Янчын раздзьмуў ноздры, як драпежны зьвер.
— Ня раю гуляць у незачэпу. Ты, хлопча, нават не разумееш, у якую гісторыю патрапіў.
— У мяне свая гісторыя, Віталь, – спакойна адказаў Юрась. – І краіна ў мяне – свая... Хоць называецца гэтак жа, як твая, але – інакшая.
Янчын пачаў злавацца.
— Такія веды ўсё роўна што бомба з гадзіньнікавым механізмам, і на які час прызначаны выбух – ты ня ведаеш. Я табе адзіна магчымае выратаваньне прапаную! Ты што, думаеш – незаменны? Ня ты – знойдуцца іншыя разумнікі, усё разгадаюць. Толькі шкада, час страціцца.
Юрась задумліва глядзеў удалеч, дзе над шэрымі дахамі Старавежску, так і ня зьведаўшымі высакародную чырвань дахоўкі, згасала вечаровае неба.
— Вось і зноў напаткаў мяне мой лёс... Я думаў – на водмель вынесла... Водарасьцямі абрастаю... А тут – рабі, калі ласка, чарговы экзістэнцыйны выбар. Ну што ж, паваюем. Чыста па-беларуску – адмаўчымся.
Спакойны іранічны голас Юрася раззлаваў Янчына.
— Не адмаўчышся, хлопча. Сядай у машыну. Паехалі.
Юрась не зварухнуўся.
— Ну!
Мой былы муж павярнуўся да мяне.
— Паехалі ў Менск, Анэта... Нешта нецікавыя мне іхнія гульні...
І рушыў, не азіраючыся. Янчын нешта крычаў усьлед...
Але адысьці далёка мы не пасьпелі. Яшчэ адна машына, белы джып, абагнала нас, прытармазіла.
— Ня ўмеюць на гэтай зямлі абыходзіцца з творчымі людзьмі, – Макс, як заўсёды, гаварыў даверліва і спачувальна. – Не зьвяртайце ўвагу, сябры... Віталь у нас чалавек гарачы, грубаваты...
Юрась непрыветна пазіраў на элегантнага псіхолага. Белая дублёнка ў колер джыпу і паляўнічая скураная шапачка Макса ў спалучэньні з выцьвілай зялёнай Юрасёвай курткай вытворчасьці фабрыкі «Сьвітанак» маглі быць ілюстрацыяй да артыкулу пра сацыяльны падзел грамадства. Такія артыкулы я калісьці пякла, як блінцы, падсьвядома верачы, што пасьля прачытаньня маіх палемічных тэкстаў бедныя пабагацеюць, а багатыя перапоўняцца спачуваньнем аж па залатыя ланцугі.
— Я больш на вас не працую, – змрочна паведаміў Юрась псіхолагу. Мне стала страшна. Але Макс толькі сьветла ўсьміхнуўся і падміргнуў мне. Маўляў, таленты ўсе капрызьлівыя...
— Дазвольце, дарагі Юрась, сказаць Вам пару цікавых слоўцаў...
Макс узяў рэстаўратара пад руку і адвёў убок, туды, дзе з-пад сьнегу высоўваўся іржавы пагнуты крыж. Я з боязьзю назірала за размовай. Раптам Юрась рэзка нахіліўся, як перагнуўся напалам... І пачуўся ягоны рогат. Рэстаўратар аж заходзіўся. Нават сеў у сьнег. Суразмоўца нейкі час разгублена стаяў над ім, потым рушыў да машыны. Твар Макса крывіўся сапраўднай злосьцю. На мяне псіхолаг нават не зірнуў. Я кінулася да былога мужа... Ён сядзеў у сьнезе і сьмяяўся. Знайшоў час для істэрыкі.
— Ты ведаеш, Анэта, Макс таксама... – прагаварыў Юрась, намагаючыся супакоіцца.
— Што таксама? – неўразумела перапытала я.
— Таксама шпіён... Толькі, здаецца, расейскі, – скрозь сьмех прагаварыў Юрась. – Угаворваў мяне перайсьці пад ягонае крыло...
— А ты што? – дрыжачым ад нядобрых прадчуваньняў голасам спытала я.
— А я застаюся на гэтай зямлі, як вежа – у пушчы, або караблі на водмелях рэк, перасохлых даўно. Я тут, як у амфары сьпее віно. Вякі, як аблокі, над намі сплылі. Я ў белым маўчаньні праданай зямлі, — выразна прадэкламаваў рэстаўратар.
— Паслухай, цяпер ня час іграць у піянера-героя, — з трывогаю прагаварыла я. — Ну што ты іх злуеш?
— А я іх не злую, – раптам вельмі жорстка адказаў Юрась. – Я імі пагарджаю.
О, Госпадзе... Я пазнала ўласьцівую былому мужу зацятасьць. Калі ён рабіўся вось такім, то можна было чакаць любых, самых небясьпечных, учынкаў. Лепей бы я яму нічога не расказвала... Я ў разгубленасьці тапталася на сьцежцы, Юрась сядзеў у сумёце, Стэла дзесьці ляжала ў бальнічнай палаце, а Старавежску было на ўсіх нас напляваць, ён быў старым, скалечаным і зьнявераным, і імкліва захутваўся ў змрочны зімовы вечар, як у пацерты плед.
Хутчэй бы прачнуцца... Я гатовая была зноў апынуцца ў сваіх начных жахах. Але гэта была рэальнасьць. У сьвятле фараў, на фоне зімовага пейзажу яны пазіралі на нас з рознай ступеньню злосьці – Ліля, Калыванаў, Янчын, Макс... За нашымі сьпінамі стаялі ахоўнікі. Магчыма на іхніх тварах таксама была злосьць. Але наўрад – прафесіяналы не злуюцца. Можа быць, дзейсныя асобы, раз у кожнага – свой інтарэс, перагрызуцца, і ўпарты рэстаўратар не дастанецца нікому? Але раптам я зразумела, што ўсе гэтыя асобы ведаюць падбіўкі адно аднога, іх гэта задавальняе, усе гуляюць у адну гульню... Вядома, ня супраць абыграць – але гульня ў іх адна... Танец сьмерці, дзе мы ўсе трымаемся за рукі з нябожчыкамі...
— Вось паганец, – адрывіста прамовіла Баркунова ўдава на адрас Юра-ся. – Аддзячыў, называецца, за маю дабрыню. Грошы заплацілі – рабі!
— Досыць з вас маёй працы. А старажытным сакрэтам месца там жа, дзе й старажытнай пошасьці, – змрочна прагаварыў аблеплены сьнегам Юрась. – Вунь пачалі могілкі раскопваць, на якіх памерлых ад халеры хавалі дзьвесьце гадоў таму... І халера вярнулася. Гэтая зямля і так нацярпелася ад усялякіх эксьперыментаў. Яшчэ адзін бізун вам патрэбны дзеля ейнага ўтаймаваньня? Ня я вам яго дам.
— Малады чалавек, я чакаць ня звык, – кінуў сваё слова Калыванаў. — Вы праўда ведаеце сакрэт гадзіньнікаў?
— Ведаю.
— Колькі вам за яго заплаціць?
Юрась паматаў галавой.
— Тут не аўкцыён. Сказаў жа – мая праца скончаная.
Мне зрабілася па-сапраўднаму страшна. Я ня вытрымала і тузанула яго за рукаў.
— Ды раскажы ім, што ведаеш! Падумаеш, іржавыя цацкі! Няхай яны свае шклянкі лопаюць – ну якую «псіхатропную зброю» мог прыдумаць сярэднявечны блюзьнер! Любы рок-канцэрт куды большую сілу мае. Куды там звону супраць ударнай устаноўкі!
Але Юрась толькі прагаварыў.
— Анэта, а ты ідзі на станцыю. Праз паўгадзіны, здаецца, апошні аўтобус.
Я ў разгубленасьці абвяла ўсіх вачыма і трохі адступіла ўбок... Сусьвет патроху расколваўся на маленькія кавалачкі, якія ссоўваліся і складаліся ў іншы вітраж... Я з жахам усьведамляла, што зноў унутрана адчуджаюся ад Юрася, як тады, калі паверыла, што ён мог забіць Баркуна. Так, напэўна, здараецца, калі нехта з блізкіх захворвае невылечнай заразнай хваробай, а твая любоў не настолькі моцная, каб перамагчы інстынкт самазахаваньня. Але няўжо мне дадуць сысьці? Макс, у адказ на мае думкі, запытальна прамовіў.
— А вось яны ўдвух хадзілі да старога звадыяра, што на нас усё ў суд падае за перабудову вежы. Можа, ён што цікавае распавёў?
Юрась адказваць не зьбіраўся... Хіба ён не разумее, што яны пацягнуцца і да старога, пачнуць дапытваць? Давядзецца ратаваць усіх самой... Я пастаралася здушыць панічнае жаданьне ўцячы, схавацца ў сваю ўяўную ракавінку і ніколі больш з яе не высоўвацца... І, намагаючыся гаварыць спакойна, распавяла пра візіт да Калейкі. Па расчараваных тварах я зразумела, што маё паведамленьне нічога для іх ня значыла. Чаму яны не запхнуць нас у машыны? Няўжо баяцца сьведкаў? Сапраўды, да вечару Старавежск ажыў. Там-сям у прыцемку рухаліся сілуэты месьцічаў. Некалькі кабетаў з правінцыйнай цікаўнасьцю назіралі за нашай падазронай групай, асьветленай фарамі машынаў, з-за плотаў сваіх двароў. А Юрась, гэта, відаць, адчувалі ўсе, быў гатовы ўчыніць сапраўдны «канцэрт»... Ці ўсё яшчэ спадзяюцца, што ён зьмірыцца? Юрась зірнуў на мяне і зноў — сваё.
— Анэта, я ж сказаў, ідзі на станцыю... – і патлумачыў прысутным. – Яна насамрэч нічога ня ведае. Хопіць з вас адной Стэлы... У якасьці майго гаранта.
Голас Юрася здрыгануўся. Я ўсьвядоміла, што ён намагаецца схаваць, што ведае пра сьмерць жонкі – відаць, каб не пашкодзіць мне. Пры імені памерлай твар Баркуновай удавы перакрывіўся.
— З мяне тваёй Стэлы ўжо даўно хапае. Вось табе мазгоў заўсёды не хапала за сваёй сьцервай усачыць. Дзе твае прынцыпы былі, калі твая сучка за дозу...
Калыванаў паклаў руку на плячо зьнерваванай удаве.
— Лілька, сьціхні.
Вось як, Ліля Пятроўна была ў курсе мужніных авантураў? А Юрась, здаецца, не. Ён недаўменна глядзеў на Лілю, чый гожы твар нібыта пастарэў ад прыхаванай нянавісьці.