Што злом мяне успомняць. Толькi тыя,
Што смерць прыносiлi ў мае палi
I зараз спяць на дне маiх курганаў.
Я - перад вамi... Паглядзiце... Рукi...
Стагоддзi працы - шрамамi на iх.
Я - ў чорным. Але быць бы мне ў барвяным
Ад рэк крывi, што працяклi па мне...
Якой была я светлаю дзяўчынай!
Ў каралах арабiн, ва ўборы ясным
З зялёнага атласу i ў сапфiрах
Маiх азёр бязмежных i крынiц.
I цар прыслаў - мяне ў рабынi сватаць -
Сваiх паноў з мячом, свiнцом, агнём...
I вось я скiнула свае уборы
I чорны плашч усклала. Ў соты раз.
Але ў бясконцых, страшных гэтых бедах
Не апусцiла я сваiх вачэй....
Вы, што глядзiце зараз мне ў зянiцы,
Вы, светлыя, вы, добрыя, вы, дзецi
Вялiкiя мае, павiнны ведаць
Паданнi краю.
Вось, вазьмiце крылы,
Якiя Вас туды перанясуць...
I уявiце, што якраз сягоння
Рассыпалiся вёскi i палацы
Чырвоным жарам. Шыбенiцы страшна
На раздарожжах стогнуць па начах...
Па жылах рук маiх iдуць салдаты
I валяць родны лес наўсцяж дарог,
I паляць пушчы, каб нiхто не здолеў
Схавацца там са зброяй i страляць
Па карнiках. Яны ж паўсталi, дзецi,
Не вытрымалi рабства i цяпер
Ляжаць, забiтыя рукой варожай,
Мiж зрынутых калон маiх лясоў.
Не будзе дрэваў - i мяне не будзе...
Паслухайце... Вось... Вось яшчэ... Яшчэ.
Здалёк, глухiя i нерэальныя, далятаюць, мацнеюць, гучаць, гучаць удары сякер.
I уявiце, што сягоння, зараз,
Выходзяць лепшыя сыны змагацца.
I рог гучыць. I раўкаюць гарматы.
I мужыкi, што верылi спачатку
Ў цара, цяпер за лепшымi iдуць.
Узняўшы вiлы ў зарыва... I гэта
Зрабiў адзiн з сыноў маiх... Кастусь.
Сын той зямлi, што несла крыж пакуты...
I тут узмывае страшная, на мяжы голасу i адчаю, песня-лямант "Дарота".
А Дарота крыж нясе
Па сцюдзёнай па расе,