Адна са сьвечак замігцела ў апошнім жаданьні жыць – і згасла, ператварыўшыся ў брудную лужыну воску. Мокры вецер ударыў у шыбы, так што астатнія, яшчэ жывыя, агеньчыкі ірвануліся ўбок… Стары дом, стоячы па драўляныя калені ў сакавіцкай вадзе, зарыпеў, ціхутка загаласіў, нібы ў прадчуваньні сьмерці. Пяцёра людзей у ім змоўклі, туга адгукнулася ў іх сэрцах.
— Скончыцца паводка, сыдзем адсюль… І кожны з нас пойдзе ў свой бок, — прагаварыў Ной. – І, магчыма, ніколі мы больш не сустрэнемся, а можа быць, камусьці станецца лепш не сустракацца…
— Што ты такое гаворыш? – устрывожылася Дарота.
— Ён гаворыць праўду, — змрочна патлумачыў Беларэцкі. — Нам выпала жыць у часы пераменаў. А гэта, паводле кітайскай прымаўкі, найгоршы лёс. Ніхто яшчэ ня ведае, дзе варта быць, хто пераможа… Магчыма, нехта з вас будзе кіраваць дзяржавай… Нехта адап’е ад атрутнага кубку славы… А потым сустрэнемся ля адной сьцяны – у вышчарбінах ад куль… І, магчыма, у кагосьці ў руках будзе рэвальвер, а ў кагосьці – пустэча безнадзейнасьці.
— Ну, вы й нагаварылі тут, дзядзька Андрэй, — бесклапотна засьмяялася Зося. – Нават цмок спалохаўся… Пачакайце, мы яшчэ запросім вас на выставу Ноя…
— На якой будуць твае партрэты, Зося! Ты… ты дазволіш мне намаляваць цябе? — Ной глядзеў на дзяўчыну з такой трывогай і напружаньнем, нібыта яна, як дачка Жыжаля, зараз зварухне вейкамі, і агонь спаліць сэрцы.
— Малюй, што мне, шкада…— адказала Зося перабольшана абыякавым голасам. Але Ной не захацеў пачуць гэтай абыякавасьці і з удзячнасьцю дакрануўся да рукі прыгажуні – лёгка, як да аблачынкі… Але рука мастака здрыганулася, нібыта ён сапраўды дакрануўся да агню…
— А вось мае шляхетныя продкі малявальшчыкаў лічылі за дворню, — лена прамовіў Улад. — Праўда, відачынцаў ды блазнаў яны лічылі за яшчэ ніжэйшае саслоўе – як у Індыі каста недатыкальных. Так што я ў іх вачах – ізгой… Вылюдак… Моцныя людзі, уладары свайго часу ня любяць вымыслаў. Нядаўна вычытаў верш нейкага пачаткоўца Кудзелькі пад назвай “Скокі на могілках”:
Проста дзеля нас парада.
Ной скрывіўся.
—Ну, гэта толькі па юначай маладосьці можна рэкнуць… Гэты Кудзелька пад імем Міхась Чарот сам рамантычных вершаў панапісваў. І ніводнай уладзе ня прыйдзе ў галаву, скажам, заараць могілкі або пабудаваць на магілах тэатр.
— Мы яшчэ ня ведаем, на што здольная гэтая ўлада, – пан Беларэцкі падняў каўнер сурдута. Нібыта яму стала холадна. У шыбы зноў ударыў вецер, і дом затрашчэў, зашапталіся па ягоных вуглах цені, нібыта паветнік – страшная шасьцікрылая птушка – выявіў у гаспадарцы недагляд і цяпер грозіць нядбайнаму гаспадару. Улад таксама сьцепануўся, нібы ад сіверу.
— Партрэт свой ня кожнаму можна даверыць пісаць. Выявы, зробленыя асабліва старанна, могуць быць проста небясьпечнымі для сваіх арыгіналаў…
— Што ты выдумляеш? – азваўся Ной. – Партрэт Дарыяна Грэя ўспомніў?
Малады артыст адмоўна паківаў галавой.
— Ды не… Нават мой знаёмы скульптар распавядаў, што калі здымае з каго гіпсавую маску, дык асабліва чуйным асобам пасьля гэтай працэдуры дрэнна, нібыта пасьля крывіпушчаньня. Паспрабуй сфатаграфаваць або намаляваць індзейца або бедуіна – палічыць, што ты яго забіць хочаш… Вунь у мінулым стагоддзі вылавілі ў моры неверагодна гожую драўляную скульптуру, якая ўпрыгожвала калісьці нос карабля. На скульптуры знайшлі надпіс: “Аталанта”… Пакуль давезьлі да берагу – карабельны штурман застрэліўся ад каханьня да гэтага кавалка драўніны. Потым засіліўся наглядчык музею, у які яе зьмясьцілі… Кажуць, праседжваў перад Аталантай дні і ночы, вачэй не адрываючы… Я сам ведаю падобную гісторыю – ад бацькі.
Дарота паставіла перад Уладам новы кубак з гарбатай.
— Асьцярожна, кіпень. Ну вось, казала ж, не хапайся… Апёкся, як малы. Зараз табе, Ной, нальлю. А пакуль, Улад, распавядзі, калі ласка, сваю гісторыю. Мастацтва і містыка лепей, чым палітыка.
Улад ізноў дакрануўся да гарачага кубка кончыкамі пальцаў, памаўчаў…
— Ну што ж, магу распавесьці.
Кожны мянчук ведае, хто такія Ваньковічы. Інсургенты, масоны, авантурысты – як толькі пра іх не трапалі языкамі нядобразычліўцы. Патрыёты, ваяры, паэты і мастакі – казалі прыхільнікі. Гадоў пяць таму, падчас беспрытульнага блуканьня ў тэатральна-эсэраўскіх марах, і мне, у ліку іншых бедакоў-беларусаў, давялося разжыцца капейчынай “Установы ўзаемнай дапамогі роду дваран Ваньковічаў”.
Вядома, найперш успамінаецца вялікі Валенцій, мастак з гэтага роду, які маляваў Пушкіна і Міцкевіча і памёр на руках апошняга ў Парыжы… Беларускамоўныя вершы Міцкевіча зьнішчылі сваякі. Карціны Валенція Ваньковіча разьвезьлі па сьвеце… І беларусы зноў ні пры чым, як дуб да жолуда. Дык вось, болей паўстагоддзя прамінула ад часоў чарговага паўстаньня супраць імперыі, у якім, вядома, бралі ўдзел і Ваньковічы. Асабліва вылучаўся сын Валенція – Ян Эдвард. Працаваў ён лясьнічым, меў маёнтак у Сьляпянцы. Але ворагі ведалі яго як інсургента па мянушцы Ляліва, і хто, як не лясьнічы, мог зрабіць свой атрад нябачным у пушчы? І коньнік быў ён такі, што нагадваў кентаўра… Менавіта гэта адной лістападаўскай ноччу – хоць вока выкалі — выратавала яго ад пагоні. Але не ад цяжкой раны… Лясьнічы зваліўся з каня на адной з ускраінных вулак Менску – што ж, на кожнага ёсьць ягоная куля, і верагоднасьць сустрэчы з ёй ня болей пралічаная, чымся сустрэча з сапраўдным каханьнем. Конь, ашалелы ад доўгага намёту, не спыніўся, страціўшы седака… Ян Эдвард дарэмна спрабаваў нешта разгледзець у непрагляднай, як саван, цемры, прашытай халоднымі ніткамі дажджу. Мёртвы сон гораду. Ні ліхтара, ні нават агеньчыка лампады… Вось, здаецца, каменны ганак нейкага дому. Але дзьвярэй няма — сьцяна… Ці знойдзе паранены інсургент прытулак, ці адсюль пачнецца ягоны шлях да пятлі? Ян адчуваў, што сьцякае крывёю. Хоць трохі б сьвятла… У гэтым горадзе былі дамы, стукацца ў якія Ваньковіч не хацеў нават паміраючы. Крэсіва інсургент заўсёды мае пры сабе… Слабы агеньчык асьвяціў каменную сьцяну ў цёмных рагах, вакно з зачыненымі аканіцамі… Здаецца, вугал Францысканскай? Агонь змрочна люстраваўся ў цёмнай лужынцы, што ўтварылася ля параненага пляча… Яну здалося, што сама ноч хіснулася перад вачыма, як адлюстраваньне на паверхні бяздоннага віра… Як ён саслаб… Не заўважыў адразу… Вось жа – дзьверы. Апошнім намаганьнем інсургент стукнуў у іх… Перад тым, як страціць прытомнасьць, падалося: дзьверы расчыніліся, з іх пацягнула дзіўным пахам – як быццам адчыніўся стары-стары куфар…
Паранены ачуняў у ложку – вялізным, як Грунвальдскае поле, і цьвёрдым, як зямля таго поля. Разныя калоны з чорнага дрэва, якія мусілі падтрымліваць зьніклы балдахін, страшэнна нагадвалі калоны ўсыпальніцы. І пакой быў вялікі, пусты і цьмяны. Са шчылінаў аканіцаў прабівалася туманістае сьвятло. І нібыта з гэтага сьвятла да ложка наблізілася постаць. Ян убачыў бледны гожы твар, вялікія вочы, сумныя-сумныя, аж сэрца зашчымела ад болю, што ў іх люстраваўся… Потым Ваньковіч так і ня змог успомніць, у што была апранутая дзяўчына – але дакладна, што ў чорнае, і нават гук яе голасу зьнік з памяці – хаця яны размаўлялі… Шматкроць ён спрабаваў яе намаляваць – заўсёды меў з сабой нататнік з алоўкам. Карона цёмных кос над высокім белым ілбом… Горка падціснутыя вусны, нос з вытачанай гарбінкай, зламаныя бровы. Вочы сьветла-шэрыя… Адзін куточак роту трохі прыўзьняты, і ад гэтага выраз твару незразумелы: спачуваньне? Насьмешка? Ваньковіч не даведаўся ні імя паненкі, ні хто яна. Хаця ўчынку незнаёмкі не дзівіўся – многія шляхцянкі зладжвалі лазарэты для паўстанцаў у сваіх маёнтках, насілі жалобу па загінулых, хаця гэта адмыслова забаранялася, і па асабістым загадзе менскага губернатара за зьяўленьне на людзях у чорнай сукенцы належала заплаціць штраф у 50 рублёў срэбрам.
Ішлі дні, а Ян усё нікога ня бачыў, акрым сваёй таямнічай гаспадыні. Патроху ён пачаў уставаць, хадзіць па пакоях – усе цёмныя, пустэльныя. Спрабаваў адчыніць хаця б адно вакно – але ці ён так саслаб, ці рамы былі зусім нерухомыя ад старасьці… Што ж, нельга дакараць за перасьцярогу тых, хто рызыкуе жыцьцём дзеля высакароднай справы. Магчыма, дом лічыўся закінутым, і ня варта было, каб выпадковы мінак заўважыў, што ў ім нехта жыве. Праўда, дом, відаць, знаходзіўся зусім наводшыбе — з-за вокнаў і вечна вільготных муроў не далятала ніводнага гуку, як у магілу. Але жандары правяралі нават пакінутыя дамы…
— Толькі кроў і агонь адчыняць дзьверы гэтага дому, — супакоіла гаспадыня, і Ян у чарговы раз патануў у яе вялізных вачах колеру шэрага сакавіцкага неба. Так, гаспадыня не памыляецца – вораг сюды ня ўвойдзе, не праліўшы крыві. Зброя пры інсургенце. І шабля, упрыгожаная адзіным, але затое вялізным дыяментам – спадчына прадзеда. І пісталет, праўда, без набояў… Але Ян чамусьці быў пэўны, што ў гэтым доме знойдуцца і порах, і кулі… Аднекуль жа браліся на стале хлеб і віно, і іншыя няхітрыя стравы, смаку якіх таксама ня памятаў. Размовы між госьцем і пані нагадвалі веснавыя ручаіны – то хаваюцца пад сьнегам, то зноў блішчаць на сонцы, то прыпыняюцца, цяжка перакочваючы каменьчыкі. Ян расказаў пра сябе ўсё… І пра першае няўдалае каханьне, і сваю мару паўтарыць славу бацькі – стаць мастаком… Пра лемпарда, апошняга ў гэтых краях, які аднойчы патрапіў на прыцэл Янавага ружжа – але паляўнічы так і не наважыўся націснуць на курок і дазволіў лясному волату ў плямістым жоўтым футры, старому, але ўсё яшчэ пагрознаму – сысьці, каб сустрэць сьмерць, годную апошняга з роду, сьмерць на волі. І пра лясных птушак з сінімі пёрамі, што хаваюцца ў зарасьцях глогу і крычаць галасамі немаўлятаў, пра русалак, што гушкаюцца на сплеценых галінках бярозаў, і варта пакласьці пад дрэвам барану – русалка ўблытаецца ў яе валасамі і будзе табе слугаваць… Калісьці Ян хацеў злавіць такую… Але – навошта злоўленае каханьне? Хіба яго параўнаеш з такім – якое нараджаецца цяпер у ягоных грудзях, высьпявае, як перліна ў сваёй ракавінцы, ад першай пясчынкі, што ўчыніла непераходны боль, і абрастае, павольна і непазьбежна, усё новымі слаямі перламутру, павялічваецца і зьзяе, і ўсё больш вярэдзіць душу і баліць…
Ян і гаспадыня моўчкі блукалі па паўцёмных пакоях. Іх павольныя рухі нагадвалі старажытны прыдворны танец – бяз дотыку рук, з узаемнымі цырымоннымі паклонамі, з прыхаваным агнём – прынамсі, у грудзях Яна ён палаў... Як палаў ліхтар у яго руцэ, калі па крутых цёмных прыступках яны з гаспадыняй спусьціліся ў сутарэньні дома. Аб гэтым папрасіў Ян – бо сутарэньні былі і пад домам ягоных продкаў на Валоцкай, ля менскай Саборнай плошчы. Яны існавалі яшчэ да таго, як Ваньковічы пабудавалі свой дом, і дзе заканчваліся – ніхто дасюль ня зьведаў. Казалі, што зямля пад усім цэнтрам горада - як у мурашніку… Што ж, Ваньковічы карысталіся сваймі сутарэньнямі неаднойчы… Цёмнымі вузкімі лазамі прабіраліся на таемныя спатканьні з іншымі змоўшчыкамі, уцякалі з аблогі, хавалі зброю… Але тут, у гэтым доме, сутарэньні выглядалі іначай. Высокая столь, пасярэдзіне – тоўстая каменная калона… Гаспадыня абшчаперыла яе, прыклалася да каменя ілбом:
— Паслухай…
Ян таксама прыхінуўся да калоны з другога боку. Глухі гук – быццам пад зямлёй нехта біў вялізным молатам па вялізным кавадле, і ад удараў уздрыгвалі нават каменная падлога і калона.
— У кожным горадзе ёсьць такое месца, — ціха прагаварыла гаспадыня. – Сэрца горада… Магчыма, гэта волат Менеск усё яшчэ круціць свае жорны і перамолвае камяні – іначай яны будуць расьці і запоўняць усю зямлю. А можа, гэта б’юць крыніцы – кроў зямлі. Выпусьці яе дарэшты – і зямля памрэ. А можа, гэта барабаны, якія склікаюць падземную варту – ведаеш, пад кожным горадам ёсьць свая падземная варта?
— Я ведаю толькі адно – я кахаю цябе, — прашаптаў Ян і асьцярожна паклаў далонь на руку гаспадыні, прыцінутую да каменю калоны. Якія халодныя пальцы… Тонкія бровы пані выгнуліся, нібыта ў недаверы.
— Гэтае сутарэньне памятае гісторыю аднаго палкага каханьня…
Прыгажуня адышла ад калоны і пачала расповед тым жа ціхім голасам, нібыта хтось мог падслухаць.
— Гісторыя, старая, як гэты сьвет… Тут жыў купец з трыма дочкамі. Дзьве родныя, адна прыёмная. Да паненак узялі гувернанта. Ніхто не падумаў пра тое, што малады чалавек занадта гожы для таго, каб браць яго ў дом, дзе жывуць дзяўчаты. Усе трое марылі аб адным. Каханьне дасталося толькі адной з іх, няроднай. Старэйшыя даведаліся, што сястра змовілася ўцячы з каханым. Яны зьвязалі шчасьлівіцу шаўковымі шалікамі, замкнулі ў гэтым сутарэньні і пабеглі па бацьку. І якраз пачалася паводка. Сьвіслач разьлілася… Сутарэньне затапіла. Вось і ўсё… Калі жаніх, дарэмна прачакаўшы, прыйшоў сюды – убачыў труп, які плавае ў цёмнай вадзе… Норавы тады былі яшчэ больш дзікімі чым цяпер. Ён забіў абедзьвюх сясьцёр – забіў кінжалам мізэрэкордзія, адмысловым кінжалам, якім дабівалі паваленых рыцараў у шчыліну паміж латамі і шлемам. А потым павесіўся. Таксама тут, у сутарэньні. Страшна і банальна, праўда?
Незразумелая ўсьмешка кранула тонкія вусны дзяўчыны. Ян пацягнуўся да яе… І зноў сьвет расплыўся ў яго вачах… Ваньковіч ачуняў толькі ў ложку – як яна, бедная, яго сюды выцягнула з сутарэньня? Можа, у доме ёсьць яшчэ нехта?
Але праверыць не атрымлівалася. Пасьля свайго прызнаньня Ян аслабеў… З цяжкасьцю падымаўся, каб прайсьціся па пакоі… Затое цяпер кожны вечар да яго ложка падыходзіла гаспадыня, каб пацалаваць у лоб. Пасьля гэтага наставаў цяжкі сон… Цяжкі – бо ўсё больш вярэдзіла думка пра тое, што робіцца там, за зачыненымі ваканіцамі. Як ён мог так надоўга забыцца пра свой доўг перад айчынай, перад таварышамі? Ці паведаміла гаспадыня ім, што ён жывы? Чым далей, тым усё больш сумніў апаноўваў Яна, і да ягонага каханьня прымешвалася атрута. Ён кахаў – і баяўся гэтай бледнай прыгажуні, усё больш баяўся дотыку яе вуснаў да свайго гарачага ілба. У начных трызьненьнях прывідныя водарасьці апляталі яго, ён захлынаўся ў вадзе. Не, так далей невыносна. Урэшце, ён з роду тых, хто ня здраджваў радзіме нават дзеля каханьня. Толькі б адчыніць дзьверы… Усё часьцей прыходзіла жахлівая думка: гэта палон… Няўжо ён патрапіў проста ў рукі тых, з кім змагаўся? Але ж яна выратавала яму жыцьцё… Цяпер яна мусіць яго адпусьціць! Усё роўна ён вернецца – як вяртаецца навязаны на ланцуг зьвер… На ўсе роспыты і просьбы адказ – няпэўная ўсьмешка, пацалунак… А калі настойваў – яе твар па-дзіцячы зморшчваўся, з горла вырывалася жаласнае рыданьне… А вочы зноў напаўняліся болем. Так што рабілася сорамна за недавер. А потым – зноў апаноўваў жах, што гэта – назаўсёды… Гэты паўцёмны пакой, блытаныя размовы, асьцярожныя крокі… У Яна не было сілаў нават узвысіць голас. Рана ж загаілася, а ў яго ўсё яшчэ адчуваньне, што губляе кроў… І яшчэ… Толькі цяпер Ян усьвядоміў, што ў доме няма абразоў. Толькі выява крыжа – простая, з чорнага дрэва – над дзьвярыма, назаўсёды, магчыма, зачыненымі для госьця. Як яна казала? Гэтыя дзьверы адчыняюць толькі кроў і агонь? Можа быць, у гэтых словах зусім іншы сэнс? Крыві, калі Ян патрапіў сюды, было дастаткова… І ён жа тады, калі ўпаў на брукаванку, запаліў агонь перед сьцяной, у якой – магчыма, і праўда! – ня мелася дзьвярэй!
Калі дзяўчына прыйшла пацалаваць яго перад сном, Ян зрабіў выгляд, што моцна сьпіць, павярнуўшыся тварам да падушкі. Гаспадыня доўга стала над ім, Ян адчуваў яе пільны позірк. Дыханьне ў таго, хто сьпіць, роўнае і глыбокае. Толькі б не зварухнуцца, не ўздыхнуць перарывіста… Яшчэ крыху – і ня вытрывае… Але амаль бязгучныя крохі аддаліліся ад ложка. Ян вычакаў яшчэ трохі і ўстаў. Чаму ўсё-ткі яна, калі была ворагам, не схавала яго шаблю?
Перад дзьвярыма без засоваў, без адтуліны для ключа, Ян высек агонь… Паперка, выдзертая з нататніка, з чарговай намаляванай алоўкам выявай гаспадыні дому, скурчылася, пацямнела… Пялёсткі агню варушылі яе на падлозе, нібы прагныя кузуркі. Час… Ваньковіч агаліў левую руку да локця і паласнуў шабляй. Агонь і кроў! За сьпінай пачулася нешта падобнае да тонкага жаласнага плачу. Дзьверы не адчыніліся, але нібыта сталі празрыстымі, як балотны туман. І Ян ірвануўся туды…
Ён упаў на брук перад ганкам апусьцелага дому. Цьмяная раніца позьняй восені падалася яго адвыклым ад сьвятла вачам сьляпучай, як само сонца. Недзе працокалі капыты… Відаць, рамізьнікі пачалі працу. Заплакала дзіця… Яму азваўся сярдзіты заспаны жаночы голас. Лясьнічы падняўся. Так, гэта быў яго сьвет, яго горад, яго гора… І яго доўг. Колькі ён прапусьціў? Тыдзень жыцьця? Месяц? А мо праляцелі гады?
Ён нават не азірнуўся на таямнічы дом. Як не азіраюцца на гатовага стрэліць у сьпіну былога сябра.
Паўстаньне захлыналася ў крыві. Імперыя не жадала саступаць і найменшую частку сваёй улады. Таму душыла ўсіх пасьлядоўна і бязьлітасна. Паўстанцкі камандзір Ляліва зноў стаўся пагрозаю для ворагаў. Але ці трэба тлумачыць, што бледны твар незнаёмкі бачыўся яму і ў сьне, і наяве, і ніводная жанчына не магла нават крыху прыпадобніцца ёй. Гэта было ганебна – але часам Яну рабілася так балюча, што ён шкадаваў, чаму назаўсёды не застаўся ў доме на Францысканскай. Ну, пра подзьвігі жывапісаць ня стану… Я ня маю здольнасьцяў баталіста. Атрад Яна біўся на Падляшшы і на Брэстчыне… Яго зноў паранілі, і некаторы час ён хаваўся ў сутарэньнях менскага маёнтку Ваньковічаў – інсургенты вырашылі, што найменш шукаць будуць навідавоку. Балела рана на плячы, але наймацней балела рана нябачная. Кожны вечар, калі Ваньковіч клаўся ў ложак, яму здавалася, што над ім схіляецца танклявая постаць, і халодныя вусны кранаюць лоб. Чаму яна не пакіне яго ў спакоі? Там, у сутарэньнях родавага дому, Ян і зрабіў прыгожую мармуровую статую. Каго яна выяўляла – зразумела… Статуя не прадназначалася для чужых вачэй. Ян пахаваў яе там жа, у сутарэньнях. Прачытаў над ёй малітву… І нібыта адчуў сябе вызваленым. Потым з дапамогай пісьменьніцы Элізы Ажэшка, з якой доўга сябраваў, зьехаў за мяжу. Яшчэ паваяваў у Галіцыі, потым перабраўся ў Парыж. Расейскія ўлады забралі маёнтак у Сьляпянцы, падчас вобыску зьнікла самае каштоўнае – партрэт Аляксандра Пушкіна пэндзля бацькі Яна, Валенція Ваньковіча. Партрэт, якім так захапляліся сучасьнікі… Магчыма, дасюль упрыгожвае кабінет якога-небудзь жандарскага чыноўніка. Ян Ваньковіч дажыў амаль да нашага стагоддзя. Ня ведаю, ці трывожыў яго прывід чароўнай панны з дому на Францысканскай, але мармуровая статуя дасюль – у скляпеньнях дому Ваньковічаў. І я не хацеў бы быць тым, хто яе выкапае1. Ну а дом на Францысканскай, спытаеце вы… Ёсьць, чаму не. І ганак маецца перад глухой сьцяной. Але дом зусім не закінуты – на першым паверсе ажно чатыры маленечкія крамкі: тытунь, зеляніна, канцылярскія прыналежнасьці і вырабы з бляхі. На другім паверсе туляцца сем’і гаспадароў, як семкі ў перасьпелым гарбузе. Бялізна разьвешаная на вяроўках, працягнутых ад вакна да вакна, дзеці равуць, кабеты верашчаць. У сутарэньнях – склады: бочкі, скрынкі, джамалунгмы вёдраў і бляшаных тазікаў… Гісторыя пра купца і яго трох дачок пацьвярджаецца гарадской хронікай. Але насельнікі дому відавочна ў прывідаў ня вераць. Вядома, ніхто з іх не спрабаваў адчыніць неіснуючыя дзьверы агнём і крывёй… Дый я таксама спрабаваць ня буду.
Улад змоўк, і ў цішыні ўсе пачулі трэск – дагарала яшчэ адна сьвечка, і агеньчык кноту крануў вільготную паверхню стала. Дарота хуценька задзьмула паміраючы агонь. Пан Беларэцкі парушыў маўчаньне.
— Сёньняшнія дэкадэнты страшэнна любяць гісторыі пра вампіраў ды ламій.
— І праўда, — зазначыў Ной.— У нас на выставы прыходзіла адна мастачка-акварэлістка, якая пускала пра сябе чуткі, быццам яна вампірка. Прыйдзе – страх глядзець: з набеленым тварам, абведзенымі чорным вачыма і бранзалетам на назе, а іклы напільнікам завостраныя... Каб гэтыя іклы ўсе бачылі, яна ўвесь час падымала верхнюю губу, як пабітая котка. А на вуснах — чырвоная фарба. А пачалося ўсё з таго, што нейкі шлемізул рэкнуў ёй наконт асабліва пікантнай бледнасьці ейнага твару… Мне расказвалі, калі яна цалавалася, дык абавязкова да крыві.
Усе засьмяяліся.
— Прызнайся, на сабе паспрабаваў? – спытаўся Улад. Ной затрос галавой.
— Ведаеш, у мяне ўсё-ткі ёсьць нейкі… мастакоўскі густ.
— Карацей, табе падабаюцца іншыя, — зазначыў Улад нечакана змрочна, і часовыя насельнікі дому пасярод паводкі змоўклі, нібыта было сказана нешта небясьпечнае. – Што ж, мая маці гаварыла, што каханьне – гэта танец… Складаны танец дваіх, дзе амаль немагчыма захаваць раўнавагу – адзін робіць крок наперад, другі на крок адступае… Адзін схіляецца, другі выпростваецца... Потым наадварот… Недакладны рух – і ўсё парушана, цені разышліся, маскі зьляцелі на паркет, чырвонае канфеці сэрцаў храбусьціць пад абцасамі.
— Я ўявіла сярэднявечную паванну, якую мы таньчылі на вечарыне… — ціха прамовіла Дарота. – Паванна на сьмерць інфанты – так, здаецца, гэта называлася?
Улад, нібыта адганяючы жуду, страсянуў густымі валасамі, ускочыў і схіліўся ў танцавальным па перад Даротай.