Прапанаваць гр-ну ўстанавіць сігналізацыю.
Капітан Жырноў
ЗАХОДНЯЯ БЕЛАРУСЬ. 1942, ліпень
Унтэр-афідэр Курт Ветцэль сцягнуў са стрыжанай галавы пілотку, выцер ёю ўспацелы лоб і гартанна-гучна, але млява скамандаваў: “Хальт, бабы! Эрхолюнг. Адзіхат.”
Да станцыі Глотаўка, куды камендант даручыў Курту даставіць з Альхоўкі дваццаць жанок-дзяўчат, прызначаных для адпраўкі на работу Ў трэці рэйх, было яшчэ не менш за шэсць кіламетраў.
Курт зрабіў знак “сцерагчы” двум паліцаям з тутэйшых, а сам адышоўся да каламутнай рачулкі Альшанкі, якую і ўвесну ў гэтым месцы каровы пераходзілі, вымя не замачыўшы. Паклаў аўтамат на пажоўклую пад бязлітасным сонцам траву, расшпіліў верхнія гузікі кіделя і, фыркаючы ад задавальнення, спаласнуў галаву і шыю. Расшнураваў чаравікі, сцягнуў смярдзючыя шкарпэткі, апавіў рэменем аўтамата правую руку, улёгся на спіну і закрыў твар пілоткай. Гаркнуў на баб, якія гаманілі-галасілі: “Шцільшвайгэн зі! Мальчаць, бляды!”
Праз хвіліну унтэр-афідэр усвядоміў, што ніякая сіла (хіба што камандзір!) не прымусіць яго ісці далей. Але камендант быў далёка і, напэўна, таксама хаваўся ад знясільваючай сухмені. А тут камандзірам з’яўляўся ён, унтэр-афіцэр Курт Ветцэль. Таму паклікаў старэйшага паліцая: “Ком цу мір, Грыша!”
Кругленькі карантыш, трасучы чырвонымі вяснушкаватымі шчокамі, падбег да гаспадара, выцягнуўся, дагодліва схіліў галаву і ўзяў пад казырок. Шчаўчок абцасамі не ўдаўся - правы чаравік зачапіўся за нейкі каменьчык.
- Шлюшат майн бэфель: “Ду музт цум банхоф Клётавка бэгляйтэн.”
- Ніхс фэрштэйн, гер лейтэнант.
- О донэр вэттэр! Бабы стацыён Клётовка э. сдат оберлейтэнант Крыгер унд фэрмеркэн дызе дакумент.
Ветцэль выцягнуў з нагруднай кішэнькі спіс і, не падымаючыся, падаў паліцаю.
- Майнэ дыслацырунг іст хір, здэсь, ін зэхсундцэн ур. Шаснацат, фэрштэйст ду?
Унтэр прыўзняў левую руку і прадэманстраваў гадзіннік- компас.
Грыша пакруціў валасатымі запясцямі - як бы паказаў, што не скраў нічога.
- Іх ніхт ур, няма, гер Ветцэль.
- Ір алес зайд швайнэн, шмутцыген швайнэн.
Для даходлівасці Ветцэль даволі натуральна парохкаў.
- Марш! Шнэль! Шайзэ.
Унтэр-афідэр зноў паклаў пілотку на твар.
Грыша крутануўся на мысках чаравікаў і, валюхаючыся, пайшоў да баб, якія лямантавалі на другога паліцая.
- І куды вы нас ведзяце? На пагібель? Ірады, прападзём жа ў той Нямеччыне.
- Пад’ём, каровы! - Грыша адчуў паўнату перададзенай яму ўлады. - Фюрэр паклапоціцца пра вас, будзе вам і праца, і ежа. Мне немцы расказвалі, што горш, чым у нас, нідзе ў Еўропе людзі не жывуць. У іх у самага прапашчага ровар ёсць, і траву сеюць, каб хадзідь па ёй.
- Ах ты, чорт рабы! Чаго ж сам не едзеш? - накінулася на Грышу Аксіння Трыфанчук, басаногая дваццацігадовая маладзіца.
- А вось вас адпраўлю - і сам услед, - спрабаваў усё звесці на жарт паліцай.
- Балабоняць яны табе, а ты вушы - лапухамі! А чаго ж ім тут трэба, калі ў іх так добра? Якой халеры прыперліся? - не сунімалася Аксіння.
- Ты ў планы камандавання не лезь, не дурнейшыя за цябе там! - абсек яе Грыша.
Другі паліцай, маладзенькі хударлявы Васька, прыдуркавата ўсміхаўся і збянтэжана адводзіў позірк ад лёгка апранутых распараных бабскіх целаў.
Раптам Грышка ўзлаваўся:
- Ану, транты свае сабраць і шагам марш! Бо прачнецца немец
- будзе і вам, і мне. Донер вецер.
Каб пераканадь у сваёй рашучасці, сцягнуў з пляча вінтоўку. Завохкалі бабы, падхапілі клункі і зноўку пацягнуліся басанож па гарачай палявой дарозе.
І толькі Аксіння Трыфанчук, гарэза, зіркнула на рабога нахабнымі вачыма:
- У цябе ўсё так спраўна настаўляецца ці толькі ружжо?
Пырснулі смехам бабы, ды сціхлі адразу: чаго добрага, і на
самай справе немец прачнецца.
А як адышліся трохі, Грыша пачаў да Аксінні пядлябуньвятитя : “Давай, маўляў, адстанем, пасля дагонім. Ёсць тут мясцінка ўтульная, дзе бярозавіку ўдосыць папідь можна”.
Так і гэтак вяртлюжыла Аксіння, усё нешта выштукоўвала.
Не стрымаўся палідай, спыніў баб, паклікаў Ваську для сакрэтнай размовы.
- Ты вось што, Васіль. Мне з Аксінняй па адной справе тут недалёка на хутарок заскочыць трэба. Адзначыш у Глотаўцы ў оберлейтэнанта Крыгера спіс, а Аксіння, - Грыша пастукаў пальцам па прозвішчу “Трыфанчук”,- скажаш, захварэла. “Кранк” па-іхняму. А вяртацца будзеш - зойдзеш да мяне дакласціся. Я ў Антона Склюда буду.
- Рыгор Фаміч, не ўпраўлюся я - іх вунь колькі.
- А ў цябе - вінтоўка!
- Не буду ж я па іх страляць.
- У неба стрэльні! Напалохаюцца - паслухмянымі станудь.
І ўжо ўголас:
- Слухай маю каманду! Старэйшым канвоя назначаецца Васіль Ляўчук. Слухацца, як мяне. Аксіння пойдзе разам са мной, нам тутака на хутар у Жалы зайсці трэба. А астатнія - марш. Марш!
У Жалах жыў Грышкаў сваяк, пчаляр. Траюрадны брат Антон, якому ў наваколлі далі мянушку “Склюд” за тое, што ўказальны палец на правай рудэ сякерай адсек, каб яшчэ на першую вайну з немцамі не забралі. Гарбузная радня, канечне. Аднак самагонкай пачастуе - нікуды не дзенецца! Ды і мядку жонцы і старой маці вымантачыць можна, бо Грышка чалавек цяпер не абы-які - і ў чыне, і пры ўладзе. Ды і бярозавічку кісленькага паспытадь не лішнім будзе.
Бабы падягнуліся далей, і толькі чуліся выказванні ў адрас Аксінні: ад асуджальнага - “Курва!” да апраўдальнага - “А чяму ж не? Бацьку выслалі, жаніха расстралялі.”
Як быццам самі пры чалавекях былі!