- Дзе важак, Сангом?
- Ён з іншымі ваярамі. Гэта атрад сына важака - Курана.
- Сын важака - важак. Т олькі час раздзяляе іх.
Шаман пранікліва паглядзеў на высокага светлавалосага прышэльца.
- Я не ведаю племені, у якім жывуць такія людзі, як ты.
- Ты мудры, Сангом. Мяне падарыў вам Марс.
- Ты прыйшоў адтуль? - Сангом паказаў пальцам у неба.
- Не, адтуль, - Шарбітрон махнуў рукой у бок аранжавага далягляду, дзе ў пячоры ён пакінуў свой спейскрос.
- Ты пойдзеш з намі, Шарбітрон!
- Я пайду з вамі, Сангом.
9
Па дарозе да паселішча Сангом пазнаёміў Шарбітрона з Куранам, і сын важака расказаў прышэльцу пра жыццё падначаленага яму племені.
- Мае супляменнікі падзяляюцца на важакоў, ваяроў і хатніх. Важакі - мой бацька, я, Сангом і яго вучань. Яны недатыкальныя. Ім- першы кавалак, за імі - апошняе слова. Ваяры абараняюць важакоў і племя, прыносяць здабычу з палявання. Хатнія ніколі не пакідаюць паселішча. Яны гатуюць ежу, ловяць рыбу, збіраюць мёд, вырабляюць са скуры жывёл адзенне, сушадь расліны, будуюць хадіны.
- А аратых у вас няма?
- Хто гэта такія?
- Людзі, якія вырошчваюць расліны, каб пасля іх есці.
- Расліны растудь самі, Шарбітрон! Іх трэба толькі знайсці!
- І пастухоў у вас таксама няма?
- Хто гэта?
- Потым, Куран, потым. Навошта вы ваюеце? Хіба мала месца і ежы?
- Ворагі ўвесь час квапяцца на землі нашага племені, на нашы запасы і нашых жанчын. Ім здаецца, што толькі вайна можа палепшыць іх жыццё.
- А калі яны стаміліся ад вайны і не чапаюць вас?
- Значыць, клянуся Марсам, яны нешта задумалі, і я павінен апярэдзідь іх хіжыя намеры!
“Калі гэтак жа думаюць усе людзі - непазбежныя войны. А час між імі - падрыхтоўка да наступнай вайны”. - Прымітыўная адкрытасць юнака падвярджяла тэарэтычныя веды эверфарсінга.
- А калі аб’яднадь ваша племя з іншымі?
- Мне даспадобы твая думка. Але правадыр павінен быць з нашага племені.
- Куран, а што, калі племя паўстане супраць важакоў?
- Што ёсць племя? Хатнія? Ваяры хутка з імі расправяцца! А завадатараў мы пакараем. Скормім серпаносым кварзам. Але калі нават хатнія знішчаць важакоў і ваяроў, іх завадатары самі станудь важакамі, частка хатніх - ваярамі, а астатнія будудь займадца тым, чым займаліся. Так мяне вучыў Сангом. Улада і страх. Яны абавязкова павінны быць, як ёсць вера, сіла і боль. Інакш не будзе племені.
- Серпаносыя кварзы забіваюць ваяроў і хатніх. Чаму вы іх не знішчыце?
- Кварзы спрытныя і знаходлівыя. Яны ніколі не нападаюць на ваяроў першымі. А хатнія? Нешта і кварзам патрэбна есці. Навошта іх знішчадь? Калі мы пераможам усіх ворагаў, то пачнём выратоўвадь племя ад серпаносых кварзаў.
- Ты прадбачлівы, Куран. Ты - прыроджаны важак.
- А ты хто, Шарбітрон?
- Бог.
- Ты Сонца? Ці хаця б Марс? Ці дождж, які жывіць расліны? А можа, ты маланка ці вецер? Ці сіла, што рухае ваду ў моры? Над чым ты бог?
- Над часам.
- Мне незразумела тое, што ты кажаш. Час - гэта жыццё, і спыніцца ён разам з жыццём. Вечныя толькі Сонца, Зямля і Марс. Час разганяе воблакі, валідь дрэвы, нават руйнуе горы. Ці, можа, ты - вечны? - Куран засмяяўся, як гарэзлівы хлапчук.
- І так, і не. Я сам магу распараджядца часам.
- Твае словы незразумелыя мне. Што ты можаш, бог? - апошняе слова Куран прамовіў іранічна.
Шарбітрон не звяртаў увагі на кпіны.
- У вас - усё.
- Ты можаш стаць правадыром племені?
- Я магу прывесці статак быкоў і прыручыць іх. Яны будудь жыць пры паселішчы і слухадца вас.
- Жывёлы жывуць у лесе, Шарбітрон! А ваяры палююць на іх! Так было і будзе заўсёды! - запярэчыў Куран, аднак катэгарычнасці ў тоне не было.
“Яго розум ваяўніча ўспрымае парадокс, але цікаўнасць бярэ верх. Пэўна, гэта і ёсць тая рыса, якая дазволіць людзям праз некаторы час стаць уладарамі Зямлі”, - разважыў сам сабе Шарбітрон.
- Жывёлы могуць быць і свойскімі. Хатнія зрабілі б спецыяльныя загарадкі, а старыя ваяры кармілі б і даглядалі іх.
- Ты кажаш дзіўныя словы, Шарбітрон!
- Я спяшаюся, Куран. Я буду размаўляць са старэйшымі важакамі.
10
Паляўнічых узначаліў Шарбітрон. Ён нячутна ішоў наперадзе, за ім асцярожна рухаўся людскі ланцуг. Адпаведнасць абліччу зямляніна хвалявала яго значна меней, чым расход актыўнай энергіі. Разведчык баяўся, што прырода чалавека павядзе цывілізадыю па звілістым шляху, і таму ён вырашыў нададь ёй акрэслены напрамак, падобны з апісаным у радыёграме, каб мець больш-менш дакладны прагноз яе развіцця на бліжэйшы час.