Кастусь. Ты як мой сын. I для цябе я клянуся: ніколі ў жыцці ў мяне не будзе іншых сыноў, акрамя такіх, як ты. Я чалавек, я люблю, але пакуль я за адзін твой язык не вырву языкоў ва ўсіх тых, што цкуюць людзей сабакамі, – да таго часу я не буду ведаць ні сну, ні спакою, ні любові.
Уздымае нямога. Паўза.
Арсень. Што хочаце сказаць?
Цаплін (глуха). Я нічога не хачу сказаць.
У цішыні Арсень кладзе на стол пісталет . Марцявічус бярэ яго.
Марцявічус. Ідзі.
Выходзіць следам за палкоўнікам. Паўза. I тут з-за хаты выбягае задыханы хлопчык.
Xлопчык. Дзядзька Яўхім! Салдаты з Ганова! Абходам!
Яўхім. Дзе?
Xлопчык. У вёску заходзяць! З капітанам.
Яўхім. У яшчура загуляліся, вартаўнікі!
Паўза.
А збірацца больш трох... цар забараніў.
Паўза. I тут раптам Яўхім махнуў рукою.
Жаніцца і быдлу можна... Хлопцы, борзда!
Натоўп завіраваў. Людзі ўскочылі з месца, кінуліся ў розныя бакі. Нехта ўзмахнуў у паветры абрусам, і вось, нібы гэты абрус – абрус-самабранка, на сталах пачалі з’яўляцца ежа і “пітво”. Бразгаюць боханы хлеба, цвёрдыя тараны, коцяцца яблыкі, нехта высыпае рэшата вогненных ракаў. Людзі цягнуць пустыя сулеі, і Заруба, хэхэкаючы, налівае іх вадою з цэбра ля студні.
З а р у б а. А вось крынічнай... каб ад п’янст ва аж вочы вылезлі!
Сталы нагадваюць ужо галандскі нацюрморт, а людзі цягнуць і цягнуць “пітво” і ежу. Здалёк далятаюць крокі і песня.
Вастравух. Сто-ой! Што ж гэта за стол, каб вы спруцянелі! (Бярэ ракаў і растрасае іх па стале, ламаючы. Бярэ суляю з вадой і кропіць стол.) Дзе п’юць, там і льюць...
Крокі зусім блізка. I тут Яўхім ляпае далонню па лбе.
Яўхім. А жаніх?
Заруба. На вяселле паехалі, а жаніха ў гумне забылі. Малоціць!
Вастравух. Людцы! Абы выпіць!
Яўхім (глядзіць на Пархвена). Вось яно... Знайшліся... (Хапае за рукі Пархвена і Гарэліху.) Марш у галаву стала!
Чортаў Бацька. Што ты!.. Што ты!.. Ды я? Ды з ёю? То Зарубу, то мяне! Жартачкі?!
Арсень. Трэ было не высоўвацца!
Вастравух. Пацягнулі бычка.
Гарэліха. Каб я, сумленная ўдава?! Ды з гэтым эфіёпам?!
Крокі ўжо зусім блізка. Пархвена і Гарэліху пасадзілі сілком, змайстравалі вэлюм, вянок з галінкі. Пархвену паклалі за вуха кветку. Выгляд у “пары” надта смешны.
Заруба. Семярых прыжыла, а ўсё дзеўкай была.
Людзі размясціліся ў маляўнічых паставах. I вось ужо гэта сапраўды вяселле. Яўхіміха падае Кастусю кол.
Яўхіміха (Кастусю). А ты вастры кол!
Кастусь вострыць. I тут з-за хаты з’яўляецца капітан фон Юнген з салдатамі. Натоўп за сталом прыйшоў у рух. Людзі п’юць і відавочна “п’янеюць”.
Яўхім. Бяседа нішто сабе!
Арсень. Ты цёшчу на другі дзень набі, чым пад руку трапіць.
Чортаў Бацька. Дзеля чаго?
Арсень. Так... Каб ведала.
Яўхіміха (да Гарэліхі). Плач, кажу табе. Плач.
Гарэліха (галосіць). А-а родная ж мая матачка! А-а сама ж ты йшла за роднага татачку! А-а мяне ж ты аддаеш за чужога мужыка!
Гамонка робіцца бязладнай, твары – чырвонымі. Ідзе геніяльная містыфікацыя. Гульны, п’яны, шалёны натоўп не звяртае аніякай увагі на афіцэра і салдат.
Яўхіміха. Горка!
“Маладыя”, вагаючыся, цалуюцца. Гарэліха непрыкметна сплёўвае. Шум сціхае.
Арсень. Пі, кажу, пі, каб ты дзёгцю ўжо дзе была напілася!
Яўхіміха. Вой, упілася!
Вастравух. Пі!
Заруба. Білі мяне... малацілі... Вось вам і свята.
Арсень (суцяшае). Ну і чорт з ім, што набілі. Свята без мучаніка не бывае.
Юнген. Ці-ха!
Шум сціхае.