Езуіт. Чакай. Слова? Трымаць? Перад такімі?
Кунцэвіч. Адкасніся. Хай ідуць.
Езуіт. Дрэнна цябе вучылі.
Кунцэвіч. Хай дзякуюць лёсу. Хай ідуць.
Пасланцы ідуць да дзвярэй. I зноў за вокнамі песня.
Ропат. Чуеш? Тваю песню спяваюць, Вольха.
Вольха. Яшчэ адзін атрад.
Неша. А чаго гэта ты не спяваў: “Што маюць – прайграюць, Багуся”? Куліна нейкая.
Ропат. Змоўч!
Iля(ціха). Чаму ён вось так адпусціў нас? Ані пагрозы?
Ропат. Не ведаю.
Пайшлі.
Езуіт. Сорам табе, Кунцэвіч. Не толькі я – уся царква ад цябе адварочвае твар.
Палікар. Загадай, загадай – і я напушчу на іх варту! Адарві ім галовы, каб не адарвалі табе!
Езуіт. Нейкія няясныя твае падазрэнні, нейкія здагадкі, домыслы – і вось ужо няма ранейшага воўка божага, а ёсць ануча.
Кунцэвіч. На мяне хочаш навесці смерць гэтых людзей? Не! Яны не панясуць свае галовы пад пахай.
Езуіт. То панясеш ты. (Мякка, але з прытоенай пагрозай.) Ды зразумей, няма ўжо табе шляху назад. Дазволь нагадаць, як ты да нас у Полацк прыйшоў?
Кунцэвіч.Памятаю. Студзень. Дзевятага. Снег сляпучы. Званы.
Езуіт. А хто цябе сустракаў ля самай заставы места?
Кунцэвіч. Усё рымскае духавенства. I на чале вы, езуіты.
Езуіт. Правільна. А калі мы да гэтага бывалі на сустрэчы праваслаўнага біскупа? Ніколі. Ergo – народ адразу зразумеў, чыя аброць дябе вядзе. Падазрэнне было спадарожнікам першага твайго кроку. А спадарожнікам другога была агіда. Бо звараціў ты масу народу.
Кунцэвіч. I мянушка мне за гэта стала “душахват”.
Езуіт. Так. А не паспеў памерці Гедэон Полацкі, як ты адкрыта пачаў “паўсюль усё знішчаць, а нясхільных катаваць пакутамі і прыўлашчываць манастыры воўчым правам”. I спадарожнікам трэцяга твайго кроку была нянавісць. Нават многія уніяты заразіліся ёю і адышлі. Але цябе не абразуміла і нянавісць. Аршанцы цябе ў Дняпры ўтапіць хацелі. Магілёўцы гарматы навялі, а пасля ім галовы секлі і прымусілі заплаціць дваццаць тысяч злотых. Інакі цябе ў Кіеве забілі б, каб не ўцёк. Так, уцёк ад пакутніцкага вянца. Ведаеш, што ён азначаў бы?
Кунцэвіч. Ведаю. Цяпер іду насустрач яму, не апускаючы вачэй. Мне ўсё адно – міне або не міне вуснаў маіх чаша сія... Да нядаўняга часу было ўсё адно... I таму я не аддам табе іхніх галоў.
Езуіт. Няўжо ты яшчэ не бачыш, што спадарожнікам чацвёртага твайго кроку стала ўсеагульная ярасць? I ты не сцяў ёй галавы, адпусціў яе.
Кунцэвіч(злавесна). Змоўч, Станіслаў Касінскі. Іначай я загадаю раздзерці цябе на кавалкі.
Царква-шалаш у Задзвінні. Над ёю і пералескам пахмурнае лістападаўскае неба. З шалаша далятаюць спевы, але там цесна, і таму частка народу стаіць звонку. Тут, уласна, усе гараджане, што ўдзельнічаюць у дзеянні. Чуваць гамонка, але нейкая прыглушаная, нібы яе гняце самое неба. Крыху ўбаку ад усіх, за дрэвамі, Ропат і Багуся.
Ропат. Мамка Прузына дзе?
Багуся. У царкве, дзе ж яшчэ? Гэтая заўсёды наперад ушчэміцца. Нават табе не давялося – я ж заўважыла тады – ёй у лапу даць.
Ропат. Я, каб цябе бачыць, не тое, што ў лапу – я ўсё аддаў бы. Нават лепшую маю шаблю, імем “Багуся”. Нават лепшую сваю сякеру – гізаўру імем “Данель” – для бацькі твайго нябожчыка куў у падарунак. Нават сябе самога з бессмяротнай душою разам.
Багуся. Я не вінаватая, Ропат. Думала я. Аж тры месяцы. Далей мучыць цябе не магу... Не.
Ропат. Я цябе не вінавачу. Я дзеля цябе і зараз бы галаву сабе адсек і яшчэ паспеў бы на той бок Віцьбы перакінуць, анёл мой белы.
Багуся. Дорага б я дала, каб ты быў здаровы і спакойны, каб не казаць гэтага табе... Але што я зраблю? Прачнуся ўначы і яшчэ не разумею – адкуль раптам радасць, а потым: “Ён ёсць на свеце, проста ёсць”.
Ропат. О божа! Рэжаш ты мяне тупым нажом... Антоні Вольха?
Багуся. Так.
Ропат. Ненавіджу яго.
Багуся. Я цябе прашу, не трэба. Будзь нам братам.
Ропат. Як быццам нехта конча мае патрэбу ў лішнім браце або сястры.
Багуся. Гэта ты праз мяне. Не йдзі туды. Не ахвяруй жыццём.
Ропат. Ды я не ахвярую. Проста жэрабя мне выпала. Ты не бойся. Я ні ад мяча, ні ад кахання не памру. (У глотцы ў яго камяк.) Суцешуся. Бывай.. I вось што... Дай напаследак вусны. (Цалуе яе і хуткім крокам ідзе прэч.)
Падыходзіць з-за дрэў Антон і Вольха.
Вольха. Ого! Я да яе, а яна тут іншаму раток падстаўляе.
Багуся. Кінь. Не магла я адмовіць яму яшчэ і ў гэтым апошнім.
Вольха. Апошнім? (Сеў на пень, нібы яго не трымаюць ногі.) Апошнім. Т-так. Ніколі мне не было яшчэ так кепска.
Паўза.
Багуся. Ён іншага можа забіць.
Вольха. Тады трэба ісці разам з ім. Хаця часам гляджу на цябе і думаю: “Ды спрахні ты, ды праваліся ты хаця і ў апраметную, горад”.
Багуся(сядаючы побач). Гэта хай нехта іншы думае, што вось няхай свет праваліцца і нічога вакол не будзе, акрамя маёй печкі... Слухай, я, напэўна, бессаромная дзеўка, але... абдымі мяне.
Вольха. Бессаромная. Я, відаць, таксама бессаромны, але... пацалуй мяне.