- Экспедыцыя Эорты, ледгер-рэкон Атэн. Паведамляю з борта базавага спейскроса. Агульная задача выканана. Разведка, праведзеная на Эорце, паказала, што кантакт з ёю магчымы. Істотных цяжкасцей не ўзнікла. Тэрміны місіі прыйшлося скарадідь з прычыны лакальнага пашкоджання стацыянарнага гізера на грузавым модулі, у сувязі з чым знаходжанне на Эорце стала небяспечным. Падрабязнасді - пасля прыбыцця. Але і на гэты раз мы прывязём столькі жалеза, што яго колькасць на Латыкрусце ўзрасце ўдвая! Экіпаж шостага флаера загінуў пры ўваходжанні ў азонавы слой Эорты з-за ненадзейных віндынгаў матораў. Напэўна, Ліга Планеты павінна больш дбайна правярадь стан флаераў і павысідь патрабаванні да ўзроўню падрыхтоўкі анофераў.
ФІНАЛ
А як жа Антосік Васільевіч Мутны? Дагуляў лета ў бабулі, паспеў яшчэ папрадаваць два тыдні ў калгасе: саламяныя цюкі грузіў. Праз пару дзён пасля таго, як ён у абліччы рэкона Мутанта заліў стацыянарны гізер мурэфаў “Колай”, прыязджалі ў Ажарцы аж тры карэспандэнты. Дружна хадзілі па вёсцы, а ўвечары ў “Тэрыторыю” забурыліся. Гудзелі, як трансфарматары! Кавальчык да іх на халяву прыліп. Журналіст, які са сталіды, з Колем доўга размаўляў, а Коля пасля коратка пляменніку далажыў: “Лапшы на вушы Кірылу навешаў, пра цябе не расказваў”.
Вярнуўся Антон у горад, пераздаў хімію - злітавалася хімоза. А там і верасень - школа. У класе яго па-ранейшаму называюць Мутантам. А ён не крыўдзіцца - ва ўсіх мянушкі ёсць. Хоць адным разам з Мішкам Шпакоўскім, казлом лапавухім, пабіцца давялося. Шпак сам вінаваты - няма чаго пра бацьку дрэнна казаць! Ёсць- няма. Не твая шпачыная справа!
Гемангіёма за лета ад яркага сонца (ці ад таго, што пахадзіў у камбезе мурэфскім?) значна паменшылася, засталася толькі чырвоная плямка памерам з корак ад “Фанты”. Для мужыка не трагедыя. А пальцы на назе - ну, не дулю ж імі на самай справе паказваць!
Нагрудны пульт Антон з сабой прывёз. Ён перастаў працаваць адразу ж пасля адлёту мурэфаў - відаць, таму, што для работы была патрэбна яшчэ хоць бы адна палярная кропка. Ну як той тэлефон: калі ён адзін, то і сэнсу ў ім ніякага.
А што? Пульт месца шмат не займае, а пагладзіш рукой па бясколернай панельцы, дзе калісьці пераліваліся рознакаляровыя ромбікі, - і так неяк зашчыміць! І сорамна робіцца - усё ж сваім лічылі, хоць і аноферам. Няхай бы зноў прыляталі, ці што.
Во, самае галоўнае: пасябраваў Антон з Тоняй Радзевіч з “В”- класа. Шакаладкай, якую маді прынесла ад “новых”, пачаставаў. Шкада, што грошай няма, каб у кіно ці на дыскатэку запрасіць. У мамы - і не заікайся, яна на кватэру збірае. Нічога, хутка бабуля атрымае за парэчкі і цюкі, а на восеньскіх канікулах, калі Антон зноў прыедзе ў Ажарцы, - аддасць.
ТЫГРАНЯТЫ
ФАНТАЗІЯ ПАДСВЯДОМАСЦІ
Часам здараецца так, што сон узрушвае значна мацней, чым рэальныя падзеі. Усё ж да рэальнасці мы большменш прыстасаваліся, а нешта экстраардынарнае адбываецца, на шчасце, рэдка. У сне ж,, калі мозг працуе ў адвольна-халастыш режиме, м.агчымы любыя. нечаканасці. Вызваленыя ад дыктату волі, нейроны ў свам свабодным плаванні дораць нам яскравыя. ўражанні, складваюць у калейдаскатчным спалучэнні мудрагелістую ліазаіку з урыўкаў рэчаіснасці і дуліак, адбітых у свядамасці.
Бывае, што сны падзяляюць на каляровыя. і чорна-белыя. Нічога падобнага: усе сны каляровыя.. Нават пры праглядзе чорна- белых кадраў фільма свядамасць даволі хутка разліалёўвае траву ў зялёны колер, неба - у блакітны, захад сонца - у чырвоны. Не ўспыхне вогнішча шэрым полымем, не будзе пурпурная ружа чорнай.
Таямніца сну не высветліцца ніколі. Існуе мноства тлум.ачэнняў мрояў, аднак ўсе яны даволі ўм.оўныя: занадта мы розныя. Да таго ж па м.еры набыцця жыццёвага вопыту ўсё большую ролю адыгрываюць уласныя адзнакі-штсшпы. І ў лепшым выпадку сны паказваюць напрам.ак падсвядомага клопату ці расшыфроўваюць складзеныя. ў мітусні перыпетыйныя. сюжэты, даючы разгадку таму, над чым доўга і беспаспяхова працавала свядоліасць, закілзаная воляй.
Аўтар
Я іх помню яшчэ маленькімі. Яны забаўляліся на траўцы, як кацяняты, білі адзін аднаго падушачкамі лапак, па чарзе падалі на спінкі, як бы здаючыся, і адразу ж ускоквалі, каб прыняць баявую стойку. Яны не звярталі ўвагі ні на што - і пачуццё бяспекі і ўтульнасці ахоплівала ад позірку на іх. Душа не ўспрымала довады розуму, што некалі гэтым двум абаяльным паласацікам наканавана стадь лютымі звярамі, якія будудь падзяляць усё, што бачадь, на ядомае і неядомае і будудь гатовыя забіць толькі з агрэсіі, інстынкту, дадзенага ім Усявышнім. Інстынкту, дзякуючы якому яны мільёны гадоў бесперашкодна плывуць па хвалях эвалюцыі.
У мяне не ўзнікала пытання, адкуль яны з’явіліся на зялёным лужку. Я меў мэту, дзеля якой прыехаў сюды. Аўтамабіль, пакінуты перад мастом, я не толькі не замкнуў, але і не палічыў патрэбным узяць з сабой ключы ад яго. У зоне нікога жывога, апроч мяне і гэтых двух сімпатычных стварэнняў, бадай, не было. Праўда, за некалькі кіламетраў бачыліся абрысы нейкага пасёлка, які, хутчэй за ўсё, не меў ніякага дачынення да зоны, куды я прыехаў. Шырокая рака, спрамленая ў канал, павольна цякла ад пасёлка.
Аднак я прыехаў сюды не за тым, каб з замілаваннем аглядаць краявід. Я не здольны шчыра захапляцца ні зялёным лістком, ні пялёсткам ружы. Толькі правільнае святло робіць іх прыгожымі. Я паблажліва стаўлюся да тых, хто апявае шолах травы і плёскат хвалі. І не цярплю, калі з’явы Прыроды падаюцца як творчасць Божая, бо задума Божая значна шырэйшая, чым можа ўявіць заўзяты касмаганіст. Бог адарыў сваіх стварэнняў настолькі розным успрыманнем свету, што нам ніколі не зразумець нават адно аднаго. А любы іншы від на Зямлі падобны на нас толькі па прыстасаванні да ўмоў жыцця ў пэўны часавы перыяд.
Таму мне па вялікім рахунку было ўсё роўна, што навокал, апроч аднаго аб’екта. Змрочны будынак старажытнага замка, які велізарным шэрым гмахам узвышаўся бліз лесу, зачараваў мяне яшчэ на рэкламным праспекце. І задача была даволі простая: узысці на верхнюю вежу, з-за якой цяпер німбам уздымалася сонца. Я не ведаў, што ўбачу і аб чым даведаюся там, аднак тое, што спроба мела сэнс, уяўлялася несумненным.
Сцежка прывяла ўверх, да каваных медных дзвярэй, якія час пакрыў зялёным вокіслам. Я адсунуў засаўку, за якую хапаліся, напэўна, сотні маіх папярэднікаў, і піхнуў дзверы нагой - яны з непаслухмяна-меладычным рыпеннем адчыніліся. Напэўна, так рабілі і тыя, хто быў да мяне. Зрэшты, хопіць пра іх: калі задумадца аб тым, што адбывалася да цябе, актыўнае жыццё страчвае сэнс - і чалавецтва спыняе існаванне. Не варта глыбока заглядаць у мінулае, не варта прасякацца сапраўднай сутнасцю чалавечай. Не такімі стварыў нас Усявышні, і не быць нам такімі. Кожны пражывае жыццёвы адрэзак сам і лічыць сябе унікальным, як унікальнае і з’яўленне ў свет кожнага з нас. Таму прыступкі, якія насуперак спадзяванням павялі ў падзямелле, былі пакрытыя спрадвечным пылам, і ступаць на іх маглі толькі тыя, памяць пра каго даўно спарахнела ў цемры нябыту.
Уваходныя дзверы зачыніліся, рыпнуўшы, як падалося, нешта здзеклівае. Зрок зрабіўся непатрэбным. Да слыху даносілася толькі ўласнае дыханне, нюх лавіў усё больш слабы (з-за адаптацыі да яго) п’янкі пах затхлай вільготнай цвілі. Невядома чаму праз нейкі час вочы прывыклі да абсалютнага змроку і пачалі ўспрымадь яго як прыцемкі. “Калі ёсць спуск, то дзесьці павінна мецца лесвіда, якая вядзе ўверх”, - думаў я, блукаючы па падземным лабірынце. Дзверы, якія адчыняў, зачыняліся самі, і болей не адчыняліся. Гэта было заведама так.
Але нават калі б я паспрабаваў вярнуцца да медна-зялёных уваходных дзвярэй, то хутчэй за ўсё зблудзіўся б. Заставалася адно - ісці наперад. Чарговыя дзверы адгарадзілі мой папярэдні шлях; за паваротам вузкага калідора давялося спусціцца яшчэ ніжэй. Я спыняўся, спрабуючы здагадацца, які напрамак можа быць выйгрышным, аднак усе намаганні насуперак тэорыі верагоднасці і тэорыі лагічнага мыслення прыводзілі да таго, што любы, нават невялічкі падём суправаджаўся больш значным спускам, а спробы ўтрымадца на тым жа ўзроўні непазбежна заводзілі ў тупік. Даводзілася вяртадца і апускадца ўсё ніжэй і ніжэй.
Памкненне наверх, не кажучы пра верхнюю вежу, куды напачатку імкнуўся, здавалася не больш верагодным, чым выйгрыш у латэрэю, арганізаваную прафесійнымі махлярамі. Цяпер было не да вежы. Смерць замаячыла ў свядомасці бесцялесным неабсяжным прывідам, які паступова ахопліваў, задягваў, заглытваў.
Лесвіда завяла яшчэ ніжэй. Было зразумела, што адсюль ніхто ніколі не выходзіў. І шлях вёў нават не ў апраметную: цемра гусцела, вузейшымі станавіліся калідоры, цяжэй адчыняліся дзверы. Я адчуваў, што ў любы момант магу трапіць у тупік, з якога не будзе выйсця. Упэўненасць, што лёс не дазволідь гэтага, вылівалася, як віно з трэснутага келіха.
Ніхто не можа зразумець стан асуджанага, апроч яго самога, а ён нікому ніколі не перадасць свае эмоцыі, таму што асуджаны. Калі ж нейкае цудоўнае спалучэнне абставін падорыць выратаванне, ён таксама не паспрабуе нічога растлумачыць - спроба скончыцца крахам: няма для гэтага словаў у чалавечай мове, а нервы чалавека не вытрымаюць паўторных (нават другасных!) перажыванняў такога ўзроўню, мозг блакіруе ўспаміны, як шлагбаум перакрывае рух транспарту праз чыгуначны пераезд. І толькі начны кашмар, своечасова перапынены абуджэннем, часам верне адчуванне невыноснай пякельнай сумесі: выбухованебяспечнай пакоры і наступнай адчайнай бездапаможнасці.
Ніхто не пачуе падрабязнасцей і ад мяне. Скажу толькі, што нават не здзівіўся, калі адны з незлічоных дзвярэй вывелі на зялёны лужок пад блакітным небам і залатым сонцам: кашмар падземных лабірынтаў, куды давялося трапідь, так ці інакш хутка скончыўся б. А я даўно быў гатовы да любога зыходу.
Вочы адаптаваліся да святла, і я ўсвядоміў, што знаходжуся з адваротнага боку замка. Блытаныя калідоры і лесвіды, што вялі ўніз, урэшце паўтарылі ландшафт гары, якая ўзвышалася ад фасаднага да тылавага боку. Гэта азначала, што насуперак адчуванню я ўсё ж падымаўся ўверх. Тут таксама цёк канал, ужо ад замка, і рэчышча яго шырэла ў напрамку пасёлка.
І тут я зноў убачыў іх. Напэўна, я некалькі гадоў блукаў па змрочных замкавых сутарэннях, бо за гэты час яны ператварыліся ў прыгожых мускулістых драпежнікаў з ільснянай поўсцю. Звяры заўважылі мяне, і стала зразумела, што зараз пачнецца паляванне. Толькі пазбавіўшыся ад паўзмрочнага кашмару самотнай тугі, ад якой спынялася сэрца, я трапіў у яркі кашмар смяротнага праследавання, якое прымушала сэрца ісці ў разнос.
У мяне не было шанцаў збегчы ад іх па сушы, таму давялося кінуцца ў канал, разлічваючы на тое, што плаваем мы прыблізна аднолькава. Праз кароткі час я дасягнуў правага берага, і тады звяры таксама ўвайшлі ў ваду. Скарыстаўшы перавагу бегуна над плыўцом, я пабег уздоўж цячэння канала, а калі яны пачалі выходзіць на бераг, зноў зайшоў у ваду і паплыў пасярэдзіне.
Калі б моц іх розуму хоць у нейкай ступені набліжалася да іх звярынай сілы, яны б раздзяліліся, кожны пайшоў бы па сваім беразе, а я быў бы вымушаны здацца ці патанудь: у любым выпадку - загінуць. Але інстынкт паляўнічага-адзіночкі і звычка быць разам не дазвалялі ім разысціся. Яны кінуліся ў ваду і паплылі следам. Я не памыліўся - яны плылі марудней, і адлегласць паміж намі патроху павялічвалася. Плынь несла нас да пладіны на ўскрайку пасёлка. Рукі мае безупынна малацілі па вадзе, дыханне пачашчалася, і здавалася, што менавіта ўдары сэрца праз грудную клетку стваралі невысокую хвалю, якая суправаджала цячэнне. Азірнуўшыся, можна было бачыць, што рухі маіх пераследнікаў суладныя і размераныя. Я ўявіў іх вузкія вочы - і не было сумневу, што там няма ні злосці, ні азарту.
Ім дастаткова таго, што яны бачаць мяне (драпежнікі - ахвяру): значыцца, я не ўцёк.
Плаціна набліжалася. Рэчышча пашырылася, рух верхніх слаёў вады паскорыўся. Падумалася, што напрасткі плыць рызыкоўна: занадта высокі мог быць яе пад’ём, каб перабрадца па канструкцыях пладіны, і занадта вялікі перапад, каб выплысці пасля перакату без траўмы. Каб не трапідь ў магчымую строму, я вырашыў заграбаць да левага, падмытага цячэннем, берага і неўзабаве апынуўся ў кутку, утвораным бетоннай ціністай плітой і амаль вертыкальным краем берага - зялёнай сцяной са слізкага чарназёму. Зачапіцца не было за што, а лятаць я не ўмеў. Для таго каб трымацца на вадзе, дастаткова пакласці рукі на круты схіл берага ці ўставіць пальцы ў незацэментаваную шчыліну паміж плітамі пладіны. Сітуацыя патавая.
Не магу растлумачыць, як выкараскаўся. Дакладна помню, што любая травінка, за якую можна было схапіцца, заставалася ў кулаку, не было ніводнага кусціка, пад нагамі - вада, ад якой немагчыма адпіхнуцца, пад рукамі - слізкая зямля, за якую немагчыма зачапіцца.
Я нават не азірнуўся, калі выбраўся. Напэўна, так і павінна быць. Не трэба аналізавадь неверагодна ўдалы зыход: калі Фартуна зразумее, што ты здольны разгадвадь яе намеры, то перастане падкідвадь табе сюрпрызы. Ці ж не тады знікаюць падарункі з-пад навагодняй ёлкі, калі мы настойліва даказваем бацькам, што падарункі - ад іх, а дзед Мароз - несапраўдны?
Тут я зноў успомніў пра сваіх паляўнічых. Што з імі? Калі роля ахвяры пранікае ў тваю істоту, і раптам ўдаецца неяк выкруціцца, адарвадца, то міжволі цікавішся сваімі лёсавызначальнікамі: як вы там? Ці хутка зноў?
Іх перанесла праз невысокі перапад, і гэтая невялікая прыгода, не прадбачаная ні папярэднім жыццёвым вопытам, ні прыроджаным інстынктам, узбудзіла іх болей, чым пагоня. Магчымая здабыча знікла з поля зроку, паляванне скончылася.
Зверху бачна лепш - я скарыстаў гэта, каб агледзецца. Справа цёк канал, з якога толькі выбраўся; за пладінай разгублена плюхаліся істоты, якіх Прырода не навучыла глядзець уверх; слева сыходзіў уніз запылены пасёлак. Нарэшце я супакоіўся і мог разважаць нармальна: 1) галоўнае - не трапляцца ім на вочы; 2) мае паляўнічыя ўсё ж выберуцца і пачнуць шукадь сляды там, дзе бачылі ў апошні раз, дакладней, з таго месца, на якім стаю цяпер; 3) за пасёлкам, напэўна, той жа канал, які цячэ па нізоўю з фасаднага боку замка; 4) калі вярнудца па каналу за пасёлкам, то апынуся каля свайго аўтамабіля перад мастом, хутка завяду яго - і з’еду адсюль назаўсёды.
.У пасёлку пасярод вуліды гулялі дзеці. Звонкія галасы не прыціхлі, калі ішоў міма: магчыма, я быў для іх нябачным ці існаваў ў нейкім іншым вымярэнні. Інстынкт пераследнага прымусіў азірнудца: за паўкіламетра, пырхаючы ад нязвыклага пылу і страсаючы на хаду кроплі вады з поўсці, драпежнікі раз-пораз схілялі галовы з чуйнымі ноздрамі да маіх слядоў, але пакуль што мяне не бачылі.
Я паскорыў крок, аднак ненадоўга: нервы далі ўказанне мышцам перайсці на бег. Не было боязі за дзяцей, якія гулялі: не на іх палююць. Пыльная вуліда пасёлка нечакана ўперлася ў гару нейкага хламу. Падобна, гэта была звалка. Я абагнуў яе і бег цяпер па зялёнай траве.
.Вада сустрэла чароўнай прахалодай, другі бераг парадаваў зручнай пакатасцю. Плыць па цячэнні, усведамляючы, што пераследнікі адстаюць, - не самая складаная задача. І няма ніякай хітрасці ў тым, каб перакінуцца пару разоў з аднаго берага на другі і зноў абставідь іх. А там перабегчы мост, ускочыць у машыну, зачыніцца і крутнудь ключ раней, чым драпежнікі вылезуць з вады. Яны ўбачадь, як я сеў у аўтамабіль і паехаў; яны могудь бачыць гэта тысячу разоў, аднак ніколі не зразумеюць: што адбылося? Куды падзелася здабыча?
Я ўсё паспею, я ўдёк ад вас, тыграняты.
Я прачнуўся і адразу адчуў халодны пот на грудзіне і пад спляценнем, а яшчэ - што задякла левая рука. У вуха мірна пасопвала жонка, а каля ног нешта сваё вуркатала котка.
“Пад’ём-пад’ём!” - пілікаў увушшу адключаны два месяцы таму будзільнік.
Ніяк не магу прывыкнуць, што не працую. Пры чым гэтыя сны? Цікава, а тыгры і насамрэч не вельмі добра плаваюць? Якія яны бываюць: бенгальскія, усурыйскія, афрыканскія? Не, у Афрыцы яны, здаецца, не жывуць. А што, калі б у канале былі кракадзілы? Як можна было б выратавацца? Зразумела, што самае простае - нікуды не ўлазіць: цалейшым будзеш. Ды як тое зрабіць. І, дарэчы, чаму жыццё - гэта адно, а сон - зусім іншае? Душа тая ж, інтэлект той жа, і вопыт.
Праўду кажудь: адзін дурань можа зададь пытанне, на якое не здолеюць адказаць сто мудрацоў.
ФОРМУЛА
ГЕРАНТАЛАПЧНАЯ ФАНТАЗІЯ
Усё жыццё мы чакаем смерці і большую частку жыцця баімся яе. А што, калі яна ўвогуле не прыйдзе? Ці хопіць душэўнага патэнцыялу, каб, зведаўшы ссмыя. розныя. прая.вы, працягваць жыццё, не маючы ўяўлення, калі яно скончыцца? Ці вытрымае душа, ці не здарыцца з ёй тое, што бывае з паветраным шарыкам^, калі яго ўвесь час напаўняць паветрам?Наколькі страшна жыць у свеце, калі не застаецца ні бліжніх, ні родных, ні сяброў? Ці можна вытрымаць, калі звычайныя чалавечыя пачуцці настолькі прытупіліся, што быццам бы і існаваць перасталі? Ці ёсць мэта, якой можна прысвяціць бясконцаежыццё? А хто ж ведае...
Аўтар
Зіхатлівы зімовы дзень студзеня дзве тысячы трыццаць пятага года, да якога калісьці не спадзяваўся і дажыць. Гэта па летазлічэнні майго юнацтва. Зрэшты, цяперашні год - умоўнасць: рыхтуецца Указ аб увядзенні Усеагульнага календаря.