Дзяцюк увайшоў у двор. Дзе-дзе, а тут яму належыцца начлег. Ён жа сам гэты дом будаваў.
- Гэй! Гэй! А куды ты? - гукнуў за iм з ганка чалавек у доўгiм кажусе.
Вiдаць, ужо было холадна на дварэ.
Мiхалка павярнуўся.
- Гэта я, - сказаў ён. - Iду спаць у сутарэнне.
Чалавек у кажусе абурыўся:
- Тут што - жабрацкi гатэль, каб вам начаваць?
- А я ж тут рабiў усё лета, - збянтэжыўся дзяцюк.
У сенцах паказалася вартаўнiкова жонка, непакоячыся пра мужа.
- Што тут робiцца?.. Хто гэта?.. Можа, злодзей? - спыталася яна.
- Ды не. Толькi вось гэты кажа, што ён тут працаваў, што i начлег яму належыцца... Дурнаваты!..
У Мiхалкi загарэлiся вочы, ён засмяяўся i падбег да вартаўнiка.
- Дык вы з нашай вёскi? - спытаўся радасна.
- А чаму гэта? - здзiвiўся вартаўнiк.
- Бо так на мяне гавораць у нашай вёсцы... Бо я - дурны Мiхалка!
Вартаўнiкова жонка захiхiкала, а сам ён пацiснуў плячыма i сказаў:
- Што ты дурны, дык гэта вiдно. Аднак я не з вёскi, а з горада... З Лапаў!* - дадаў ён такiм тонам, што пасумнелы дзяцюк ажно ўздыхнуў.
* Лапы - гарадок на Беласточчыне.
- Уга! Гэта ж, вiдаць, такi самы вялiкi горад, як Варшава?
- Такi - не такi, - адказаў вартаўнiк, - а ўсё ж горад нiшто сабе.
Ён памаўчаў, а потым:
- А ты, само сабой, кацiся адгэтуль, бо спаць тут няможна.
Дзяцюк i рукi апусцiў. Ён жаласна зiрнуў на вартаўнiка i спытаўся:
- Куды ж я пайду ў такi лiвень?
Трапнасць гэтай заўвагi ўразiла вартаўнiка. I сапраўды - куды ж iсцi ў такую навальнiцу?
- Што ж, - сказаў ён, - заставайся тады, калi лiвень. Толькi глядзi, каб ноччу красцi не захацелася. А ўранку на самым золаку ўцякай, каб гаспадар не ўбачыў. Бо гэта быстры пан!
Мiхалка падзякаваў, пайшоў у флiгель i вобмацкам залез у знаёмае сутарэнне.
Расцёр ацэплыя рукi, выкруцiў мокрую сярмяжыну i лёг на цаглянай крошцы i стружках, якiх калiсьцi нанасiў сюды.
Горача яму не было, наадварот - нават трохi холадна i мокра. Аднак ён з маленства прывык да галечы i на цяперашнюю невыгоду зусiм не зважаў. Горш было ад думкi: а што далей? Цi шукаць працы ў Варшаве, цi вяртацца дахаты? Калi шукаць працы, дык дзе ды якое? А як дахаты вяртацца, дык як i чаго?
Голаду ён не баяўся. Было ж яшчэ два рублi, ды, зрэшты - што той голад навiна для яго?
- Ат, што бог дасць, - шапнуў ён.
Перастаў непакоiцца пра заўтрашнi дзень, цешыўся сённяшнiм. На дварэ цурболiць дождж. Дрэнна было б цяпер у раўку, а тут жа так здорава!
I заснуў, як стомлены мужык, якi, калi яму што снiцца, кажа, што гэта душы нябожчыкаў яго наведвалi.
А заўтра... Будзе што бог дасць!
Зранку распагодзiлася, нават i сонца блiснула. Мiхалка яшчэ раз падзякаваў вартаўнiку за начлег i пайшоў. Быў ён зусiм бадзёры, хоць ад учарашняга дажджу валасы зляпiлiся, а сярмяга ўдубянела, як скураная.
Пастаяў трохi перад варотамi, раздумваючы, куды падацца, улева цi направа? Заўважыў паблiзу адчыненую карчму i зайшоў туды паснедаць. Выпiў добрую чарку гарэлкi i весялейшы пабрыў туды, дзе вiдаць было рыштаванне.
"Цi працы шукаць?.. Цi дахаты вяртацца?.." - таўклiся ў галаве яго думкi.
Раптам аднекуль непадалёку пачуўся гук, нiбы коратка загрымела, потым другi раз - мацней.
Дзяцюк зiрнуў туды.
Крокаў з дзвесце направа вiдаць быў верх рыштаванняў, а над iмi як быццам чырвоны дым...
Штосьцi там адбылося. Мiхалку ахапiла цiкаўнасць. Пабег туды, коўзаючыся i пляхаючы па лужынах.
На незабрукаванай вулiцы, дзе зрэдку стаялi дамы, мiтусiлiся ўстрывожаныя людзi. Крычалi i паказвалi рукамi на незакончаную будоўлю, каля якой ляжалi дошкi, паламаныя слупы i свежы друз. Над усiм гэтым уздымаўся чырвоны пыл.
Мiхалка падбег блiжэй. Там ужо ён убачыў, што здарылася. Абвалiўся новы дом.
Адна сцяна рассыпалася зверху да нiзу, а другая - на большую палавiну.
У разбураных сценах тырчалi вушакi i аконныя рамы, а бэлькi перакрыццяў абвалiлiся, пагнулiся ды паламалiся, як трэскi.
У вокнах суседнiх дамоў паказалiся перапалоханыя жанчыны. А на вулiцы, апроч рабочых, было толькi чалавек некалькi. Вестка пра здарэнне яшчэ не дайшла да цэнтра горада.
Першы апомнiўся галоўны майстар.
- Нiхто не загiнуў? - спытаўся ён, дрыжучы.
- Здаецца, не. Усе якраз снедалi.