Панна Ядвіся пазнаёміла яго з памочнікам і запыталася:
- Што гэта вас не відаць?
- А я, бачыце, крыху закапаўся ў школе...
- Уяўляю сабе, якая непрыемнасць сядзець увесь дзень з гэтай вясковай дзятвой. Нанясуць лапцямі гразі, дух цяжкі, - прамовіў Сухавараў.
- Пан Лабановіч закахаўся ў сваю школу, - сказала Ядвіся.
- А можа, у вас, панна Ядвіга? - запытаў памочнік і ўскінуў на яе свае алавяныя вочы.
Відаць было, што памочнік хацеў завалодаць адзін увагаю панны Ядвісі, а настаўніка адцерці. Ён лічыў сябе вельмі цікавым кавалерам, з якім такому настаўніку змагацца ніякім чынам немагчыма.
- О не! У пана Лабановіча ёсць больш шчаслівейшая ад мяне.
Адзін момант Ядвіся памаўчала, як бы вельмі засмуціўшыся, але з яе вачэй так і сыпаліся іскры смеху.
- Пан Лабановіч аддаў сэрца сваёй бабцы!
Сказала і залілася самым вясёлым сардэчным смехам. Таксама смяяліся і малая Габрынька, і Сухавараў. Смяяўся і пан падлоўчы, які ў гэты момант прыйшоў да гасцей.
А Ядвіся яшчэ дадала:
- Сядуць з бабкаю каля стала і варкуюць да самай поўначы.
«Аднак жа ты ахвотніца смяяцца», - падумаў настаўнік і таксама адказаў жартліва:
- Ну, што ж? Палюбіць маладую і прыгожую кожны патрапіць, а вось закахацца ў старую, гэта ўжо рэч іншая.
- Так, так, - сказаў Сухавараў, - на гэта трэба мець асаблівы талент.
- У пана Лабановіча і ёсць гэты асаблівы талент, - прамовіла Ядвіся.
- Што гэта, паночку, яна да вас прычапілася? - спытаў пан падлоўчы.
- Не ведаю, - адказаў Лабановіч. - На свеце, пане-суседзе, бывае так, што хто каго любіць, той таго і чубіць.
- Ха-ха-ха! - засмяяўся пан падлоўчы. - Што, Ядвіська, дастала?
А Ядвіся, як і нібыта таго, спакойна, нават сур'ёзна запыталася:
- А хіба ж ужо бабка чубіла вас, пане настаўніку?
- Брава! Брава! - запляскаў у ладкі памочнік.
Падлоўчы Баранкевіч громка засмяяўся.
- Дык вас, пане настаўніку, бабка чубіць? - спытаў ён, не перастаючы смяяцца.
За гэтым агульным смехам Лабановічу не ўдалося нічога адказаць, і верх застаўся за паннаю Ядвісяю.
Размова пайшла па другім кірунку, і гаварыў болей памочнік. Гаварыў ён гладка і востра і часта выклікаў вясёлы смех сваіх слухачоў і слухачак. Панна Ядвіся часта ўскідала на яго свае цёмныя выразныя вочы з-пад тонкіх дужак броваў. Лабановіч маўчаў. У яго было такое пачуццё, як бы ён быў тут зняважаны і пакрыўджаны. А пан Сухавараў вельмі зацікавіў Ядвісю Вільняю і тэатрам. Сам ён крыху спяваў, але толькі пад гітару. Другі раз абяцаўся ён прыйсці з гітарай, бо панна Ядвіся яго вельмі прасіла. За ўвесь гэты час яна ні разу не глянула на свайго суседа - Лабановіча.
- А ты, Ядвіська, калі ласка, заспявай, - звярнуўся пан падлоўчы да дачкі.
- Пан Сухавараў смяяцца будзе, - прамовіла Ядвіся, апусціўшы вочы, а потым ускінуўшы іх на памочніка.
- Што вы? Што вы? - усхапіўся Сухавараў, просячы яе заспяваць.
Ядвіся адышла далей у куток каля кахлянай печы і заспявала:
Ці я ў полі не калінаю была?..
Голас у яе быў малады, свежы, сакавіты. Спявала яна з такім праўдзівым пачуццём, што рабіла вельмі добрае і прыемнае ўражанне.
Лабановіч слухаў гэтыя спевы, і нейкі жаль ахопліваў яго. Яму хацелася падысці да дзяўчыны і запытаць яе: «Скажыце, якое гора ў вас на сэрцы?»
Сухавараў многа і доўга хваліў панну Ядвісю, а яна стаяла, апусціўшы вочы, і, здаецца, чакала слова ад Лабановіча. Настаўнік сумыслу не сказаў нічога.
Развітваючыся пасля вячэры, панна Ядвіся была сур'ёзная і не папрасіла суседа заходзіць да іх вечарамі.
Лабановіч пачуў, што на душы ў яго неспакойна. У чым выяўляўся гэты неспакой, ён і сам не мог вызначыць. Не было цяпер і той цэласці і яснасці, з якой жыў ён тут у першыя дні свайго прыезду. То тое, то другое пачынала забіваць душу, адцягваць і раскідаць яго ўвагу, і ён як бы падзяляўся на асобныя часткі, якія не мелі цеснай сувязі між сабою. Нейкае нездаваленне псавала яго добры настрой.
Лабановіч доўга хадзіў па пакоіку, намячаючы больш-менш сталы і пэўны лад свайго жыцця. Трэба глыбей увайсці ў сябе самога і заняцца чым-небудзь болей важным і сур'ёзным, не траціць час на такое глупства, як марнаванне вечароў у кампаніі асоб накшталт Сухаварава, які нават нічога добрага не бачыць у яго школьнай рабоце. Сухавараў яму не спадабаўся. «Хлюст», - назваў яго ў думках настаўнік, уявіўшы сабе яго воблік, яго ласыя вочы, якімі ён аглядаў панну Ядвісю, яго крыху звіслую губу. «Грош яму цана!»
Настаўнік доўга хадзіў па пакоіку. Калі набліжаўся ён да лямпы або адыходзіўся ад яе, цень яго то падаўжаўся, то карацеў, а ў стыках сцяны і столі борздзенька пераломваўся і забягаў на столь. Колькі разоў мімаволі вочы яго ўзнімаліся на вокны пана падлоўчага. Яшчэ думаў настаўнік і аб панне Ядвісі. Можа, і Сухаварава не ўпадабаў ён за тое, што яна аддавала відочную перавагу яму...
«Э, глупства! - перапыніў настаўнік свае думкі. - Трэба абавязкова паехаць да сябра і крыху праветрыцца і скінуць той фуз, які патрошку пачынае ўжо набірацца».
Але задуманую паездку прыйшлося адлажыць. На другі ж дзень зайшоў арцельны стараста Бабініч, пазнаёміўся з ім і вельмі прасіў да сябе ў госці на чацвёртую будку. Стараста Бабініч меўся паслаць у школу да Лабановіча сваіх дзяцей - сына і дачку. А вучні з чыгункі былі платныя, складалі, такім чынам, даход настаўніку. Пенсія настаўніка была надта малая, і кожны вучань збоку быў значнай дапамогай у грашовых справах. Ніякія довады Лабановіча за тое, што ён мусіць паехаць да сябра, Бабініч не браў пад увагу.
- Паспееце пабыць і ў сябра. Пабудзеце ў мяне, а вечарам і да сябра паедзеце, тым болей што свят назбіралася многа.
Бабініч належаў да тых людзей, якія не так-та лёгка адступаюцца ад сваіх планаў. Ён да таго часу не пакінуў Лабановіча, пакуль не ўзяў з яго слова быць у гасцях.
Як толькі Бабініч выйшаў, у пакоік увайшла старожка.
- Напэўна, панічыку, арцельны ў госці запрашаў? - спытала яна.
- А скуль ты, бабка, гэта ведаеш?
- А як жа, панічок: ён будзе сваіх дзяцей да вас аддаваць. Мне жонка яго ўжо казала аб гэтым. А стараста такі чалавек, што любіць аддзякаваць. І пачастуе, і заплаціць.
Бабка ведала ўсіх будачнікаў па адзін і па другі бок раз'езда і вельмі раіла пагасцяваць у Бабініча.
- Вельмі добрыя людзі, - казала яна.