Лосеў. I тое... Другі аднафамілец, па чутках, Магілёўшчынай кіраваў.
Вітаўт. Парафіяновіч – распаўсюджанае прозвішча.
Лосеў. Канечне. Хіба мог юнец кіраваць такой махінай? Вам колькі?
Вітаўт (праз зубы). Дзевятнаццаць.
Лосеў. Небяспечныя бываюць цёзкі... хлопчык... Вы – не з тых. Вам, дзіця маё, трэба славу любіць... жанчын... Карыстацца іх узаемнасцю. Вы – прыгожы... хлопчык.
Вітаўт. Я магу вас папрасіць адмовіцца ад гэтага ідыёцкага звароту?
Лосеў. Так... Канечне... мой юны друг...
Паўза.
Дык вось, я наконт пашпарт а магу вам паверыць... Але сістэма – не. Трэба зрабіць лянівай яе бязлітасную памяць. Можа, ведаеце хаця што-небудзь?
Вітаўт. Адкуль?
Лосеў. Ну, не ведаеце – не трэба... Я гэта пра дробязь... Каб улады маглі праявіць звычайную мяккую паблажлівасць і аддаць вас на парукі бацькам... малады чалавек.
Вітаўт. Лічыце, што маладосць перашкаджае рабіць вялікія... (Асекся.) Лосеў глядзіць на яго.
Лосеў. Т -так... То бок – не... Я проста лічу, што вашаму ўзросту не вялікія справы, а каханне... Жанчыны, што праўда, любяць моцных, нязломных мужчын, але і ваша тонкая... тандэтная прыгажосць павінна ім падабацца...
Вітаўт (гледзячы ва ўпор). Гэта да чаго?
Лосеў (усміхаючыся). Ні да чаго. (Канфідэнцыяльна.) Шукайце жанчыну – кажа мая сістэма. I вось я, стары сыскны сабака, не ведаю, як гэта дастасаваць да вас... Якія вакол вас могуць быць жанчыны? Так, паненкі. Яны пішуць у альбомах, мараць аб прынцах і таму... павінны любіць вас.
Вітаўт. Канечне. Што я, пачвара?
Лосеў. Та-ак... Вельмі павінны. (Скоса глядзіць н а Вітаўта, які нервуецца.) Шкада мне! Хаця б трошачкі ведалі... Хаця глупства... Ад сістэмы адчапіцца.
Вітаўт. Я нікога не ведаю.
Лосеў. Шкада... Таму што гульня скончана, хлопчык... А ўлады ў такіх выпадках не жартуюць. На Магілёўшчыне – правал, пад Бахарэвічамі – правал, Белы жонд ад... вас адхіснуўся. Разумныя!.. Не з хамамі ж ім блакіравацца?.. Хаця б нехта... Сказаць аб ім – і ўсё...
Вітаўт. Я нікога не выдам.
Лосеў. Стоп! Як так не выдам? Вы ж толькі што сказалі, што нікога не ведаеце... Га?
Паўза.
Вітаўт. Я гэта... у тым сэнсе, што... не ведаю.
Лосеў (са знішчальнай пагардай). Фінціць пачынаеце... шчанюк? Выкручваецеся, баязлівец... Трус! Насцеражылі свае маленькія, мякенькія вушкі... мужчына, які так і не адбыўся? Лічылі, пэўна, што велічыны. А вам сапраўды паненкам у альбомы пісаць.
Паўза.
Вітаўт (з гонарам). Досыць, вы!.. Даўно мне хочацца кінуць у вашу... пысу пару сапраўдных слоў. Але зарубіце на сваім фіскальным носе, што я... я адзін буду адказваць... Што я ні-ко-га не прадам, бо я не з бітых кантаністаў, як вы, і не з хамскіх падпявал, як іншыя...
Лосеў (ціха). Хм...
Вітаўт . Я дваранін, я рыцар, і ў мяне свой саслоўны гонар... Так што можаце не нюхаць далей мяне. Дарэмна стараецеся.
Паўза.
“Мой юны друг...” “Хлопчык”. Вас у мае дзевятнаццаць год розгамі хвасталі... Вы тады для фельдфебеляў па піва бегалі... хам... А я батальёны, палкі вашы, як трусікаў, ганяў... Я... Трус... Я – Парафіяновіч, камісар Магілёўскай губерні.
Лосеў (з удаванай уражанасцю). То гэта – вы?
Вітаўт. Я!
Паўза.
Лосеў. Каледа старая... То гэ-т а, значыць, вы?.. Сапраўды рыцар. Муж... I гэта пры такой маладосці.
За тонам бязмернай павагі ў яго словах гучыць страшны, бадай непрыкметны здзек, але Вітаўт яго не заўважае. Вочы яго гараць, твар амаль прыўкрасны.
Я памыліўся з альбомнымі паненкамі. Такога вас і Жанна д’Арк пакахала б...
Паўза.
Чым жа вы маглі стаць, калі ўжо зараз?!
Вітаўт (глуха, горда і спакойна). Цяпер ужо нічым.
Лосеў. Т алент дзяржаўнага мужа. У яго дзевятнаццаць год?
Вітаўт. Мы – усе маладыя.
Лосеў. Т-так... I пры такіх здольнасцях увогуле – другарадная роля. Інспектар малаважнай губерні. Нейчы папіхайла... Паштальён чужых загадаў.
Вітаўт. Я паштальён, і я... ганаруся гэтым.
Лосеў (пільна гледзячы на яго). Т-так... Другі раз у самыя небяспечныя месцы. Фарпост Магілёўшчыны. Асуджаны на смерць Мінск... Як знарок...
Вітаўт. Значыць, вераць: магу.
Лосеў (узважваючы словы). Ой не-е... Нешта не тое. Вы што, не ведалі, едучы, што тут – усё... што ехаць сюды можа толькі смяротнік?
Вітаўт. Не.
Лосеў. Скажыце, а ў кіраўніцтве – я не пытаюся пра імёны – не было нікога, з кім у вас былі старыя звады?
Вітаўт. У мяне няма ворагаў.