А ўжо я перад тым вачыма памацаў усе прылады, якiя былi ў прачкарнi, думаючы, прыкiдваючы, цi нельга якую з iх прыстасаваць да гэтае справы. Нiчога больш прыдатнага, чым верхняя юшка, я не знайшоў.
Адразу ж падышоў, узяў гэтую юшку, абцёр на ёй сажу, абмазаў з сярэдзiны алеем, прасмажыў яе на агнi, а затым сказаў:
- Калi ласка! Патэльня гатова.
I што ж - напяклi блiноў, наелiся да сыцi, а таму зласлiўцу прыйшлося нават падзякаваць мне за вынаходлiвасць...
Як Марк Твэн памог цокаль фарбаваць
Нашыя брыгады рамантавалi жылыя дамы ў Бiрабiджане. Жыхары з аднаго дома, якi займалi мы, пераходзiлi часова ў суседнi, сялiлiся па дзве сям'i ў адну кватэру. Наша работа iшла хутка, надвор'е спрыяла. Я працаваў тады маляром. Работу выконваў акуратаiа i чыста. З гэтае прычыны майстар ставiў мяне, галоўным чынам, на афарбоўку вокан i дзвярэй.
Рамантавалi васьмiкватэрны дом. Я са сваiм заданнем справiўся за гадзiну да канца рабочага дня i адразу пайшоў адмываць пэндзлi, прыбiрацца. Заўважыўшы гэта, да мяне падышоў майстар i папрасiў:
- Браток, не прыбiрайся! Ёсць яшчэ адна маленькая работа, хвiлiн на пятнаццаць...
А мы ўсе ведалi, што такое пятнаццаць хвiлiн. Бывала, што i на тры днi iх хапала. Асцярожна пытаюся:
- Якая такая работа?
- Цокаль дома трэба прайсцi хоць адзiн раз. У нас ёсць у кадушцы i колер гатовы - умбра паленая... Пойдзем, глянем на гэты цокаль.
Пайшлi. Глядзi не глядзi, а самае малое паўсотнi квадратных метраў...
- Эх, Iван Сямёнавiч, - кажу я майстру, - якiя ж твае вочы! Пятнаццаць хвiлiн... Ды тут на добры дзень работы, толькi ўправiцца...
- Слухай, браце! Заўтра прыйдзе камiсiя, а работа недакончана... Зрабi як-небудзь...
Сам адразу пайшоў, каб не слухаць майго аднеквання.
Што паробiш? Трэба пачынаць!.. Узяў я вядзерца фарбы, пэндзаль, выйшаў да цокаля, стаў i пазiраю на яго крывым вокам. Раптам чую за спiной нясмелы галасок:
- Дзядзечка! Вы што будзеце фарбаваць?
Я павярнуўся, аж каля мяне стаяць чалавек дванаццаць хлапчукоў-школьнiкаў рознага ўзросту. Аж вочы ў iх гараць:
- Дзядзечка! Дайце хоць крышачку пафарбаваць...
I тут я раптоўна згадаў Марка Твэiна i ягонага Тома Сойера, як ён цётчын плот фарбаваў. Няхай мне даруе лёс мой учынак, але я адразу надумаў выкарыстаць энергiю гэтых юных энтузiястаў на карысць агульнае справы. Пачаў я з адмоўнага адказу, каб больш заахвоцiць iх.
- Дазволiць фарбаваць вам можна было б, але ж вы папсуеце работу...
- Ды не, дзядзечка! Мы зробiм усё добра i акуратна.
- А ў якiх кватэрах вы жывяце?
Яны сказалi, дзе кватэра кожнага.
- Тады вось што. Кожны з вас будзе фарбаваць супраць сваёй кватары. Больш - нельга.
Але тут выявiлася, што чацвёра - у гэтым доме не жылi, i юная брыгада ў адзiн голас заявiла iм, што фарбаваць яны не будуць. Трэба было б самiм зiрнуць, якi смутак агарнуў гэтых хлопчыкаў! Я прыйшоў iм на дапамогу.
- Пачакайце, пачакайце! - сказаў я. - Яны прыходзяць да вас у госцi? Прыходзяць! Дык мы паставiм iх фарбаваць ганкi. Яны ж праз ганкi ходзяць да вас!
На гэтым была дасягнута поўная згода. Я папрыносiў усiм кацялкi з фарбай, раздаў пэндзлi, расказаў i паказаў, як трэба набiраць фарбу, як растушоўваць, i работа пайшла.
Мне прыйшлося толькi хадзiць каля iх, падпраўляць пропускi, пацёкi i мiрыць, калi мiж iмi ўзнiмалiся тэрытарыяльныя спрэчкi. Праз якiх хвiлiн сорак уся работа была скончана, лепш i не зробiш. Я пазаносiў у кладоўку посуд, пэндзлi, памог хлопцам паадмываць працавiтыя рукi ад фарбы шкiпiнарам, падзякаваў i пайшоў прыбiрацца сам.
Зноў прыходзiць майстар.
- Слухай, браток! Я ж цябе прасiў на прамiлы бог фарбаваць цокаль, а ты не хочаш паслухаць...
- Ды колькi ў цябе тых цокаляў, Iван Сямёнавiч! Адзiн я пафарбаваў. Пойдзем, пакажу.
Выйшлi мы з памяшкання, абышлi вакол дом. Мой майстар лiтаральна аслупянеў.
- Нячысты дух табе якi памагаў, цi што? Не магу зразумець, - вымавiў урэшце ён.
Я не мог больш нiяк устрымацца, засмяяўся i сказаў:
- Памаглi мне гэтыя слаўныя, працавiтыя хлопчыкi. Вось ты iм i падзякуй за такую нечаканую, тэрмiновую i выдатную дапамогу.
Так мой майстар i зрабiў. Пасля неаднойчы ён згадваў пра гэтую маленькую падзею i дужа доўга смяяўся, калi я расказаў яму пра Тома Сойера i самога Марка Твэна. Вось i скажы, што добрая кнiга не памагае нам у жыццi!
Цягнiковая насценная газета
А было гэта ў жнiўнi месяцы 1947 года. Пражыўшы багата часу на Далёкiм Усходзе, ехаў я ў Маскву. Крыху адвык ад вялiкiх гарадоў, людскiх патокаў, нават ад цягнiковага стукату i лязгання. Добра яшчэ, што ў маiм вагоне ехала фактычна адна кампанiя: брыгада з нейкага завода з горада Камсамольска. Ехалi яны прымаць для саўгаса пры сваiм заводзе статак кароў у горадзе Ачынску. У iх былi больш-менш аднолькавыя iнтарэсы, размовы вялiся таксама нейкiя хатнiя. Часам гулялi яны ў карты, у дамiно, у шашкi. А галоўнымi ў iх былi два чалавекi: цэхавы парторг i цэхавы прафорг. Гэтыя таксама час ад часу гулялi ў шахматы. I вось аднойчы, праехаўшы ўжо Аблучча, заходзiць у наш вагон начальнiк цягнiка. Прайшоў ён праз вагон адзiн раз, уважна азiраючы ўсiх i ўсё. Пачакаўшы, iдзе праз вагон другi раз, так жа ўважна аглядаючы i людзей i рэчы. Пасля спыняецца каля прафорга заводскай брыгады i просiць яго:
- Даруйце! Дужа прашу вас, каб вы зайшлi да мяне ў службовы, нумар дзевяць, вагон. Маю да вас просьбу.
Пасля таго падыходзiць да мяне i просiць лiтаральна аб тым жа. Праўду кажучы, мяне гэтая просьба здзiвiла, бо нiякiх спраў з адмiнiстрацыяй цягнiка ў мяне не было i быць не магло. На ўсялякi выпадак я запытаўся ў прафорга:
- А што яму трэба? Чаго ён нас выклiкае? Можа, вы якiя справы з iм мелi?
- Нiякiх спраў з iм не меў. Дагуляю партыю, сходзiм i даведаемся...
Праз некалькi хвiлiн мы пайшлi ў той дзевяты вагон. Адшукалi таго начальнiка. Ён замiтусiўся крыху, выяўляючы ветлiвасць i гасцiннасць. Запрасiў нас сесцi.
Без далёкага адкладу пачынае размову з намi.
- Дарагiя таварышы! Праз два днi Ўсесаюзнае свята, Дзень чыгуначнiка. Нам трэба абавязкова выпусцiць цягнiковую насценную газету. А вы ведаеце, якiя мы пiсьменнiкi, якiя мы мастакi. Тое-сёе панапiсвалi, дзе што нават намалявалi, але з нашай пiсанiнай у звычайны дзень можна выткнуцца, а ў такое свята i думаць няма чаго. Вось мы i просiм вас, каб вы нам дапамаглi...
Я на ўсякi выпадак запытаўся:
- Цi добра ж так будзе? Газета цягнiковая, а мы будзем удзельнiчаць у яе стварэннi?
Але начальнiк не разгубiўся: