— А да яго навошта? — не зразумеў Добыш.
— Машына ў яго ёсць, на машыне можна дагнаць Селіма і Хуары.
— А калі яны ўцяклі?
— Учора!
— А чаму адразу не сказаў? — абурыўся Добыш. Але пайшоў разам з Аклілем да Карнеева.
— У горад падшыванцы вязуць міну! — ахнуў Карнееў.— Тут з Амамам бяда, дык на табе — яшчэ і «бондэсант»… Дзе вы яго ўзялі?
Даведаўшыся, хто паказаў хлапчукам, як дзейнічае міна, Карнееў спахмурнеў:
— Зноў Сідкі, ліха на яго. Паліцэйскі камісар падазрае, што і ў здарэнні на электрастанцыі ён усё-такі замешаны. Магчыма, і зараз не без яго… Ну вось што: паліцыі паведамім па радыё, можа, перахопяць гэтых бондэсантнікаў па дарозе. А ты, Юрый Сяргеевіч, забірай Акліля — і на самалёце ў Аль-Джазаір! Дапаможаш там уладкаваць Амаму ў шпіталь. А потым сустрэнеце належным чынам бондэсантнікаў. Калі па дарозе іх усё-такі перахапіць не ўдасца, думаю, у Аль-Джазаіры яны павінны паявіцца праз тыдзень-паўтара. Дзейнічайце!
Дваццаць пяць кіламетраў «газік» імчаў па начной пустыні, каб паспець к самалёту. Добыш і фельчар увесь час трымалі непрытомнага Амаму на руках — так кідала машыну на пясчаных выспах-дзюнах. Акліль сачыў за дарогай. Толькі дзякуючы яго пільнасці машына двойчы не звалілася ў замецены пяском уэд — высахлае рэчышча.
Імчалі ў Аль-Джазаір і Селім з Хуары. Міна была з імі.
Селім і Хуары ехалі, можна сказаць, з камфортам — у кузаве спадарожнага грузавіка, які вёз трысняговыя цыноўкі. Грузавік належаў аднаму з будаўнічых атрадаў, што пракладвалі Транссахарскую дарогу. А цыноўкі выкарыстоўваліся для аховы лагера будаўнікоў ад сонца. Пасля таго як пастаўлены разборныя домікі або вагончыкі, паміж імі ўмацоўваюць два рады металічных трубак, на якія зверху накладваюць цыноўкі,— і з доміка ў домік можна пераходзіць у цяні. Хлопцы сядзелі ў кузаве, нібы ў якой пячоры, паспрабуй іх там хто ўбачыць. А грузавік імчаў у самы вялікі раён па здабычы нафты Хасі-Месаўд. Селім даведаўся, што адтуль прасцей за ўсё дабрацца да Аль-Джазаіра на спадарожных машынах. А пустыня вучыць людзей салідарнасці: ні адзін шафёр не праедзе міма, калі на абочыне заўважыць чалавека з узнятай рукой, абавязкова падвязе.
Але ў вялікім аазісе, назвы якога хлопцы нават не ведалі, Селіму ў галаву прыйшоў новы план.
Вадзіцель спыніўся ў гэтым аазісе, каб даць крыху роздых і сабе, і грузавіку. Пачаставаўшы хлопцаў галетамі і вадой, ён пакрочыў у духан. Селім і Хуары саскочылі з кузава ў гарачы пыл дарогі, адразу выклікаўшы да сябе цікавасць мясцовых хлапчукоў.
Першае, на што звярнуў увагу Селім, быў маленькі, падобны на саранчу аранжавы самалёт. Ён стаяў на роўнай пляцоўцы адразу за аколіцай. На такое дзіва варта было зірнуць бліжэй. Ад мясцовых хлапчукоў Селім і Хуары даведаліся: самалёт належаў вельмі важнай асобе, нават самому аменакалю, галоўнаму правадыру туарэгаў. Гэты сейід прыляцеў на перамовы са старэйшынамі аазіса. А потым самалёт павязе важнага сейіда ажно ў Аль-Джазаір, на сустрэчу з самім прэзідэнтам краіны. У гэта Селім не вельмі паверыў. Але ж на ўсякі выпадак хлопцы рушылі да духана — зірнуць на лётчыка, а заадно купіць бутэльку вады на дарогу.
Лётчыка яны ўбачылі каля бара. Ён піў каву і разглядаў французскі часопіс. Селім доўга ўзіраўся ў яго твар, каб нешта для сябе вырашыць.
Выпіўшы па шклянцы мінеральнай вады і купіўшы яшчэ бутэльку з сабой, хлопцы выйшлі на вуліцу. Сонца было ўжо нізка, спёка памалу спадала. Шафёр поркаўся ля свайго грузавіка. Хуары ўстрывожыўся.
— Пайшлі хутчэй сядзем, — прапанаваў ён, — а то паедзе без нас.
Селім яшчэ раз зірнуў на сонца, потым на самалёт. Праз адчыненае акно духана было відаць, што лётчык па-ранейшаму гартае стары часопіс.
— Пачакаем, — сказаў Селім. У яго голасе чулася ўпэўненасць, Хуары моўчкі падпарадкаваўся, заклапочана памацаў міну, якая нагрэла яму жывот…
Гэта быў той час, калі Акліль паведаміў Добышу, што хлопцы зніклі з лагера бурыльшчыкаў.
…Яны стаілі дыханне, калі лётчык раптам адчыніў багажнік. На Хуары кульнуўся цяжкі цюк, балюча прыціснуўшы хлопца да металічных рэбраў самалёта. Міна ўрэзалася Хуары ў бок, і хлопец праклінаў тую мінуту, калі згадзіўся з планам Селіма прабрацца ў самалёт. Ён ужо рашыў, што больш не вытрывае і скіне з сябе брызентавы чахол ад матора, пад які яны зашыліся.
Раптам у салоне пачуліся мужчынскія галасы. Дзверцы ў багажнае аддзяленне зноў прачыніліся, лётчык паставіў чамаданы. Праз чвэрць гадзіны, якія здаліся Хуары вечнасцю, зароў матор. Самалёт задрыжаў, металічныя рэбры ўрэзаліся ў бакі Хуары яшчэ мацней. Але можна было ўжо варушыцца і нават высунуць галаву з-пад брызенту. Селіму пашанцавала болей — прыціснула цюкам толькі нагу.
Праз некалькі мінут самалёт адарваўся ад зямлі — і ў Хуары закруцілася ў галаве. Аказваецца, ляцець было не так прыемна, як уяўлялася.
Селіму гайданка напомніла пра караван. Зрабілася млосна, і ён заплюшчыў вочы. У дрымоце ўбачыў пачатак Вялікага караваннага шляху. На краі яго тырчаў высечаны з чырвонага каменю вярблюд. Праносіліся туарэгі ў чорным адзенні, сарацыны ў стракатых бурнусах… «Дачка кракадзіла» працягнула Селіму жменю фінікаў. У другой руцэ ў яе люстэрка. Селім бачыць сябе ў ім па-ранейшаму прыгожым. О, з такім тварам можна паказацца і прынцу Амана… Але хлопчык-йаруба таўхае ў плечы — трэба бегчы, «вярблюд шчасця» сарваўся з прывязі…
Селім расплюшчвае вочы — яго сапраўды нехта трасе за плячо. Чый гэта такі знаёмы твар? О алах, лётчык!
Хлопцы неўпрыкмет для сябе паснулі і не заўважылі, як самалёт прызямліўся на ўскрайку аэрапорта алжырскай сталіцы. Важны сейід і яго спадарожнікі селі ў машыну, якая іх чакала, а лётчык пачаў прыбіраць салон. Адчыніўшы дзверцы ў багажнае аддзяленне, ён быў непрыемна ўражаны, заўважыўшы там двух падшыванцаў, якія соладка пахрапвалі, паклаўшы раскудлачаныя галовы на прыгожы скураны чамадан. Лётчык з лаянкай ухапіў абодвух «зайцаў» за каршэнь і выцягнуў на лётнае поле. Толькі тут хлопцы ачомаліся і зразумелі: справа для іх можа скончыцца не толькі грымакамі, але і размовай у паліцыі.
Першы ўзбунтаваўся Хуары. Ён раптоўна з лямантам абвіс, спадзеючыся, што каўнер курткі, за які ўчапілася рука лётчыка, абарвецца. Селім зрабіў тое ж самае. Лётчыку прыйшлося цягнуць абодвух ды яшчэ асцерагацца, каб каторы не ўкусіў за руку. Хуары пачаў брыкацца. У адказ лётчык страсянуў хлопца як грушу і так наддаў яму каленам па мяккім месцы, што ў Хуары ляснулі зубы. І тут здарылася тое, што рана ці позна павінна было здарыцца: кашуля Хуары выехала са штаноў — і пад ногі лётчыку чмякнула такая цацка, што той на момант аслупянеў. Але гэта працягвалася, можа, секунду. «Бомба!» — адхіснуўся лётчык і, закрыўшы галаву рукамі, пляснуўся на бетонную пліту. Хуары аднёсся да здарэння больш разважліва: схапіўшы міну, нырнуў з ёю пад вялізны бензазапраўшчык, за якім было крокаў дзесяць да агароджы. Селім кінуўся за ім.
— Трымай іх! — закрычаў лётчык механіку, які здзіўлена назіраў за падзеямі, стоячы на лесвіцы каля матора. — Трымай, у іх бомба!
Але механік як здранцвеў і, толькі шчыльней прыціснуўшыся да самалёта, пазіраў на вадзіцеля бензазапраўшчыка. Той даваў лататы зусім у другі бок ад таго, куды імчалі небяспечныя «зайцы».
Хлопцы перабраліся цераз бетонную агароджу і зніклі ў зараслях акацыі і язміну. Хвілін праз колькі на месца здарэння прыйшоў паліцэйскі. Ён падрабязна распытаў пра ўсё ў пілота, механіка, а таксама вадзіцеля бензазапраўшчыка. Яшчэ праз гадзіну хлопчыкаў пачала шукаць ахова аэрапорта. І толькі пад вечар наступнага дня ў паліцэйскае ўпраўленне горада паступіла першая інфармацыя з пустыні. Яе супаставілі з той, што была атрымана з аэрапорта. Ці не адны і тыя гэта?
— Як скрозь зямлю праваліліся, — дакладваў начальству малады рухавы капітан, якому даручылі гэтую справу.
Ён не падазраваў, што сказаў ледзь не праўду.
Ведаючы горад як свае пяць пальцаў, Селім і Хуары старымі дварамі і патаемнымі пералазамі выслізнулі за аколіцу. Гэтак жа непрыкметна прабраліся да руін турэцкай крэпасці. Усё навокал, здаецца, было ціха. Нават козы пасвіліся далёка, ля ўзарванай французскай вілы. Хуары асцярожна адсунуў кавалак іржавай бляхі і з хваляваннем зазірнуў у цёмную шчыліну. Але перш чым лезці ў нетры старых руін, Хуары кінуў туды сваю куртку — раптам там стаілася змяя, каб падпільнаваць мышэй ля ўвахода ў сутарэнне.
— Чаго ты? — нецярпліва сказаў Селім. — Лезем. Хуары зірнуў на яго з пагардай: няхай не забывае, хто тут цяпер галоўны.
— Запалкі не згубіў? — спытаў ён. — Даставай свечку.
Сутарэнне дыхнула на хлопцаў холадам і насцярожанасцю. Хуары ўспомніў колішнюю параду Акліля і сплёў на левай руцэ пальцы крыжыкам. У правай ён трымаў кавалак трубы. Селім чыркнуў запалкай і запаліў свечку. Ён часта дыхаў, азіраўся. На ўсякі выпадак Хуары пастукаў трубой па сцяне і асцярожна рушыў у глыб сутарэння. Падобна было, што тут нехта быў: праход быў загароджаны знаёмымі Хуары дзверцамі ад італьянскага грузавіка. Нават і агонь іх не ўзяў, яны толькі крыху пакарабаціліся і пачарнелі. Хуары пачаў паціху адсоўваць нечаканую перашкоду. Селім дапамагаў. Але дзверцы раптам саслізнулі з каменя і так грымнуліся, што хлопцы адхіснуліся, як ад выбуху.
— А, каб цябе шайтан! — з вохканнем прамовіў Хуары, бо добра выцяўся патыліцай аб камень. — Няўклюда! Палі свечку!
Селім моўчкі памацаў каля сваіх ног — свечка не толькі патухла, але і вывалілася з рукі. Чыркнула запалка, за ёй другая. Нарэшце зноў трапяткі язычок полымя свечкі лізнуў каменную столь.
— Свяці сюды, — Хуары сеў на кукішкі перад нішай, над якой узвышаўся каменны леў.— Ну, бачыш?
Селім паторкаў у нішу кавалкам трубы. Сапраўды, падобна на тайнік.
— Сюды б добры зарад толу, — паважна прамовіў ён. — Янычар…
Ён не паспеў скончыць фразы. Рот яму нехта заціснуў, бы абцугамі. У нос патыхнула тытунёвым дымам і рыбай.
«Паліцыя!» — чамусьці падумалася Селіму. Ён упаў на калені, але яго тут жа ўзнялі і страсянулі. Хуары таксама быў схоплены.
— Ні гуку! — папярэдзіў іх сіплаваты мужчынскі голас, хаця яны і так толькі глуха мычалі.
Хлопцаў паставілі тварам да сцяны і асвяцілі электрычным ліхтарыкам. Селім машынальна азірнуўся на яркае святло і прамовіў узрадавана:
— Халід! Гэта ж я, Селім.
— Маўчаць! — загадаў мужчына з сіплаватым голасам і кінуў свайму напарніку, у якім Селім прызнаў знаёмага: — Зірні, што ў кішэнях шчанюкоў.
Хуары адчуў, як яго кішэні спрытна выварочваюць, на дол вываліліся ўсе скарбы — дзве галеты, запалкі, ножык, кашалёк з дынарамі, частка якіх належала Аклілю…
— А падзівіся, што ён за пазухай трымаў! — усклікнуў Халід.