Пасля гэтых павучанняў Фiлет пакiдае iх, абдораны некалькiмi сырамi i казляняткам, у якога пракiнулiся ўжо рожкi. Астаўшыся на адзiноце i пачуўшы ўпершыню тады iмя Эраса, яны адчулi ў душы нястрымнае каханне, i, вярнуўшыся ўночы ў свае падвор'i, пачалi яны параўноўваць тое, што пачулi, з тым, што самi адчулi: "Закаханыя пакутуюць, i мы таксама. Яны нi на што не зважаюць, i мы даўно таксама. Яны не спяць, i нам цяпер так цярпець даводзiцца. Iм здаецца, што iх палiць агнём, i ў нас агонь палае. Яны хацелi б заўсёды адно аднаго бачыць, i мы таксама молiм, каб хутчэй вярнуўся дзень. Мабыць, гэта каханне, i мы кахаем адно аднаго, не ведаючы, цi гэта каханне i цi кахаюць мяне. Бо чаму ж мы тады пакутуем, чаму шукаем адно аднаго? Фiлет усю праўду сказаў. Гэты хлопчык у садзе прыснiўся некалi нашым бацькам i наказаў, каб мы пасвiлi статкi. А як яго злавiць? Ён малы i ўцячэ. А як ад яго ўцячы? Ён мае крылле i схопiць. У нiмфаў нам трэба шукаць заступнiцтва i дапамогi. Але i Фiлету, калi ён закахаўся ў Амарылiс, Пан не дапамог. Дык, значыць, нам патрэбна звярнуцца да лекаў, якiм ён вучыў нас, - пацалункi, i абдымкi, i голымi класцiся на зямлi. Хоць ужо i холадна, але выцерпiм, цярпеў жа i Фiлет".
9
Такою навукаю была для абаiх гэтая ноч. I калi на другi дзень, выгнаўшы статкi на пашу, яны ўбачылi адно аднаго, то пацалавалiся, чаго нiколi раней не рабiлi, i абнялiся, абвiўшы адно аднаго рукамi; а на трэцiя лекi - раздзеўшыся легчы - было заадважна не толькi для дзяўчыны, але i для маладога казапаса.
I зноў прыйшла ноч без сну з думкамi пра тое, што зрабiлi, i з папрокамi за тое, што ўпусцiлi. "Цалавалiся мы, а карысцi нiякай; абдымалiся мы, а, бадай што, не лепш. I вось легчы разам - адзiныя лекi ад кахання; паспрабуйма i iх; пэўна ў гэтым будзе нешта мацнейшае за пацалунак".
10
Пры такiх думках, як гэта бывае, снiлiся iм i каханне, i пацалункi, i абдымкi; i што яны ўдзень не рабiлi, тое рабiлi ўночы: голыя ляжалi адно каля аднаго. I яшчэ больш натхнёныя падымалiся яны з надыходам дня i са свiстам гналi свае статкi, спяшаючыся да пацалункаў: i, убачыўшы адно аднаго, беглi, усмiхаючыся, насустрач. I, вядома, былi пацалункi, а тады i абдымкi, толькi з трэцiмi лекамi яны марудзiлi, нi Дафнiс не адважваўся сказаць, нi Хлоя не рашалася пачаць, але выпадак i гэта зрабiў.
11
Седзячы адно пры адным каля дубовага пня, ужываючы слодыч пацалункаў, яны прагна аддавалiся раскошы. Абвiвалi адно аднаго рукамi, мацней прыцiскаючыся вуснамi да вуснаў. I калi Дафнiс у такiм абдымку больш парывiста прыцягнуў да сябе сваю Хлою, яна падалася на бок, i ён схiляецца ўслед за ёю, не хочучы згубiць яе пацалунка. I пазнаўшы ў гэтым тое, што бачылi ў сне, яны доўгi час пакоiлiся доле, нiбы звязаныя. Але не ведаючы, што рабiць далей, i ўважаючы гэта за вяршыню раскошы кахання, дарэмна правёўшы большую частку дня ў абдымках, яна рассталiся i пагналi назад свае статкi, злуючыся на ноч. Можа, з часам яны i зрабiлi б што трэба, калi б вось якi рэзрух не ахапiў усе тыя мясцiны.
12
Маладыя багатыя метымненцы, якiя хацелi падчас збору вiнаграду павесялiцца за горадам, падрыхтавалi маленькi карабель, слуг пасадзiлi на вёслы i паплылi ўздоўж мiтыленскiх палёў, што падыходзiлi блiзка да мора. Бо гэтае ўзбярэжжа багатае на добрыя прыстанi, раскошна ўпрыгожанае будынкамi; скрозь купальнi, паркi, гаi: адно стварыла прырода, другое - людское ўмельства; усё цудоўнае для весялосцi. Плывучы ўздоўж берага i прыстаючы то тут, то там, яны весялiлiся, нiкому не чынячы нi найменшага лiха, то лавiлi з надморскай скалы на кручкi, прывязаныя тонкаю лескаю да доўгiх чароцiн, рыбу, што вадзiлася мiж камянёў; то з сабакамi i сеткамi лавiлi зайцоў, якiя ўцякалi ад гаманы ў вiнаграднiках. Выпраўлялiся яшчэ i на птушак, лавiлi ў сiло дзiкiх гусей, качак i дроф, так што апроч забавы яны мелi сеё-тое i на стол. Калi ж яшчэ ў чым была патрэба, бралi ў сялян, плоцячы iм большыя грошы, чым таго цана вымагала. Але трэба былi iм толькi хлеб, вiно ды начлег, бо яны ўважалi неасцярожным з прыходам восенi аставацца на ноч у адкрытым моры; таму, баючыся буры ўначы, яны выцягвалi карабель на бераг.
13
Аднаму селянiну трэба была вяроўка, каб падняць угору камень, якiм прыцiскаюць патаптаны вiнаград, бо старая вяроўка перацерлася, i ён употай прабраўся да мора, падышоў да карабля, якога нiхто не ахоўваў, адвязаў канат, панёс дадому i ўжыў на патрэбу. Назаўтра ранiцаю метымнейскiя дзецюкi пачалi шукаць канат, але нiхто ў крадзяжы не прызнаўся, i яны паплылi далей, палаяўшы трохi гаспадароў; адплыўшы на трыццаць стадый, яны прысталi ў тых мясцiнах, дзе жылi Дафнiс i Хлоя, бо раўнiна выдалася iм прыдатнаю да лову зайцоў. Вяроўкi ў iх цяпер не было, каб ужыць яе як прычальны канат; яны скруцiлi пярэвiтку з доўгiх зялёных лазiн i прывязалi ёю карму карабля да берага. Пасля гэтага, выпусцiўшы сабак высочваць дзiчыну, расставiлi на найбольш прыдатных сцежках сеткi. Сабакi, разбегшыся з моцным гаўканнем, напалохалi коз, i тыя, пакiнуўшы горныя схiлы, прабеглi ладна-такi да мора; не знайшоўшы на марскiм пяску нiчога пагрызцi, адважнейшыя з iх падышлi да карабля i згрызлi зялёную пярэвiтку, якою быў прывязаны карабель.
14
А на моры ўзнялося лёгкае хваляванне, з гор падзьмуў вецер. Хваля, адплываючы, вельмi хутка падхапiла адвязаны карабель i панесла ў адкрытае мора. Як толькi заўважылi гэта метымнейцы, адны з iх пабеглi да мора, другiя сабралi сабак; усе яны ўзнялi такi лямант, што, пачуўшы яго, збеглiся ўсе людзi з наваколля. Але гэта анi не дапамагло, бо вецер падзьмуў з усяе моцы i карабель хутка i нястрымна адносiла плынню. Метымнейцы, страцiўшы нямала дабра, шукалi, хто ж пасвiў коз; i, знайшоўшы Дафнiса, пачалi яго бiць i зрываць з яго адзетак. Адзiн з iх, узяўшы сабачы павадок, загнуў Дафнiсу рукi назад, каб яго звязаць. Але Дафнiс крычаў, як яго бiлi, i малiў сялян аб паратунку, клiчучы найперш Ламана i Дрыяса на дапамогу. I тыя, два дужыя дзяды з моцнымi ад сялянскай работы кулакамi, далi адпор i запатрабавалi справядлiва разабрацца ў тым, што адбылося.
15
А таму, што на гэтым настойвалi i iншыя, то за суддзю прызначаюць Фiлета, валапаса: ён быў найстарэйшы з усiх тут i славiўся сярод вяскоўцаў надзвычайнаю справядлiвасцю. Напачатку метымнейцы выклалi сваю скаргу, ясна i сцiсла, бо за суддзю ж у iх быў валапас: "Мы прыехалi ў гэтыя мясцiны папаляваць на зайцоў. Прывязаўшы карабель зялёнаю лазою, мы пакiнулi яго на беразе, а самi пусцiлi сабак шукаць дзiчыну. Тым часам козы гэтага пастуха, прыйшоўшы да мора, зжыраюць лазу i адпускаюць карабель. Ты ж бачыў, як яго адносiла ў мора, i як ты думаеш, колькi на iм было дабра. Колькi адзення загiнула, а колькi сабачай аздобы, а колькi грошай! Калi б хто меў гэтулькi, мог бы купiць тутэйшыя палi. У абмен за гэта мы настойваем забраць яго паганага пастуха, якi сваiх коз пасе каля мора, нiбы марак".
16
Так выклалi метымнейцы сваю скаргу.
Пасля кухталёў Дафнiс адчуваў сябе пагана, але як убачыў, што Хлоя тут, на ўсё забыўся i так сказаў: "Я сваiх коз пасу добра. Нiколi яшчэ нiводзiн з вяскоўцаў не абвiнавацiў мяне, што мая каза ў яго садзе ласавалася або вiнаградны парастак паламала. А вось гэтыя - сапраўды паганыя лоўчыя, i сабакi iх кепска навучаныя: носячыся шалёна i злосна гаўкаючы, яны маiх коз з гор i пашаў да мора, як ваўкi, сагналi. А козы мае лазу ад'елi? Бо на пяску не было нi травы, нi сунiчнiку, нi чабору. А карабель знiшчылi вецер i мора. Гэта вiна буры, а не коз. А там былi ўборы, грошы? Хто, маючы розум, дасць веры, што карабель з такiм дабром быў прывязаны пярэвiткаю?"
17
Пры гэтым Дафнiс заплакаў i моцна расчулiў сялян, так што Фiлет, суддзя, пакляўся Панам i нiмфамi, што Дафнiс анi не вiнаваты, гэтак жа як i яго козы, а вiнаватыя мора i вецер, якiя, аднак, падлягаюць iншым суддзям. Але не пераканаў Фiлет метымнейцаў гэтымi словамi, i яны, раззлаваўшыся, пацягнулi Дафнiса, стараючыся яго звязаць.
Тут сяляне, узбунтаваўшыся, самi накiнулiся на iх, як шпакi цi галкi; i хутка адбiваюць Дафнiса, якi i сам ужо бiўся; яны лупяць палкамi метымнейцаў, i неўзабаве тыя кiдаюцца ўцякаць. Яны не адставалi ад iх, аж пакуль не прагналi са сваiх на чужыя землi.
18
Пакуль тыя гналi метымнейцаў, Хлоя цiхенька адводзiць Дафнiса да нiмфаў i асцярожна яму абмывае твар, што ўвесь быў залiты крывёю з расквашанага кухталём носа, i дае з'есцi з пастухоўскай торбы лусту хлеба i кавалак сыру. Тады - што найбольш павiнна было яго падмацаваць - яна абдорвае яго сваiх пяшчотных вуснаў падарункам - мядова-салодкiм пацалункам.
19
Вось з якой бяды выбавiўся тады Дафнiс. Але ўсё тым не скончылася, бо, калi метымнейцы з цяжкасцю дабралiся да сваiх - пешкi замест прыплысцi на караблi, параненыя замест веселуноў, - яны склiкалi грамадзян на сход i паклалi алiўную галiнку, молячы абароны i просячы адплаты; яны не сказалi нi слова праўды, каб з iх не смяялiся з-за таго, якое ганьбы зазналi яны ад пастухоў, а мiтыленцаў абвiнавацiлi, што тыя iх карабель забралi i iх дабро, як на полi бiтвы, абрабавалi.
Метымнейцы, убачыўшы раны, далi iм веры i палiчылi справядлiвым папомсцiцца за гэтых маладых людзей з сама знатных iх дамоў, i таму пастанавiлi, не аб'яўляючы вайны, напасцi на мiтыленцаў; i загадалi свайму ваяводзе выправiць дзесяць караблёў, каб спустошыць iх узбярэжжа; блiзка была зiма, i давяраць мору большы флот было ненадзейна.
20
Адразу ж на другi дзень ваявода з воiнамi, якiя заадно былi i веслярамi, выйшаў у адкрытае мора i напаў на прыбярэжныя палi мiтыленцаў. I нарабаваў шмат жывёлы, збожжа, вiна (бо якраз толькi што закончыўся збор вiнаграду); а да таго i нямала людзей, што там працавалi. Падплыў ён i ў мясцiны, дзе былi Хлоя i Дафнiс; хутка высадзiўшыся, цягаў здабычу, якая там толькi траплялася.
Дафнiс якраз не пасвiў коз, а ў лесе зразаў зялёныя галiнкi, каб узiмку кармiць казлянят; убачыўшы згары напад, ён схаваўся ў дупле сухога бука; Хлоя ж была каля статкаў; ратуючыся ад пагонi, яна, шукаючы прытулку, бяжыць да нiмфаў, молячы iмем багiняў пашкадаваць яе i тых, каго яна пасе. Але гэта было дарэмна; метымнейцы, удосталь паздзекаваўшыся са статуй, занялi статкi i пацягнулi яе, б'ючы, як казу цi авечку, лазiною.
21
Напоўнiўшы караблi нарабаванаю рознаю здабычаю, яны пастанавiлi далей не плыць, а вярнуцца дадому, баючыся зiмы i ворагаў. I вось паплылi яны, цяжка налягаючы на вёслы, бо не было ветру; Дафнiс жа, калi ўсё суцiшылася, спусцiўся ў далiну, дзе яны заўсёды пасвiлi, i нi коз не ўбачыў, нi на авечак не натрапiў, нi Хлоi не знайшоў, а толькi поўнае разбурэнне ды кiнутую сiрынгу, якою звычайна Хлоя цешылася; з моцным крыкам i жаласным енкам пачаў ён бегаць то да бука, дзе яны звычайна сядзелi, то да мора, спадзеючыся яе ўбачыць, то да нiмфаў, да якiх яна бегла, калi за ёю гналiся. Там ён кiнуўся на зямлю, вiнавацячы нiмфаў, што здрадзiлi ёй:
22
"У вас забралi Хлою, i вы маглi спакойна глядзець на гэта? Тую, якая вянкi вам пляла, першага малака ўзлiвала, якая вам сiрынгу ў дар ахвяравала? Нiводнай казы ў мяне воўк не сцягнуў, а ворагi ўсю чараду пагналi i тую, што пасвiла са мною. З коз яны шкуру здзiраюць, авечак у ахвяру прыносяць; Хлоя ж з гэтага часу будзе ў горадзе жыць. Як мне вярнуцца да бацькi i мацеры без коз, без Хлоi, чым мне тады заняцца? Мне ж няма ўжо чаго пасвiць. Тут хачу ляжаць i чакаць смерцi або новага нападу. Цi ж i ты, Хлоя, гэтак тужыш? Цi ж успамiнаеш гэтую раўнiну, гэтых нiмфаў i мяне? А цi суцяшаюць цябе авечкi i козы, узятыя ў палон разам з табою?"
23
Пакуль ён бедаваў так, ад слёз i болю яго агарнуў глыбокi сон; i з'явiлiся яму тры нiмфы, высокiя i прыгожыя жанчыны, напаўадзетыя, босыя, з распушчанымi валасамi, якраз як на статуях. Напачатку, як яму здалося, яны спагадлiва паглядзелi на Дафнiса; пасля старэйшая з iх, падбадзёрваючы, кажа: "Не наракай на нас, Дафнiс; мы больш, чым ты, рупiмся пра Хлою. Мы зжалiлiся над ёю, калi яна яшчэ дзiцём была, тут у пячоры ляжала, кармiлi яе. Яна не мае нiчога супольнага нi з гэтымi лугамi, нi Ламанавымi авечкамi. I цяпер мы пра яе паклапацiлiся, так што не будзе яна адвезена ў Метымну на рабскую долю i не будзе яна часткаю ваеннай здабычы. Вось таго Пана, што пад хвойкаю стаiць, якога вы нiколi, нi разу вянком не ўшаноўвалi, мы ўпрасiлi дапамагчы Хлоi; ён звык больш, чым мы, да ваенных паходаў i ўжо нямала паваяваў, пакiдаючы гэтыя палi; i ён вырушыць, як люты вораг, на метымнейцаў. Не тужы нi па чым, а ўставай i пакажыся на вочы Ламану i Мiртале; яны ж таксама ляжаць доле, думаючы, што i ты зрабiўся часткаю здабычы; Хлоя ж заўтра вернецца да цябе з козамi, з авечкамi, i будзеце вы разам пасвiць i разам iграць на сiрынзе; а далей Эрас пра вас паклапоцiцца".
24
Убачыўшы i пачуўшы гэта, Дафнiс ускочыў са сну i, плачучы з радасцi i з гора, укленчыў перад статуямi нiмфаў i паабяцаў, калi Хлоя ўратуецца, прынесцi ў ахвяру найлепшую з коз. Пасля пабег пад хвойку, дзе стаяла статуя Пана, казланогага i рагатага, у адной руцэ ён трымаў сiрынгу, другою рукою стрымлiваў уздыбленага казла; упаў i перад Панам на каленi, молячы яго за Хлою i абяцаючы ахвяраваць казла. I толькi на захадзе сонца ён ледзь прыпынiў свае слёзы i малiтвы i, сабраўшы галiнкi, што нарэзаў, вярнуўся дадому, разагнаўшы смутак Ламана i яго блiзкiх, напоўнiўшы iх радасцю, трохi падсiлкаваўся i забыўся сном, хоць i ў сне плакаў, то жадаючы яшчэ раз убачыць у сне нiмфаў, то каб хутчэй настаў дзень, у якi яму вярнуць Хлою было паабяцана. З усiх начэй гэтая падалася яму найдаўжэйшаю. А тае начы вось што здарылася.
25
Ваявода метымнейцаў, адплыўшы стадыяў з дзесятак, захацеў даць адпачыць сваiм воiнам, якiя стамiлiся ад нападу. I вось, дасягнуўшы мыса, што выступаў у мора, выгiнаючыся паўмесяцам, за якiм мора ўтварала бухту, зацiшнейшую за ўсе iншыя, ваявода пакiнуў караблi на якары ў адкрытым моры, каб з сушы нi на адзiн з iх не маглi напасцi сяляне, i дазволiў метымнейцам мiрныя ўцехi. I тыя, нарабаваўшы ўсяго ўдосталь, пiлi, забаўлялiся, нiбы святкавалi перамогу. Але толькi скончыўся дзень i весялосць з надыходам ночы сунялася, як раптам уся зямля нiбы агнём занялася, i пачулiся шумныя ўсплёскi вёслаў, нiбы падплываў вялiкi флот, i адзiн закрычаў: "Да зброi!", а другi клiкаў ваяводу, трэцяму падалося, што ён паранены, i ляжаў там як забiты. Здавалася, што гэта начны бой, толькi ворагаў не было вiдаць.
26
Так прамiнула для iх ноч, i надышоў дзень, яшчэ страшнейшы, чым ноч. Дафнiсавы казлы i козы на рагах мелi плюшч з гронкамi ягад, а Хлоiны бараны i авечкi завылi, як ваўкi. Саму ж яе ўбачылi ў вянку з хваёвых галiнак. I на моры самiм дзеелася шмат незвычайнага. Калi яны паспрабавалi выцягнуць якары, тыя заселi ў глыбiнi; калi метымнейцы бралiся за вёслы, тыя ламалiся; дэльфiны, выскокваючы ўгару з мора, бiлi хвастамi караблi i расслаблялi iх змацаваннi. Са стромай скалы на мысе быў чуваць голас сiрынгi, але ён не цешыў, як звычайна голас дуды, а кожнага, хто слухаў, палохаў, як ваенная труба. Устрывожаныя, кiнулiся яны па зброю i крычалi: "Ворагi", хоць iх не бачылi, так што малiлi яны, каб хутчэй зноў ноч прыйшла, нiбы з ёю будуць мець перамiр'е. Кожны, хто разумна разважае, зразумеў, што гэтыя прывiды i гукi ад Пана, якi за нешта гневаецца на мараплаўцаў. Але яны не маглi разгадаць прычыны - яны ж не абрабавалi нiводнага Панавага свяцiлiшча, - пакуль апоўднi ваяводу не агарнуў, не без волi багоў, сон, i, з'явiўшыся яму ў сне, Пан вось што сказаў:
27
"О сама злачынныя i сама бязбожныя з людзей, як маглi вы, звар'яцелыя, адважыцца на гэта? Напоўнiлi вайною ваколiцы, што любыя мне, пагналi статкi кароў, коз, авечак, што пад маёю апекаю, адарвалi ад алтароў дзяўчыну, з якое Эрас хоча стварыць мiф кахання; i не пасаромелiся вы нiмфаў, што глядзелi на вас, нi Пана, мяне. Таму не ўбачыце вы Метымны, пакуль плывяце з такою здабычаю, i не ўцячы вам ад гэтай сiрынгi, якая наганяе на вас жах; я патаплю вас, аддам на корм рыбам, калi вы як мага хутчэй не аддадзiце Хлою нiмфам i Хлоiны чароды, яе коз i авечак. Устань жа i высадзi дзяўчыну з усiм тым, што я табе сказаў. I я сам цябе ў плаваннi правяду, а ёй дарогу дадому пакажу".
28
Вельмi ўстрывожаны Брыаксiс (так звалi ваяводу) ускочыў з ложа i, склiкаўшы начальнiкаў караблёў, загадаў як мага хутчэй знайсцi сярод палонных Хлою. Яны хутка яе знайшлi i яму на вочы прывялi: яна ж сядзела ў вянку з хваёвых галiнак.
Убачыўшы яе якраз такой, як яна выглядала ў сне, ён сам адвозiць яе на сваiм галоўным караблi да берага. I як толькi яна ступiла на зямлю, зноў са скалы пачуўся голас сiрынгi, але ўжо не ваенны, не грозны, а пастухоўскi, нiбы на пашу авечак гоняць. I авечкi зараз жа збеглi з караблёў па сходцах, не коўзаючыся на сваiх раздвоеных капытках, а яшчэ адважней збеглi козы, бо iм у звычку лазiць па скалах.
29
Яны сталi ў кола, акружыўшы Хлою, нiбы хор, скакалi i бляялi, як быццам яны радавалiся; а козы, авечкi, каровы iншых пастухоў аставалiся на сваiх месцах усярэдзiне карабля, як бы голас сiрынгi i не клiкаў iх. Пакуль усе ў здзiўленнi ўслаўлялi Пана, на сушы i на моры адбылiся яшчэ дзiўнейшыя праявы. Караблi раней, чым метымнейцы паднялi якары, паплылi, карабель жа ваяводы вёў дэльфiн, якi ўсё выскокваў з вады. А коз i авечак вёў найсаладзейшы голас сiрынгi, але таго, хто iграў, нiдзе не было вiдаць; так што авечкi i козы, iдучы ўперад, заадно пасвiлiся, радуючыся песнi.