— А я думаю. Школу нацыянальнага навучання павінен прайсці кожны. Яна — як фундамент. Гэта кажу вам я, грамадзянін зямлі, інтэрнацыяналіст.
— Адкуль такое? Нешта па вашых вершах я не заўважыла.
— Чалавек расце хутчэй, чым яго кнігі. Я за жыццё прайшоў тры такіх прыступкі…
— Першая?
— Артадаксальны патрыятызм…
— Ого! А другая?
— Абражаны нацыянальны гонар.
— Зразумела… А зараз?
— Я вельмі люблю радзіму. Вельмі. Часам да слёз. Але я не ведаю, чаму нягоднік-беларус павінен быць мне бліжэй за высакароднага іспанца.
На яе твары з'явілася хітраватая ўсмешка:
— Ну, а што вам бліжэй пры гэткіх касмічных парывах: негрыцянскія "спірычуэлс" ці свая «рэчанька»?
— Рэчанька. Але гэта ад прывычкі.
— Ну і вось. Усяму шкодзіць гэтая "во поле берёзонька". I ўвогуле атрымліваецца "чаму ж мне не пець?". З-за гэтага не разумеюць адзін аднаго, і агульная культура не можа выйсці на прастор.
— Не разумеюць не з-за гэтага. Вы ведаеце… Тут і вы на правільнай сцежцы, і я. Але вы трохі не дадумалі. Калі б ваш Мусаргскі не ўварваўся ў культуру Захаду — яны дагэтуль лічылі б рускіх музычнымі дзікунамі, і вы не маглі б сесці за стол стварэння агульнай культуры, як роўная.
Спрэчка гэтая была непатрэбнай. I таму ён перавёў размову на іншае.
— Давайце лепей бананаў купiм. Вось латок.
Абдзіраючы банан, ён не стрымаўся:
— А сапраўдная антонаўка ўсё ж лепей.
Засмяяліся.
— Вы прыгожа ясцё, — сказаў Андрэй. — Людзі рэдка прыгожа ядуць. Нават унутрана інтэлігентныя нагадваюць у гэты час то малпу з яблыкам, то тыгра над косткаю. А вы…
— У вас ружовы туман у вачах. Мастакам найбольш цяжка маляваць каханую.
— Па-мойму, глупства.
— Ну што вы заўважаеце ў каханай?
— Усё.
— Не. Нічога, Зусім нічога. Калі пачынаеце заўважаць нешта — гэта ўжо канец.
Яна спынілася ля вялізнага шэрага будынка. Стаў і ён.
— Вы не заўважаеце нi майго вялiкага рота, нi худых плячэй — нiчога. Вы загiпнатызавалi сябе, Андрэй.
Ён стаяў, упарта, па-бугаінаму, нахіліўшы галаву:
— Напляваць. Я ведаю толькі, што для мяне ўсё гэта падстава, каб захапляцца.
У яе вачах зноў быў той разгублены выраз боязі чагосьці і цягі. Але яна хутка справілася.
— Проста вы там у сябе рэдка бачыце такіх жанчын. Вы ведаеце толькі мяне і таму перабольшваеце мае сціплыя добрыя якасці. А такіх, як я, — тысячы. I калі вы зведаеце гэта асяроддзе — я паблякну сярод іншых і застануся звычайнай шэранькай жанчынай… Замужняй… Чужой… I вы забудзеце мяне.
"Вось яно, — штурхнулася ў галаве Андрэя, — падрыхтаванае".
— Зойдзем, — сказала яна.
— Не пайду… — змрочна сказаў Андрэй,
— Але я зайду з вамi, хоць буду нядоўга.
— Вы абяцалі аддаць тэты вечар мне.
— Нечакана з'явіліся справы. А я не хачу, каб па маёй правіне вы сумавалі цэлы вечар.
— Не.
— Ну… я вас прашу.
Андрэй акінуў яе постаць і цяжка ўздыхнуў:
— Добра. Толькі… ведайце, я знаю, нашто вы гэта робіце. I не ўхваляю.
Яна ўздыхнула нават з нейкай палёгкаю. Абое зайшлі ў пад'езд, падняліся на трэці паверх. Аксамітна праспяваў званок.
За дзвярыма чуліся мяккія спевы. Потым крокі. Потым ляснуў замок.
— Арынушка, — сказаў незвычайна пявучы голас. — Бог мой, заходзь. Заходзьце.
У прыхожай было цёмна, відаць, назнарок, і Андрэй не бачыў той, што адчыніла дзверы. У паўцемры ён адчуваў толькі шолах убору і гаркаваты пах нейкай невядомай парфумы, чуў толькі, як сяброўкі пацалаваліся.
— Андрэй, — сказала Горава, — гэта Ганна. Я яе выдам: яна мне ўсе вушы пратрубіла: «пазнаём» ды «пазнаём». Знаёмцеся.
У поўнай цемры Андрэй працягнуў руку, i тут раптам, быццам сам сабой, пачаў налiвацца вадкiм святлом матавы шар пад столлю.
Але перш чым убачыць, ён адчуў у сваёй руцэ моцную і вузкую руку гаспадыні, асабліва цёплую пасля знадворнага холаду. А калі ўбачыў — веі яго здрыгануліся. Перад ім стаяла нешта такое, што можна пабачыць… ды не, бадай, нідзе і нельга было такога пабачыць.
Валасы гаспадыні былі заплецены ў касу таўшчынёю з руку. Залацістыя, з адлівам у пшанічны колас, яны высокай каронай ляжалі на галаве. I амаль неверагодным пры такіх валасах быў янтарны румянец скуры, смаляныя бровы і чорныя вочы пад доўгімі, як стрэлы, веямі, такія чорныя вочы, што зрэнкі амаль зліваліся з райком.