Сястра Агапа адхіснулася.
— Навошта яны табе?
— Гэта – моц... Сіла... Яна патрэбная сёньня нашай дзяржаве... Ты магла б навучыць нас, як карыстацца гэтымі гадзіньнікамі? Калі б татараў або шведаў прымусіць таньчыць у сьмяротным танцы!
Манашка рэзка ўзьнялася, перахрысьцілася.
— Што ты гаворыш, Богуш? Выратуй Гасподзь душу тваю... Ты трызьніш.
Пан Баляслаў зайшоўся ў пакутлівым кашлі, на ягоных вуснах паказалася кроў. Малады Радчыньскі забег у пакой.
— Пане бацька, знайшлі дамініканскага мніха! Ён прыме тваю споведзь.
Рыцар зірнуў на манашку і прахрыпеў.
— Ну што, Анэта, можа, сустрэнемся там?
Яна схапіла яго руку – хаця ў параненага была гарачка, рука халодная, нібыта ільдзяная – сьціснула... І ён сьціснуў яе даланю... Як у скоках сьмерці... Цела старога воя пакутліва выпіналася, прабітыя грудзі хапалі паветра...
У кельлю зайшоў мніх, падазрона азіраючыся на абразы схізматыкаў. Усе, акрым сына, пакінулі паміраючага.
Сястра Агапа горача малілася перад алтаром, асьветленым толькі дрогкім агеньчыкам лампады.
...Акрапі мя ісопам, і ачышчуся...
Маладая чарнабровая манашка ўкленчыла побач, дачакалася, пакуль старэйшая скончыць малітву, і паведаміла:
— Падчашы памёр... А сын яго вас шукае. Кажа – нешта вы павінны яму расказаць, паводле бацькава запавету... Вы памерлага рыцара ведалі, сястра Агапа?
Старая манашка ўзьнялася, перахрысьцілася... Яе твар са сьлядамі былой гожасьці быў суровы.
Скокі сьмерці ня скончацца ніколі. Над гэтай зямлёю вечна будзе ляцець пачварны карагод, дзе ўсе трымаюць адзін аднаго за рукі, і нікому не даюць высьлізнуць, вызваліцца, застацца на лапіку жыцьця...
— Скажы маладому рыцару, што я дала абет затворніцтва і маўчаньня. Адгэтуль мае словы будуць толькі тыя, што я сэрцам прамоўлю да Госпада. І бачыць я жадаю толькі Госпада, калі ўдастоюся спазнаць яго духоўнымі вачыма. Амін.
Маладая манашка з боязьзю паглядзела на суразмоўніцу, схілілася ў зямным паклоне і сышла.
Назаўтра кельлю ў сутарэньнях заклалі цэглай, пакінуўшы толькі адтуліну, каб падаваць затворніцы ежу.
Праз маленькае акенца кельлі, пад самай стольлю бачыўся сіні-сіні лапік неба і краёчак белага воблака, нібыта краёчак сьцягу на вежы вольнага места.
Гадзіньнікі, чорныя рыцары сьмерці, моўчкі стаялі ў сутарэньнях... Яны чакалі, калі спатрэбяцца новаму ўладару, дастаткова сьмеламу, каб прызваць на дапамогу сьмерць.
За вакном сьвяцілася маленькая злая зорка, як ваўчынае вока. Няўжо я спала? Зірнула на гадзіньнік... Другая ночы. Але на сон забудзься. І не рабі выгляд, што зможаш вярнуцца да звычайнага жыцьця. Як там Юрась? Я спрабавала ўпэўніць сябе, што ён зьмірыўся – а што застаецца яму рабіць? Усё роўна раскажа, і адладзіць...
Але каго я падманваю? Юрась ніколі не зважаў на разумныя, цалкам зразумелыя доказы. Ён жа зацяты... Ён жа да апошняга будзе трымацца...
Я ўпершыню адчувала гэткі боль, нібыта душа разрывалася ад тугі... А я думала, што горш, чым тады, калі сыходзіла з агульнарэдакцыйнага сходу, мне ніколі ўжо ня будзе.
А што, калі я больш яго ня ўбачу, Юрася? Як мне жыць з гэтым?
Я села на ложку і захуталася ў коўдру... Але было ўсё роўна холадна. Так холадна і самотна, нібыта я на скрыжаваньні восеньскіх вятроў, і забылася, дзе мой дом.
...Што з ім зараз, з Юрасём?...
Пытаньне нібыта сталася асобнай жывой, надакучлівай істотай, якая бязьлітасна кусала і джаліла сьвядомасьць.
Сьвет фараў прабегся па сьцяне, нібыта прамільгнуў анёл, не пажадаўшы затрымацца і суцешыць.
Добра, уявім, я засталася... Сядзела б зараз з Юрасём у Людвісарава... Сапраўды, яшчэ горай яму зрабіла б.
Пайсьці па дапамогу? Ха-ха-ха! Куды? Да Бэтмана і Робіна? Хіба толькі мульцяшныя супермэны і могуць умяшацца...
Але я не магу так больш! Ракавінка, у якой я пражыла столькі гадоў, трэскалася знутры ад выбухаў майго болю.
Хаця пасьля гэтай – праз адзінаццаць гадоў, – сустрэчы, ну што між намі было? Дотык рук... Юрась, вядома, адчувае віну перада мной – ён жа заўсёды бярэ на сябе ўсю віну. Я пэўная, што ён бы з радасьцю аддаў за мяне жыцьцё. Але пра каханьне да мяне, я думаю, і размова не ідзе. Юрась мае з-за каго пакутваць. А няўжо вось гэта, што я зараз адчуваю, і ёсьць каханьнем? Якое ж яно... няўмольнае... балючае... Быццам нехта ўдарыў мяне па вачах промнем чароўнага ліхтара, і я з містычным жахам убачыла нейкі ланцуг – ці шаўковую вяроўку, як уяўляюць японцы, — якая нечакана прывязала мяне да другога чалавека, міма маёй волі. І кожная спроба аддаліцца – толькі боль...
Я падышла да вакна, загарнуўшыся ў коўдру. Засьнежаны двор, на белым асфальце ў сьвятле ліхтара – дзьве чорныя палоскі ад колаў машыны... Пагляд мімаволі скіраваўся да гарызонту, маленькі кавалачак якога, пасечаны сілуэтамі дрэў, праглядаўся між сьпінамі суседніх дамоў. Юрась дзесьці там... далёка... У цемры... Чаму я – тут? Мне трэба да яго! Не да таго, забаўнага юнака, майго выпадковага мужа, а да гэтага – сталага мужчыны, які зьведаў гора і жарсьць, і змог захаваць у сабе таямнічы агонь, які калісьці й прывабіў мяне... Які змушае яго зараз кідацца з дзідай на вялізны вятрак... Рыцар сумнага аблічча...
Што з ім зараз?...
Дон Кіхота нават звычайныя пастухі білі палкамі...
Я таксама думала, што магу змагацца з ветракамі. Але, аднойчы ўпаўшы з бязьлітаснага нежывога крыла, страціла веру ў тое, што можна спыніць нават найвялікшымі ахвярамі гэтую махіну, раскручаную мільёнамі самалюбстваў, якая перамолвае лёсы людзей і дзяржаў, каханьне і годнасьць, розум і веру ў аднолькавую вязкую масу, прыдатную, каб ляпіць паслухмянае, зручнае грамадства. Не, сапраўдная барацьба вядзецца не на пляцах, а ў табе самім. А я заўсёды ўцякала ад сваіх праблем. Таму і сны не запамінаюцца, якія гэтыя ж праблемы ставяць. Зараз з памяці нібыта спаўзала сетка... Як наяве, убачыла ўсьмешку Юрася, яго непакорлівую чупрыну, сіні ўпарты пагляд з-пад прамых броваў, шнары на шчацэ, абдрапаныя жалезным нутром гадзіньнікаў пальцы... І як ён кланяўся перад гэтымі гадзіньнікамі і зьвяртаўся да іх з жартоўнымі словамі...
Пане Ян з Адамам і Евай...
І тут жа ўсплылі ўбачаныя ў сьне тыя ж выразаныя з дрэва Адам і Ева з кубкам і зьмяёй. Яшчэ не пашкоджаныя часам, у яркасьці фарбаў і пазалоце...
Гадзіньнікі стаяць у коле...
Лекар у чорным падыходзіць да іх...
Данс макабрэ... Фігуры сьмерці... Баркун, Стэла, Юрась – адзін за адным выходзяць з кола...
Не, толькі не Юрась!
Ну ўспамінай жа!
Я гатовая была раскалоць галаву аб сьцяну, абы дастаць адтуль непаслухмяныя вобразы.
Ад напружаньня сьвет паплыў вакол у чырвоным тумане...
І я ўспомніла.
Засталося скамечыць адзінаццаць пражытых гадоў, як чарнавік. Ён ня варты й аднога правільнага звонкага радка.