне - тыповая біялагічная сукупнасць канфліктнага прагрэсу з дамінуючай роляй аднаго віду. Арада ведяла такія цывілізадыі, яны ніколі не былі ўстойлівымі. Хутчэй - самаразбуральнымі і самаўзнаўляльнымі. Як гэта адбываецца, Арада не ведала, але ведала, што так і ёсць.
Шарбітрон выключыў камп’ютэр. Рада Пошуку Цывілізацый накіроўвала яго на далёкую Зямлю з мэтай вызначэння прыдатнасці яе для каланізацыі. Шарбітрон не быў першым. Многія разведчыкі блукалі па розных сузор’ях і галактыках, зрэдку даючы інфармацыю на Араду. Самыя ж першыя разведчыкі, адпраўленыя на пошукі семнадцать странгаў таму, былі пакінутыя на волю лёсу з-за недасканаласці спейскросаў і, відавочна, навекі захлынуліся вакуумам Сусвету. Удасканаленне камераў анабіёзу дазволіла разведчыкам рассунуць жыццёвыя рамкі шырэй за межы існавання цывілізадый. Разведчыкі-выпрабавальнікі, асноўнай задачай якіх была праверка анабіёзу ва ўмовах рэальнага космасу, вярнуліся праз паўстранга такімі ж, як перад адлётам, хоць за гэты час на іх роднай планеце змянілася нямала пакаленняў.
Рада Пошуку Цывілізадый увесь час адпраўляла новых разведчыкаў і не пазбаўляла іх права вырашадь лёс знойдзеных імі светаў. Але абавязвала адрадзіць жыццё на Арадзе ў выпадку гібелі цывілізадыі.
Век разведчыка, адмераны яму прыродай, заставаўся такім жа, але ў абсалютным часе разведчык быў вольны.
3
Шарбітрон зафіксаваўся ў антыгравітатары. Спейскрос лёгка пераадолеў прыцягненне Арады. Шарбітрон позіркам развітаўся з роднай планетай-пакутнідай. Адключыў антыгравітатар. Выверыў маршрут, увёў праграму ў аўтапілот, уключыў рассякальнікі метэарытаў і блакіратары шкодных выпраменьванняў. “Усё. Няма чаго час губляць, эверфарсінг!” Праверыў камеру анабіёзу. Ён ужо карыстаўся ў пералётах анабіёзам, але па даўняй традыцыі разведчыкаў прашаптаў замову: “Заснудь, каб прачнуцца”.
4
Выхад з анабіёзу не заняў больш часу, чым на звычайнай трэніроўды. Шарбітрон спрабаваў з'ярыентавацца з дапамогай звестак, прадстаўленых яму аддзелам шыфру, і сістэматызацыйнай схемы, выдадзенай сінтэзатарам сітуацый: “Сферычныя каардынаты? Прыблізна супадаюць. Сонца? Дыяметр, тэмпература - супадаюць. Зямля? Арбіта яўна аддаленая. Так, спачатку: Меркурый, Венера, Зямля, Марс. Дзе Марс? Месяц? Ці гэта Марс? Расшыфроўка недакладная? Па радыёграме зямлян Марс - планета, а па схеме - спадарожнік Зямлі. Юпітэр, Сатурн, Уран. Гэтыя, здаецца, у парадку. Нешта і цябе страсянула, “вечнаблакітная”.”
Праз некаторы час эверфарсінг з арбіты Зямлі адсылаў дыспаграму:
“Сітуацыя: За час паміж адпраўкай сігнала зямлян і маім прыбыццём Зямля павялічыіла арбіту на адну пятую. Марс стаў спадарожнікам Зямлі, Месяц знік.. Відавочна, што ўшчыільненне кола астэроідаў паміж Зямлёй і Юпітэрам - вынік разбурэння Марса. Рух Зямлі вакол сваёй восі практычна спынены, ёсць толькі ваганні ў межах адной саракавой дыіяметра. У выніку гэтага павернутая да Сонца частка планеты выпалена, а супрацьлеглая - у касмічныім холадзе.
Версія: Прычына змяненняў - актыўнае пранікненне ў Сонечную сістэму каметы. Хутчэй за ўсё, камета сутыкнулася з Месяцам. У выніку зрушэння арбіты Зямлі Марс трапіў у зону яе прыцягнення. Прычына спынення Зямлі - ссоўванне яе цэнтра цяжару з-за парушэння формы (край Вечнага Холаду паменшаны, край Вечнага Цяпла павялічаны).
Дадатак: Пры пацвярджэнні версіі прашу даць камеце маё імя.
Высновы: 1. Зямная цывілізацыія спыніла існаванне.
2. Наяўнасць сярэднетэмпературнага пояса паміж разагрэтай і ахалоджанай паверхнямі дае падставы меркаваць, што біялагічнае жыццё на планеце ўсёж захавалася.
3. Магчыша зараджэнне жыцця на Марсе. Часавыія тэрміны вызначыць складана.
Рашэнне: Здзяйсняю пасадку на Зямлю з мэтай вызначэння яе прыдатнасці для каланізацыі.
Эверфарсінг Шарбітрон”.
Разведчык не разлічваў на адказ і не ведаў, хто і калі прыме яго пасланне. Але ён ведаў, што ўсе дыспаграмы паступаюць у Назапашвальнік Інфармадыі, які захаваецца, нават калі невядомая сіла разарве Араду на шматкі. І тады ўжо ім будудь карыстадца разведчыкі, каб узнавідь араданскую цывілізадыю.
5
Пасадка прайшла надзвычай няўдала. Разведчык недакладна выбраў хуткасць праходжання праз атмасферу, таму расход паліва аказаўся непамерна вялікім. Судэльная воблачнасць не дазваляла выбрадь зручную пляцоўку. Шарбітрон паспрабаваў рассеяць воблакі, але гэта не дало жаданых вынікаў, хоць заслона туману стала больш празрыстай. Плато, на якое захацеў прызямліцда разведчык, аказалася дрыгвой, і эверфарсінг зноў узняўся. Вулкан, у кратэр якога ён сеў другім разам, згодна з перасцярогай датчыка аказаўся патэнцыйна актыўным, і разведчык не стаў рызыкаваць караблём і ўласным жыццём. Нарэшце знайшлася пячора з вузкім уваходам, але і тут Шарбітрона спасцігла няўдача: праціскаючыся ў яе, ён пашкодзіў адбівальнікі выпраменьванняў на правым борце.
У давяршэнне да ўсяго, пакуль разведчык правяраў функдыянаванне сістэмаў карабля, выхад перакрыў велізарны валун. А для таго, каб вызваліць выхад, трэба было развярнудца таранным бокам спейскроса, што ў цеснай пячоры было немагчыма.
Затое раён быў сейсмаўстойлівы і аквабяспечны, бо знаходзіўся высока над узроўнем мора. “Хіба што зноў сусветны патоп пачнецда”, - падумалася разведчыку.
6
Шарбітрон не ведаў, ці брадь з сабой зброю, ці дастаткова энергетычных біяхваляў, якімі шчодра надзяліла прырода ўсіх насельнікаў Арады. Яму цяжка было ўявіць, якое аблічча належыць прыняць, каб гарманічна ўвайсді ў жыццё пакуль невядомай планеты.
Ён прыняў падвойны зарад з энергазапашвальніка і рашуча ступіў на халоднае каменне пячоры босымі нагамі. Затым абмінуў валун і выйшаў на святло.
.Чырвоны шар Сонца падперазаўся шнуром гарызонта. Шарбітрон ведаў, што Сонца будзе вісець амаль вечна, пакуль людзі не прыдумаюць, як раскрудіць Зямлю. Толькі зрэдку густыя туманы і задьменні Марсам будудь заступаць шлях сонечным промням. Бясконцае зялёнае покрыва, зрэдку папярэшчанае бурымі плямамі і сінімі шкельцамі азёраў, распасціралася над марской затокай. Але краявіды не цікавілі разведчыка. Тут, на чужой планеце, не магло быць прыгажосді і хараства. Усё навокал без выключэння падзялялася на карыснае і шкоднае ў дачыненні да яго місіі.
Атмасфера, больш насычаная, чым на Арадзе, была прыдатнай для дыхання. Мусіў прайсці час, каб арганізм здолеў прыстасавадца да зямнога цяпла. Прыцягненне Зямлі аказалася значна меншым, чым на Арадзе. Час адаптадыі эверфарсінг вырашыў правесці ў дарозе. Паволі мінаючы агромністыя камяні, ён рушыў уніз да шырачэзнай акваторыі.
Шарбітрон ведаў, што такое вада, і не баяўся яе. Ён памятаў, што ўсё жывое на Зямлі выйшла з вады, але інстынкт яму падказваў, што ў гэтым саляным растворы могудь быць небяспечныя істоты. Ён настроіў біядатчык на пагашэнне магчымай агрэсіўнасці, але не рызыкнуў плысці, а прысеў на беразе і паглядзеў удалеч.
Адліў не прымусіў сябе чакадь. Вада імкліва сдякала і пакідала на пяску гіганцкіх марскіх істот, якія білі па зямлі ластамі, скрэблі жабрамі, драпаліся плаўнікамі - намагаліся дагнаць выратавальную ваду. Эверфарсінг разлічваў пераадолець затоку да таго, як вада пачне вяртадца.
7
.Шарбітрон апрытомнеў у трысняговым зарасніку, адчуўшы, што нейкае буйное насякомае прабегла па ягонай спіне. Разведчык на ўсякі выпадак паўторна заблакіраваў знешнюю агрэсіўнасць і падняўся на ногі. “Мяркуючы па ўсім, людзі тут ёсць. І, пэўна, недалёка”. Эверфарсінг уключыў біядатчык пошуку.Шырокія ступакі Шарбітрона пакідалі на мяккім грунце заўважныя сляды. Светлыя валасы раскінуліся па плячах, а блакітныя вочы глядзелі пранізліва і выразна.
Ён спыніўся, бо адчуў небяспеку, якая зыходзіла з кустоўя лазы, што расло вакол паляны.
Датчык зафіксаваў прысутнасць абарыгенаў. Шарбітрону было нескладана зразумець іх мову і думкі. “Прымітывы, - падумаў ён. - Аднак, магчыма, для іх маё прышэсце - экстрэмальная сітуацыя”.
- Я - Шарбітрон! - крыкнуў ён як мага мацней і грукнуў сябе кулаком у грудзі.
З-за кустоў падняліся людзі. Яны насцярожана прыглядаліся да незнаёмца. “Племя. Першабытная абшчына. Паляўнічыя”, - вызначыў разведчык і паспрабаваў позіркам адшукадь важака і шамана.
Шаман ішоў проста на яго - Шарбітрон пазнаў яго па адзенні. Акрамя баявой размалёўкі ён меў галаўны ўбор і нарукаўнікі, што перашкаджалі іх уладальніку ва ўсім, акрамя, напэўна, шаманства. І не меў зброі.
- Сангом! - выразна прамовіў шаман і ўзняў над галавой адкрытую далонь.