Нічога не прысудзілі Сакалісе-падпальшчыцы - па такіх гадах няма магчымасці ў турмах нашых утрымліваць, лепш забіць адразу. Ды і як дакажаш, што спаліла, калі сама не прызналася і сведкаў няма? А што ад чубатчыных пёркаў смурод на пажарышчы стаяў - на тое следчыя ад вялікага розуму ўвагі не звярнулі. А вёска чужынцам лішняга не скажа. Карацей, з чым прыехалі, з тым і з’ехалі.
Папялішча, дзе хатка стаяла, п’яніцы і цяпер абыходзяць. І новы электрычны слуп крокаў на дзесяць аддалілі ад таго месца, дзе “чортавы вароты” былі.
На пачатку лета з Рудні ў Закуцце дарогу будаваць паспрабавалі. Але толькі ў лес паглыбіліся - на тым і работа скончылася: то каток зламаецца, то падшыпнік паляціць, то рабочыя перап’юцца. А брыгаду ж набіралі з усёй вобласці і грошы немалыя давалі. На Сёмуху Пярун маланкай трактар спаліў - нават трактарыст выскачыць не паспеў. Пасля таго закінулі будаўніцтва - і на план плюнулі. Хоць каштарыс выбралі да драбніцы - ляманту было на ўсю рэспубліку, нават кагосьці з мяккага крэсла ў менш камфортнае вытурылі. А на Іллю дажджы-драбнасеі паліліся, размыла ўсё - стаіць той трактар згарэлы да гэтай пары, іржа яго есць.
А дарогі як не было, так і няма.
Туркаў запрасіце - тыя пабудуюць!
АЛЬГЕМОНЫ
БІЯЛАГІЧНАЯ ФАНТАЗІЯ
Чалавечы мозг неаб’ектыўны, часам - вольны. І вока - не аб’ектыў. Навошта ж баяцца адбіткаў падсвядомасці ў рэчаіснасці? Ніхтож не баіцца іху сне! Калі прачнецца...
Аўтар
Ведаеце, хто такія альгемоны? Магчыма, вы нічога пра іх не чулі, але, напэўна, здагадваецеся, што яны існуюць. Я ў гэтым больш дасведчаны, сантэхнік усё ж, - мне і расказваць.
Калі вы жывяце ў горадзе, тым больш - у вялікім, то, хутчэй за ўсё, неаднойчы ў думках цікавіліся, што робіцца ў нябачнай і, мяркую, малапранікальнай для чалавека частцы гэтага горада - сістэмах водазабеспячэння і каналізацыі. Гэта ж цэлы сусвет, які ў выглядзе каркаса, шкілета, адбітка адлюстроўвае горад ва ўсіх яго найтанчэйшых праявах!
Вы запытаецеся: як можна нейкім там водаправодам ці, скажам, каналізацыяй скапіраваць непаўторнасць нашых тыповых кватэр, размах шырокіх вуліц і ўтульнасць крывых завулкаў? Ды гэтак жа вытанчана і элегантна, як барадаты мастак-графік, які сядзіць на зэдліку-складанчыку ў падземным пераходзе, намаляваў бы ў гэтую хвіліну ваш недаверліва-бязглузды твар камбінацыяй ліній агрызка простага алоўка!
Успомніце звычайны вечар пасля работы: колькі разоў вы карыстаецеся нашымі сістэмамі? Дапамагу: наліць ваду ў чайнік, патэльню адскрэбці, шклянкі-кубачкі спаласнуць трэба? Пасля вячэры зноў посуд памыеце, у туалет не адзін раз заскочыце, зубы “блендамедам” пашаруеце. Падлічыце і жахніцеся. Я не паленаваўся, падлічыў: разоў дваццаць на жыльца.
А што на прадпрыемствах робіцца? Мне пашчасціла неяк на практыцы быць: пнеўматыка свішча, гідраўліка травіць, эмульсія - патокам, туалетаў, якія б не цяклі, няма ў прынцыпе. А ачышчальныя збудаванні ва ўсёй красе бачылі? Ну, хоць з ілюмінатара самалёта?
Мне здаецца, ёсць нейкая вышэйшая сіла, якая ўяўляе ўвесь працэс у агульных рысах: тры каардынаты - прастора, чацвёртая - час. Можа, яшчэ нейкія каардынаты нам невядомыя - але на тое яна і вышэйшая, каб яна іх ведала, а мы - не.
І калі, як пакручаста выказаўся мой знаёмы электрык, энергазабеспячэнне з’яўляецца нервовай сістэмай горада, то, мяркую, мы, сантэхнікі, абслугоўваем яго крывяносную і страваводную сістэмы. Сорак мільёнаў праточных кубоў вады ўяўляеце? Не Нарач, вядома, але на палову Свіцязі пацягне.
І паколькі над і пад зямлёй, у падвалах і сценах замураваны мільёны труб, сотні тысяч вентыляў і кранаў, дзесяткі тысяч насосаў і фільтраў, калі “кіпяць катлы кіпучыя” ў бойлерных, то несумненна, што Прырода не пацярпела такой пустэчы і напоўніла яе жывымі істотамі.
Я не пра тое, пра што вы падумалі. Я не пра гэтыя мультыплікацыйна-рэкламныя стварэнні, што хаваюцца ў заваротах вашых унітазаў, не пра макрыц і гнілаядных чэрвепадобных. І тым больш - не пра пацукоў, якія прытуліліся да цёплых стаякоў. Вы не зразумелі: я - пра альгемонаў.
З якога часу, запытаюся, існуюць сістэмы каналізацыі і водазабеспячэння? Правільна-правільна - амаль з таго ж, як існуе горад. А ўвогуле на іхні прагрэс цывілізацыі пайшло гадоў сто пяцьдзесят. Калі не лічыць водаправод старажытнага Рыма. Але ён увогуле са свінцу зроблены быў, і што там адбывалася - паняцця не маю, а гісторыя на гэты конт нічога не паведамляе. Атрымліваецца, што ўсё ж - гадоў сто пяцьдзесят. Невялікі, па гістарычных мерках, тэрмін. Але, як пачнеш усюды са сваёй чалавечай меркай совацца, дык і муха-аднадзёнка невытлумачальнай стане. А яна ж існуе.
Каларадскі жук цяпер і на Далёкім Усходзе трапляецца, труцяць яго ці не. А вірус імунадэфіцыту з Афрыкі вырваўся і ўсю планету ахапіў! Але ж чалавецтва пакуль нейкую моц мае, адбіваецца ад нападкаў Прыроды.
Дык вось, пра альгемонаў. Калектыўна-выпадкова створаны намі, хоць і схаваны ад нас свет сантэхнікі ўжо развіўся ў цывілізацыю высокаарганізаваных істотаў. Яны і ёсць альгемонамі.
Як жа так, здзіўлена спытаеце вы: ставяць металічныя трубы- “дэушкі”, батарэі, укручваюць муфты, штуцэры, пераходнікі, засаўкі - усё з заводаў, і ніякіх альгемонаў на іх няма і не можа быць! Правільна, няма. Калі новы дом здаюць, там прусакоў таксама няма, але пасля адкуль толькі набягаюць.
Памятаеце, як пеніцылін вынайшлі? - неахайны абібок-манах плесню развёў. На смак - абы-што, але спрыяе як антысептык. А памятаеце, што алхімікі мышэй з бруднай бялізны выводзілі? На чыстую і адпрасаваную - хіба пушынка ляжа, а кінь забруджаную ў цёмны кут ды забудзь пра яе на год - такое ўбачыш!
Так і чалавек: народзіцца цнатліва-бязгрэшным, але аднекуль злое і добрае ў душу яго ўпаўзе і перамяшаецца. Адкуль? - ад іншых людзей. А першапачаткова адкуль? Эх, чалавеча, не задавай тлумных пытанняў - не непакой Бога. Бо калі ён прачнецца і за цябе возьмецца - моташна стане, сам сабе не пазайздросціш.
Вы запытаецеся: а як жа прафілактычныя работы? Ваду выключаць на месяц, нешта там чысцяць, мяняюць быццам бы. Няўжо альгемонам усё гэта пофіг? Адказваю: глыбока пофіг. Вы месяц памучыцеся, і яны памучацца. І не тое было - але выжывалі людзі. А каб заціснуцца на нейкі час - Прырода для ўсіх такую магчымасць дала, няма чаго яшчэ нейкія правы сабе ў дадатак выбіваць. У парадку аналогіі: у кожным чалавеку заселі калоніі ракавых клетак. І любой дыеце спавядайся, праспіртуйся ўвесь, сернай кіслаты напіся! Арганізм свой знішчыш, а ім - што слану шраціна. А ў нейкі не самы цудоўны момант усплёснуць у сваім развіцці - і згарыш, як свечка, увобмірг. Ды жабку маленькую для прыкладу ўзяць: распластаецца на зіму, высахне ў пергамент. А сонейка прыгрэе, сыдуць халады - зноў ажыве. Скача, быццам бы і не памірала. А мухі між аконнымі рамамі?
А з чаго, урэшце, альгемоны складаюцца? Адкажу: ці не ведаеце, што ў нашых рэзервуарах плюхаецца? Хлорку п’ём - а куды ад яе дзенешся? Іржа там, дзе жалеза - так і ёсць. Раніцай - куды?. Учарашнюю заварку і пазаўчарашні супчык выліваем - а як жа! Атрымліваецца ў цэлым нешта слізкае, брыдотнае, гнюснае. Вось і ўвесь хімсклад, калі без формул.
Калі ж засыпаць тры кілаграмы актываванага вугалю, паўтары шклянкі кальцыю, шклянку фосфару, дзве-тры лыжкі калію-хлору- натрыю-магнію-жалеза, зверху драбязы ўсякай, каб Мендзялеева не пакрыўдзіць, укінуць, вядро вады ўліць - вельмі здзіўлюся, калі пасля дыстыляцыі-перамешвання-кіпячэння, скажам, нягеглы сабачка атрымаецца. Не атрымаецца, хоць лопні! А хімсклад супадае.
Адкуль жа цывілізацыя? Розум, калі можна так мовіць? Не нам пытанне - не наш адказ. Чалавечы мозг зліць ва унітаз можна, на хімічныя элементы раскласці пры пэўных намаганнях - таксама. А паспрабуй зрабі хоць прымітыўную біялагічную мадэльку! Атрымаецца - побач з Творцам пастаіш і, дапускаю, ён паблажліва з табой паразмаўляе. А не - адцвіці і зачахні. А пакуль вучыся ў Прыроды - яна ўсё можа.
Карацей, у тым, што альгемоны існуюць, я ніколі і не сумняваўся. Я яшчэ шчыглом-падшыванцам быў, калі мне дзядзька Міша, наш дваровы сантэхнік, пра іх расказваў. Праўда, п’яненькі ён звычайна быў. Але п’яныя часцей праўду кажуць, чым маняць. Інакш чаму ў яго слёзы цяклі?
Паступаў я пазней ва універсітэт на біяфак, каб пасля з альгемонамі дзе-небудзь у лабараторыі інстытуга біялогіі разабрацца. З профільнымі дысцыплінамі - поўныя лады, але на дыктоўках правальваўся: у школе не давучылі, а ў самога здольнасці не ў той сферы знаходзяцца. Таксама Прырода не так падзяліла, што зробіш! Пасля другой спробы паступлення адслужыў на мяжы з суседняй дзяржавай, вярнуўся і, каб дзе прымасціцца, у сантэхнікі падаўся. У арміі, скажу вам, таксама з цікавымі з’явамі сутыкнуцца давялося! Але не пра тое размова.
Ці сустракаўся я з альгемонамі да таго выпадку, аб якім расказваю? Зразумела! Мы, сантэхнікі, бачым іх часцей, чым лётчыкі - талеркі ў небе. Неяк і сфатаграфаваць спрабаваў. Але бяда, дый годзе: на святло не вылазяць, а фотаўспышка робіць іх празрыстымі. Каму пакажаш фотку, на якой нейкая бясформенная пляма з кропкамі-крапінкамі? Ды яшчэ з каментарыем, што, яно, маўляў, з той трубы-саракоўкі выпаўзла, сцяклося ў адзінае цэлае, а потым ператварылася ў бруднаватае жэле .
З памерамі - таксама пытанні: у тым выглядзе, у якім я іх сустракаў, ім і схавацца няма дзе! Ну, можа, у якой цёплай лужыне. А як яны адчуваюць сябе ў нашых сістэмах? Можна толькі меркаваць, што не надта ўтульна.
Т рэба сказаць, прыходзіў неяк да мяне журналіст, фотакарткі забраў, размову са мной на дыктафон запісаў. А што такога асаблівага я мог паведаміць, калі і сам, як той вожык у тумане?
Прынёс ён пазней газетку “Сенсацыя і будзённасць” з артыкулам “На грані невядомага і незразумелага”. А я такую газету не сустракаў ні да таго, ні пасля. Ды яшчэ літарку ў прозвішчы маім пераблытаў, пісака.
Ну, а зараз пра той выпадак, калі дасталі мяне альгемоны канкрэтна.
Сяджу сабе, за вокнамі - цёмна, позняй вячэрай і тэлемаразмам забаўляюся. Звоніць жэсаўская начальніца Лара Пятроўна: “Хуценька ў падвал трыццаць дзевятага дома, між другім і трэцім пад’ездамі! Прарвала трубу! Людзей залье - не разлічымся! Ты ж мяне ніколі не падстаўляў! Звышурочныя аплачу!”
“А як жа, аплаціш ты, курва! Як тым разам: запарка была - сястрыцы роднай віншаванне з саракагоддзем не паслаў, а ты мяне дзеля паказухі перад камісіяй за неахайную форму ўзгрэла! А сама спяцоўкі апошні раз у тым годзе выдавала, хоць у калдагаворы напісана, што кожны квартал належыць!”
Што і казаць! Карыстаецца Мамка маёй нераўнадушнасцю да агульнай справы. Аварыйная брыгада дзяжурства сваё пачала, хутчэй за ўсё, з “пяцідзесяці кропель”. І зараз, напэўна, з чатырох чалавек там у лепшым выпадку паўтара засталося.
Ну, я ногі - у рукі, камбез - на плечы, чамаданчык - у адну руку, ключык- “троечку’ - у другую. На вуліцы - дожджык.
Т рыццаць дзевяты - побач зусім.
Падыходжу да падвала. Нейкая бабулька, відаць, наўмысна чакала: абклала мацюкамі з ног да галавы і службу маю, і начальства маё, і мяне асабіста. Халера з ёй, справа звыклая!
Спусціўся ў падвал, а там ужо байцы з аварыйнай “дзейнічаюць”: адзін шукае ключ ад вентыльнай у сваёй цывільнай куртцы, якую прыхапкам ускінуў замест рабочай і ў якой той ключ ад роду не начаваў. У мяне ключ, зразумела, ёсць, але што перакрываць - няўцям пакуль.
Другі бухнуўся ў ваду, поўзае ракам і кліча на дапамогу японскага бога, бо свой з агідай ад яго, азызлага, адвярнуўся. Трэці з прыступак крычыць невядома каму: “Усё на хрэн перакрывай, пасля разбяромся!” А яшчэ адзін, калі і з’явіўся на “пяцьдзесят кропель”, то, напэўна, кроплі гэтыя даканалі яго непасрэдна ў дзяжурцы.
Вады ў падвале - па калена. Ну, грамадзяне, кранты! Што вы тут назапасілі: бульба, морква, тапінамбур, цыбуля, капуста - усё ляснецца!
Добра, што не гарачую прарвала. Гарачая - заўсёды дрэнна: і ўлетку, і ўзімку. Улетку - абварыць, зімой - што абмачыцца на марозе: спачатку цёпла і прыемна, а пасля - так прыхопіць, скакаць будзеш! Але і ад халоднай вялікай радасці няма. Нават зараз, у ліпені, - дзесяць градусаў, каб яе! З-пад зямлі ўсё ж.
Сцягнуў я боты, падвярнуў калашыны і пайшоў аглядаць: адкуль, значыцца, лье.
Прайшоўся па найбліжэйшым радзе - здаецца, не тут, па сярэднім - і не тут. Выйшаў на апошні, самы цёмны - адзіная лямпачка-пятнаццатка у канцы паблісквае. Адчуваю, што вада пацяплела. І тут я альгемонаў па-сапраўднаму ўбачыў!
Якое там “убачыў” - адчуў! Пачалі яны мае босыя ногі аблепліваць і ціхутка так усёй масай студзяністай па іх узбірацца. Здалося, нават нешта гаварылі, але бязгучна. Нібы наракалі на нешта, скардзіліся, пратэставалі. А я ўжо да цемры прызвычаіўся і мог добра разгледзець іх вочы. Як бы сказаць? Якія ў студзеню могуць быць вочы? Такія ж вадкія, расплывістыя, як і ўсё астатняе, але з выразам крыўды. Ну якія ў слізкай кучы могуць быць вочы?! Кроплі нейкія. Але ўсё ж - расплывістыя.
Што рабіць? Скідваю я з сябе альгемонаў і “трэцім нумарам” глушу. А іх хоць на ашмоцце размалаці: кожная частка асобна жыве. Хоць здрабні да крошкі - зноўку сцякуцца ў адзіны аб’ём, як мурашы. Ці базар, скажам. Паасобку - арганізмы, а разам, тым больш, - цывілізацыя. Ужо ўбачыў я трубу, з якой яны перлі, а дабрацца да вентыля, каб перакрыць, немагчыма - вязнуць ногі, бы ў смале!