— Прывядзі сюды гэтага караванбашы, — загадаў брэтонцу лейтэнант. — Праход у пячору зрабіце шырэй, нічога не бачна.
— Ну і калекцыя, — заўважыў салдат са слядамі сонечнага рака на твары. — Каля двух дзесяткаў.
— Гэта яшчэ мала. — Лейтэнант узяў ліхтарык і сам агледзеў усе патаемныя вуглы пячоры. — Паглядзеў бы ты, якія ўловы трапляюцца на падыходзе да Чырвонага мора.
— Там іх і перапрадаюць? — пацікавіўся салдат.
— Ды не, кажуць, на Аравійскім паўвостраве, ля Эр-Рыяда ці ў Джыддзе. А адтуль развозяць каторага куды.
— Добры, відаць, заробак, калі рызыкуюць гэтым займацца.
— Рызыка не большая, чым у звычайных кантрабандыстаў,— адказаў лейтэнант. — Патрульных атрадаў вельмі мала на такую прастору. Так што змагацца з гэтым перажыткам мінуўшчыны давядзецца доўга.
— Камандзір, — у пячору зазірнуў брэтонец, — караванбашы адмовіўся ісці. Што рабіць?
Лейтэнант моўчкі выбраўся з пячоры і расшпіліў кабуру з пісталетам. Вецер узмацніўся, і пясок сек па вачах.
— Адкуль у вас гэтыя дзеці? — спытаў лейтэнант у караванбашы на арабскай мове.
— Яны нашы, — прабурчаў караванбашы, пазіраючы міма лейтэнанта.
Брэтонец пераклаў астатнім салдатам словы старшага караваншчыка. Усе засмяяліся.
— Чаму ж вы тады іх так схавалі?
— Хутка пачнецца бура, — адказаў караванбашы па-ранейшаму раўнадушна. — Можа, самум. Толькі дурны не хаваецца, калі чуе блізкі подых шайтана пустыні. Вы таксама спяшайцеся дадому.
— Схавалі ад буры? — хмыкнуў лейтэнант. — А для чаго на некаторых дзецях ланцугі?
Караванбашы зірнуў на лейтэнанта, як на неразумнага падлетка.
— Цяпер многія дзеці не любяць працаваць, — растлумачыў ён і амаль на самыя вочы нацягнуў башлык. — Таму ўцякаюць на стаянках каравана ў пустыню. Яшчэ не разумеюць, што ў пясках іх чакае пагібель. Пустыня не шкадуе малых дурніц. Таму мы, калі заўважаем, што нехта з дзяцей збіраецца ўцячы, каб толькі не працаваць, ужываем ланцугі!
Гэта было вельмі працяглае для жыхара Сахары тлумачэнне, і караванбашы, скончыўшы апошнюю фразу, стаў пазіраць на лейтэнанта яшчэ больш паблажліва.
— Добра! — раззлаваўся ад гэтага позірку лейтэнант. — Паедзеш з намі на базу для праверкі.
Караванбашы нешта крыкнуў — і бедуіны, што знаходзіліся побач, усхапіліся, клацаючы затворамі карабінаў і ружжаў.
Але салдаты каля аўтафургончыка ўжо трымалі напагатове аўтаматы. Караванбашы зыркнуў на іх, нешта коратка сказаў сваім і паволі рушыў да машыны. Бедуіны раўнадушна, быццам нічога не здарылася, заняліся кожны сваёй ранейшай справай.
— Вазьмі палатку, чатыры чалавекі, зброю, тэрмас, — загадаў лейтэнант брэтонцу. — Чакайце мяне тут і будзьце напагатове.
— Ды не ўпершыню ж, — прабурчаў брэтонец, казыраючы.
Калі машына схавалася ў клубах пылу, салдаты перанеслі сваю амуніцыю да пячоры. Ніхто на іх не звяртаў ніякай увагі.
— Прыціхла — малышня, як птушаняты перад бурай, — заўважыў салдат-сенегалец.
— Дык яна хутка і наляціць, — упэўнена адказаў брэтонец і ссунуў кабуру з пісталетам на жывот. — Слухай, — звярнуўся да яго малады салдат, увесь рабы ад вяснушак, — няўжо сапраўды гэтым хлопчыкам зробяць потым аперацыі, каб яны сталі паслухмянымі?
Астатнія салдаты зарагаталі.
— Маліся алаху, — сказаў брэтонец, — каб не трапіць у палон да якога шэйха.
— Не можа быць, каб у наш час ды такія брыдкія аперацыі рабілі,— запярэчыў малады салдат.
— А ты, Марыс, пацікаўся данымі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, калі не верыш, — параіў брэтонец. — Нам жа недарма плацяць грошы за пошукі такіх караванаў.
— Гэты, са шрамам на фізіяноміі,— кіўнуў малады салдат у бок Селіма, — разумее французскую мову. Я заўважыў — прыслухоўваецца да нашай гаворкі. Гэй, хлопчык, ты адкуль? Як тваё імя?
Селім нават вокам не павёў. Сядзеў, прыціснуўшыся спінай да каменя. Ён думаў пра белага вярблюда, да якога яму мінулым разам не даў падкрасціся сабака. Цяпер, у мітусні з-за патруля, бедуіны так і не прывязалі сабаку сцерагчы «вярблюда шчасця».
— Йяука таскум? — звярнуўся раптам да яго брэтонец.
— Што ты такое яму гаворыш? — пацікавіўся рабы салдат.
— Пытаюся, адкуль ён.
— Дык малы, хутчэй за ўсё, не разумее.
— Разумее. Я ж бачу, што ён з арабаў. Муслім? — тыцнуў у Селіма пракураным пальцам сяржант.
Селім схіліўся і пачаў абмацваць ногі, якія шчымелі ад дзіцячай мачы. Некаторыя хлопчыкі не маглі дачакацца чарговага прывалу, каб апаражніцца. А можа, іх ніхто не вучыў, як трэба захоўваць чысціню ў торбах? Селім ад такога суседства вельмі пакутаваў.
Але цяпер ён нават не меў права наводзіць парадак, бо стаў ніжэй за іх.
— Зірніце, колькі смерчаў круціцца! — з нейкім жахам крыкнуў салдат-сенегалец, паказваючы ў напрамку калодзежа. — Вунь той, відаць, мог бы падняць нават вярблюда.
— Справа дрэнь, — прамовіў брэтонец. — Цяпер нам тут сутак двое тырчаць. Ох, і ночка будзе! Наглытаемся пяску. Давайце застанемся ў пячоры, а то яшчэ і палатку смерчам завалачэ ў самае пекла. Марыс, цягні амуніцыю!
— А дзеці бач зусім сцішыліся, — заўважыў салдат-сенегалец. — Як ты мяркуеш, сяржант, за дзяцей будуць судзіць аднаго старшага караваншчыка ці ўсю кампанію?
— Могуць наогул нічога не дабіцца. — Сяржант шпурнуў акурак, і яго падхапіла віхурай. — Усе будуць маўчаць. Канечне, установяць, што дзеці — не родзічы караваншчыкам. Але ж малыя будуць маўчаць таксама. Іх настрашылі. Пакуль будзе цягнуцца следства, тых, хто развяжа язык, могуць ці атруціць, ці прыдушыць.
«О жоўтая пустыня! — у думках маліўся Селім. — Выратуй мяне».
Над Сахарай быццам круцілася тысяча пясчаных бурнусаў.
— Гоніць на паўночны захад, — пачуў Селім голас сяржанта, які з цікавасцю назіраў за смерчамі, падобнымі ўжо на вялізных гадзюк, якія круціліся, стаўшы на хвасты.
— Куды гэта? — далучыўся да яго салдат са слядамі сонечнага рака на твары.
— Да алжырскай граніцы, а дакладней — на Ін-Іззан, я ведаю тыя мясціны, — данеслася да Селіма.
Караваншчыкі са зброяй у руках сноўдалі між палатак. Іх твары да самых вачэй былі захутаны капюшонамі. Ратуючыся ад пяску, нацягнуў капюшон і караваншчык, што ахоўваў дзяцей. Але ён амаль і не сачыў цяпер, хто выходзіць з пячоры. Як і астатнія, быў разгублены і занепакоены тым, што патруль забраў старшага.