ПАДЛЕТКАВАЯ ФАНТАЗІЯ
Няма дзвюх ідэальна падобнъх істот у Сусвеце. Тое, што адрознівае іншых ад нас, выклікае раздражненне, а тое, што адрознівае нас ад іншых- комплексы.
Аўтар
АНТОН І МАМА
Антон Мутны пачуў паварот ключа ў замку, хуценька адключыў паяльнік і адчыніў фортку. Усё, канец рабоце: мама вярнулася - зараз пачнецца!
Маці працавала прыбіральшчыцай у трох месцах, а ў суботу рабіла генеральную прыборку “новым”, пасля якіх чамусьці заўсёды была ўзведзеная.
- Зноў усю кватэру задыміў!
Кватэрай іхні аднапакаёвы куточак, за які мама дзесяць гадоў “адмахала мятлой” у ЖЭСе, можна было называдь з вялікай надяжкай. Выразна і пранізліва Антон гэта зразумеў, калі разам з класам наведваў хворага Мітттку Шпакоўскага. Вось гэта кватэра! Тры чалавекі - тры пакоі. І ў Мішкі - свой пакой, куды нават яго бадька стукаецца, перш чым зайсці. Але ж, магчыма, прыколваўся. А яшчэ ў Мішкі - комп з усімі наваротамі. Сядзіць сабе Шпак, рэйнджэра па карцінках ганяе. Антону Мішка тады аддаў кучу коміксаў, якія збіраў раней. Ні маді яго, ні бадька - ні слова, ні паўслова: яго гаспадарка!
А ў Антона бадькі няма. Ну як “няма”? - ва ўсіх ёсць! Проста Антон ніколі яго не бачыў. Мама расказвала, што было некалькі лістоў ад бацькі (з арміі, а пасля - з Далёкага Усходу) і яго фотакартка, але ўсё згубілася, калі перяязджалі з маласямейкі. І імя па бацьку ў Антона было не па бацьку, а па дзеду, што памёр у тым годзе, калі Антон нарадзіўся, - Васільевіч.
- .У школу заходзіла. Класная сказала, што, калі хімію не пераздасі, - не перавядуць. Таму падручнік у вёску вазьмі. І паспрабуй не пераздаць! Лішні год на маёй шыі сядзець будзеш?!
Увогуле яна добрая, мама. Але “новыя” дастаюць дробязнымі прыдзіркамі і панскімі замашкамі. Затое пладяць добра - дзесяць баксаў за прыборку.
А з хіміяй і сапраўды праблема. Ну не прэ - хоць рэж! Фізіка - тут значна весялей. Фізіца Антона любіць і заўсёды тройку паставіць, нават калі ён не вельмі ўдала адказвае: ‘Ты, Антон, хлопец талковы. Шкада, што талент твой ад рук да галавы не даходзіць!” Ну чаму “не даходзідь”? Калі гэтую штуковіну сюды, тую да яе прысабачыць, а паралельна супрадіўленне ўтыркнуць - вожыку зразумела, што працаваць будзе! А наадварот зробіш - перамкне. Аднак прыгожа сказадь, як Шпак гаворыць, не атрымліваецца. Затое ён адвёртку ў руках нармальна трымадь не ўмее! А законы - ну што законы? Вунь фортка таксама па нейкім законе адчынена, толькі навошта ён патрэбны, калі і без яго любы яе адчынідь-прычыніць?!
- Антон, прычыні фортку - скразняк!
І “англічанка” хваліць: “Каб ты яшчэ не ленаваўся!” Антон і не лянуецца, але што можна вывучыць, калі, апроч падручніка, нічога няма? І на падручнік глядзець прыкра - нейкі казёл ім у тым годзе карыстаўся: лепшае, што з англійскай засвоіў - “фак” і “Рамштайн”. Здаецца, “Рамштайн” - і тое немцы. У школьнай бібліятэцы выбару ніякага, а ў гарадскую раз падышоў - і болей не хочацца: даведку прынясі, за білет запладі, і глядзяць як на чмо галімае.
Ды ну яе, тую школу! Заўтра нядзеля: на электрычку - і ў вёску. Т ам баба Ніна - у яе прэтэнзій ніякіх. Абы паеў-паспаў. А Антон ёй дапамагае: і вады прынясе, і коз на пашу завядзе, і бульбу праполе, і сена паварушыць. Калі трэба.
У Ажарцы (так вёска называецца)! Бо ўжо месяц праседзеў у пыльным горадзе, усе раз’ехаліся даўно. Адно дрэнна, што вадаёма прыстойнага ў Ажарцах няма: канавы і сажалка. Ды ў іх толькі малыя купаюцца!
АЖАРЦЫ
У вёсцы хораша. Т ам ніхто не абзывае Мутантам. Яны нават не ведаюць, што ў Антона такая мянушка ў школе. А калі Белагаловым хто назаве - дык так яно і ёсць.
Падстаў, каб стадь “Мутантам”, у Антона дастаткова. Светлыя валасы не тое каб мець нельга, а ўсё-ткі нячаста сустрэць можна. Хоць прамеліраваць “цэбар” - крута. Больш даставала гемангіёма на правай шчадэ памерам з донца кубачка. Куды твар схаваеш? - не ў масцы ж хадзіць! Таксама было што і хавадь: на правай назе замест пяці пальцаў чамусьці было чатыры. Ён усвядоміў гэтае лёсавызначальнае адрозненне ад сабе падобных яшчэ ў дзіцячым садку. Разумніда Ленка Фралова палічыла яго пальцы, а ўсе астатнія затым шмат разоў прымушалі яго здымаць сандалік і гольф, каб убачыць, што ўсё так і ёсць. І нейкі трыумфальны выраз з’яўляўся у кожнага, хто затым, нязграбна падцягнуўшы да твару ўласную нагу, пераконваўся, што ў яго столькі пальцаў, колькі і павінна быць.
Выхавацелька перапыняла дзіцячую цікаўнасць, але Антон неяк выпадкова падслухаў, як яна сама з нянькай абгаворвала яго чатыры пальчыкі. Мама пра гемангіёму меркавала так: “Доктар казаў, што дабраякасная. Можа, потым сама разыдзецца. А калі зрабідь аперацыю - шрамы застануцца. Ды і што гэта за трагедыя для мужыка?” А пра пальцы - яшчэ прасцей: “Ну і што? Табе ж імі дулю не паказваць!” Пра светлыя валасы Антон маме і не заікаўся пасля таго, як яна завяла яго да доктара і той сказаў: “Вочы нармальныя - значыцца, не альбінос”.
Аднак Мутантам Антон стаў нават не таму, а зноў жа праз разумнікаў. Мішка Шпак, калі даведаўся, што маді Антона родам з Гомельскай вобласці, пачаў называць яго Чарнобыльцам. І ледзь не вішчаў ад шчасця, калі са скарачэння прозвішча-імені (Мутны Антон) у яго свядомасці ўзнік Мутант.
А ў Ажарцах Мутных - кожны трэці, свая вёска. Вунь дзядзька Коля, мамін брат, - таксама Мутны. Свойскі ён чалавек, дзядзька: хочаш Колем называй, хочаш дзядзькам - нармальна рэагуе. У дзядзькі Колі сваё кафэ: “Тэрыторыя” называецца. А над кафэ спадарожнікавая антэна стаіць. І “Космас-TV” ловіць, і да Інтэрнэта падключана. Дзядзька Коля дыскатэкі ўвечары ладзідь, а ў офісе відак прадуе ледзь не з абеду - як управяцца па гаспадарцы з жонкай, цёткай Марынай. І на компе пагуляць можна. У офіс да Колі карыфаны заходзяць: надымяць, выпіваюць падіху. Участковы, Уладзімір Пятровіч, часам наведваецца. Коля так нахабненька пытаецца: “Сумнавата без бабы, Пятровіч?” А ўчастковы ўсміхаецца: “Што ў хаде сядзець? Народ у цябе, значыцца, і я тут быць павінен”. Выпіваць у офісе не перашкаджае, але сам адмаўляецца - спасылаецца на язву.
Антону дзядзька Коля неяк сказаў: “Калі хто на цябе што мяўкне, паведамі мне: я ім Кандагар учыню!” Ды ў вёсцы гэта і так ведаюць, але Антон не з тых, хто закладвае, няхай і за справу. Тым больш, што пры слове “Кандагар” твар у Колі робіцца каменным, а ў вачах з’яўляецца бездань.
А яшчэ дзядзька Коля магнітафон бабінны аддаў - “Маяк”. “Я яго калісьці ў школе на раённым конкурсе самадзейнасці выйграў. Здаецца, нешта ў схеме пыхнула, стужкапрацяжка цэлая і засцерагальнікі. Паспрабуй адрамантавадь. Даламаеш - туды яму і дарога. Т рэніруйся. Т абе ж фізіку пераздаваць трэба.” Дзядзька Коля і сам у школе не выдатнікам быў, але ў вёсцы да вучобы ставяцца прасцей: была б галава, а там, калі вучоны - вучыся, не - працуй, ні таго, ні другога не можаш - пі “чарніла” і хрумкай кільку ў тамаде.
Антон з дапамогай Колі прыдбаў паяльнік і тэстэр, адшукаў спалены кандэнсатар і (усё ж такі!) засцерагальнік, перапісаў найменні і цяпер чакаў, калі Коля з Гомеля прывязе гэтыя і іншыя патрэбныя дэталі. У Гомель Коля ездзіў рэгулярна: кампакты і касеты для кафэ паднаўляў. Чаго ж і на радыёбазар не зайсці? А прадукты яму з райцэнтра, з Драздовічаў, прадпрымальнікі прывозілі.
Во, яшчэ наконт пальцаў! Сяргей Блахін у тым годзе сабе ўказальны палец на руцэ сякерай адсек. У заклад на дваццаць тысяч. У гэтым годзе Сяргея ў вёсцы няма - у спецінтэрнат аддалі: бадька яго і раней з турмы не вылазіў, а маці правоў пазбавілі. Яно і лепш: круты гэты Сяргей, рэзкі. То стог падпаліць, то ў камору чужую залезе. Неяк коціка павесіў, выстаўляўся перад усімі. Але ж добра яму: які-ніякі бадька, а ёсць.
МАГНГГАФОН
Магнітафон, зразумела, быў адрамантаваны. Бабіны, якія даў дзядзька Коля, у большасці размагніціліся. Аднак некаторыя аказаліся спраўныя. Цяпер Антон хацеў зрабіць сваю фанатэку - перакатаць зборнік саунд-трэкаў з “Сігма-радыё”. “Сігма-радыё” Антон лавіў з бабулінага прыёмніка “Альпініст’, у які яшчэ вясной удалося ўтуліць плату, што дазваляла ўспрымаць FM-частоты. Бабуля была супраць таго, каб Антон збіваў “Альпініст’ з беларускага радыё, але ён так акуратна і своечасова ставіў яго на месца і на тую ж хвалю, што ўрэшце яна прымірылася. Яшчэ бабуля не любіла, калі “дарэмна” марнавалася электраэнергія. На шчасце, яе разуменне эканоміі распаўсюджвалася на лямпачкі і тэлевізар і не тычылася ні паяльніка, ні магнітафона, ні прыёмніка.
Сягоння Антон перакатваў з “Альпініста” на “Маяк” кампазіцыі гурта “Каралеўства блазнаў”. Дыск “Блазнаў” ішоў судэльна і без рэкламы, таму Антон пайшоў вячэрадь, як толькі бабуля паклікала.
.Запіс напачатку быў дастаткова чысты. А як інакш: ён жа паставіў два фільтры на “Маяку’! Аднак ужо на трэцяй песні пайшоў няўдямны глюк: пад барытоны “Блазнаў” падслаілася нейкае верашчанне. Прыкрасць Антона знікла, калі ён здагадаўся пераключыць хуткасць з “дзевятнадцаді” на “чатыры”. Цяпер “Блазны” мыкалі, як калгасныя бугаі, а зверху іх пісклявым фальцэтам гучаў дзідячы голас.
ПАВЕДАМЛЕННЕ
Паведамленне, а інакш і нельга было назваць тое, што гучала, тычылася відавочна не Антона:
“Увага ўсім флаерам! Праз два энглы - пасадка. Шосты так і не выйшаў на аператыўную сувязь - хутчэй за ўсё згарэў, калі ўваходзіў у азонавы слой. Ніколі нельга давярадь аноферам, ганьбе Латыкруста! Дарэмна Ліга Планеты навязала іх нам! Я іх за мурэфаў не лічу! Апошняя інфармацыя - не для запамінання. Наасфера Эорты занадта вялікая, давядзецца абмежявадца любой заселенай зонай. Мяркую, гэтага будзе дастаткова для разведкі і ўзяцця проб, астатняе
- не наша задача. Грузавы модуль прыляціць праз шэсць энглаў пасля пасадкі флаераў. Рэконам праінструктавадь мілтаў аб правілах бяспекі ва ўмовах Эорты. Наступнае паведамленне, апроч аператыўнай сувязі, - праз дванаццаць гапаў”.
Антон праслухаў паведамленне некалькі разоў. Ён не мог зразумець, адкуль яно прыйшло. Было вядома, што ў раёне нейкі энтузіяст змайстраваў вышку і круціць з касет фільмы па восьмым канале. Без грошай! Але пры чым тут тэлебачанне, гэта ж радыё, FM- хвалі. І пачутае не было падобным на розыгрыш ці на частку перадачы, што выпадкова наклалася на запіс.
Антону не было з кім параіцца. Бабуля падумала б, што ён жартуе, і адмахнулася б, а дзядзька Коля быў у сваім кафэ: і яго сюды не прывядзеш, і “Маяк” туды не пацягнеш.
НАЗАЎТРА
Назаўтра трэба было ісці абіраць калгасныя парэчкі. Старшыня Шыганцоў за дзень работы дазваляў набрадь сабе тры літры і яшчэ абяцаў нешта заплаціць. Праўда, увосень, не раней. Ну нічога, бабуля атрымае.
Антон, памахваючы пластмасавым вядзерцам, ішоў па пыльнай прасёлкавай дарозе да калгаснага саду. На харкаўскім трактары ганарыста пратарахцеў фермер Прахарэнка, былы аграном. Напэўна, зноў на сваю грэчку паехаў.
.Сонца пякло ўсё мадней - давялося скінудь майку. Збіраць ягады можна было запар (усё адно на вінзавод у Драздовічы здавадь), але да нормы, якую ўстанавіў старшыня, было вой як далёка! Хітрун
Лёшка Ежнавец ужо набраў адно вядро сабе і аднёс, паставіў пад кусцік. “Учотчык” дзед Міхал зрабіў выгляд, што нічога не заўважыў: яшчэ б - яны з Лёшкавым дзедам разам цаліну аралі!
- Ну што, хлопцы, на сёння ўсё? - для праформы спытаўся дзед Міхал. - Падносьце, што ў каго засталося, да прычэпа і будзем разыходзіцца. Вам час абедаць, а я пайду сена паварушу.
Ніхто нічога высыпаць і не збіраўся: тры літры, пяць літраў - якая розніда! Можна ісці дахаты. Антон па ўласнай бесталковасці толькі што апаражніў сваё вядзерца ў паўпрычэп, што стаяў на полі.
- Ты, Белагаловы, можаш застадца і набрадь. Ці ў лес па чарніды схадзі, каб пустое вядро праз усю вёску не несці. З прычэпа дадь не магу: я - чалавек дзяржаўны. Прабач, усё палічана. Я ж некалі рэвізорам рабіў.
Хлопцы быццам і не чулі нічога, быццам не разам прыйшлі, быццам не пякліся побач паўдня пад ліпеньскім сонцам! Сабраліся і пайшлі. І Ежнавец - з двума вёдрамі. І дзед Міхал, рэвізор хрэнаў, паклыпаў следам. Ведаў, што не палезе гарадскі з прычэпа награбаць!
Антон, нячэсна кінуты сябрукамі, дачакаўся, пакуль усе выйшлі на дарогу, а затым выпусціў з рук вядзерца, рэзка сеў, ледзь не ўпаў, на зямлю і заплакаў.
ПАЧАЛОСЯ
Аднак трэба было нешта рабіць. Антон узняўся, узяў у рукі вядзерца і пайшоў у лес па чарніцы. Чарніц у гэтым годзе багата, але на ўзлеску іх збіралі ўсе, каму не лянота, - давялося прайсці глыбей у лес. Донца ўжо было закрытае, калі пачалося. Дзесьці ў сінім небе нешта загуло, ледзь не засвістала, затым ясны дзень азарыла ўспышка, снарядам праляцела нешта бліскучае. І нарэшце пляснулася.
Антон пайшоў на гук і праз пару хвілін пад вузлаватым грабам заўважыў серабрыста-бліскучую капсулу, падобную на зменшаную сіласную вежу. Ён асцярожна падышоў да капсулы і крануў гладкую паверхню. Адна з вонкавых пласцін зрушылася, нібы схавалася, і адкрыла лючок. Антон перагнуўся цераз рабро лючка і ўбачыў панэль, што ўспыхвала то трохвугольнікамі, то ромбікамі, то яшчэ нейкімі больш мудрагелістымі шматкутнікамі. Ён прыклаў палец да аднаго з ромбікаў і пачуў верашчанне, ад якога падскочыў. Супакоіўшыся, яшчэ панаціскаў ромбікі і трохвугольнікі, і верашчанне перайшло ў высокі дзідячы голас: “Я - шосты флаер. Пры ўваходзе ў стратасферу