- Што ж гэта вы, вучыцелька, так закапаліся ў вашай глушы? - пытала яго вясёлая, румяная матушка. - Ну, як жа вам жывецца?
- Дзякую, матушка. Жыву памаленьку ды паціхеньку.
- Ну, кажыце: у каго вы там закахаліся?
- Чаму вы думаеце, што закахаўся?
- Ну, як жа гэта можа быць, каб малады хлопец быў не закаханы?.. Ой, вы ўсё хітруеце! - пастрашыла матушка пальцам. - Там дзесь, у Цельшыне, знайшлі вы сабе мілую... Не гаварыце мне: па вачах бачу.
- Праўда, матушка, вы не памыліліся...
- А што! - падхапіла матушка. - Хто ж ваша мілая? Ну, скажыце?
- Старасціха Алена, - прамовіў Лабановіч.
Айцец Кірыл і сама матушка громка засмяяліся.
- А я думаю, ці не дачка пана падлоўчага? Што ж вы вочы апусцілі?
- Ну, матушка, калі буду жаніцца, дык вас за сваццю вазьму, - сказаў Лабановіч.
- Вазьміце, вазьміце! Такую высватаю вам жонку, што цэлае жыццё дзякаваць будзеце. Вы незнаёмы з дачкою каморніка?
- Гэта з паннаю Людмілаю? Не, незнаёмы.
- Яна цяпер тут у пісара. Вечарам у пісара бліны будуць. Вось вы і падкаціцеся да яе. Яна дзяўчына сімпатычная. Хоць нашаму настаўніку сэрца пераешце.
- Э, матушка! Панна Людміла мае столькі кавалераў, што ў мяне і адвагі няма рабіць да яе залёты.
- Эх, вучыцелька, нічога вы не разумееце. Яна так зацікаўлена вамі, што будзе вельмі рада, калі звернеце на яе ўвагу.
- Што ж? Дай, Божа, нашаму гароху ў гаршчок панскі папасці, - усміхнуўся Лабановіч.
- Вас сяляне хваляць, - сказаў а. Кірыл. - Вы патрапілі заняць належнае становішча.
- А за што ім хваліць мяне або ганіць? - спытаў Лабановіч. - У іх свая справа, у мяне свая. Нашы інтарэсы не стыкаюцца, і нам няма за што пасварыцца нават.
- Вы - скромны чалавек, і гэта робіць вам чэсць, - адказаў а. Кірыл. - Не, трэба сказаць праўду: Цельшыну шанцуе на добрых настаўнікаў. Толькі што глуш там, як і наогул гэта Палессе.
- Жаніцца трэба, - сказала матушка. - Тады і глуш не такая страшная будзе.
- Што жаніцца! - махнуў рукою а. Кірыл. - Жаніцца кожны патрапіць, але што з гэтае жаніцьбы?
Тым часам маладая служанка а. Кірыла, чырванашчокая паляшучка, прынесла самавар. Селі піць чай. Матушка ўвесь час гаварыла, перадавала вясковыя навіны і розныя плёткі, да якіх яна мела вялікую ахвоту. Паміж іншым, распачала апавяданне аб змаганні за панну Людмілу паміж Саханюком і Дубейкам. Але апавяданне не было даведзена да канца, бо якраз на гэты момант прыйшоў і сам Саханюк.
На гэты раз Саханюк быў выфранчаны незвычайна, чыста пабрыты, манішка, гальштук, манкеты - усё на ім ззяла і зіхацела.
- Майму супарату і калегу ніжэйшае шанаванне! - звярнуўся да Саханюка Лабановіч.
- Вось маладзец цельшынскі вучыцель! - пахваліла матушка Лабановіча. - Адразу робіць выклік нашаму настаўніку.
- Вы не так мяне зразумелі, - заўважыў Лабановіч. - Калега - мой супарат зусім другога парадку. Мы змагаемся з ім за гарцы.
Айцец Кірыл зацікавіўся гэтым змаганнем, і Лабановіч расказаў, якое было ў іх змаганне.
Айцец Кірыл смяяўся, смяяўся і сам Саханюк.
- Наш настаўнік - гаспадар. Мае кабанка і кароўку, - заўважыла матушка.
- Толькі гаспадыні не стае, - дадаў Лабановіч. - Так і быць, калега, жаніцеся - зраблю ўжо вам такі падарунак к вяселлю, аддам сваю ссыпку.
- І добра зробіце, - смяяўся Саханюк. - Я чалавек практычны і адкідаць тое, што ідзе на патрэбу чалавеку, лічу неразумным. Калі жыць, дык жыць са смакам, а раскідаць рублі дзеля таго, каб пагадзіць двух буянаў-мужыкоў, не бачу сэнсу.
Саханюк кіўнуў у бок Лабановіча і засмяяўся. Гісторыя з юшкаю была ўжо тут вядома. Лабановіч не знайшоўся што сказаць; ён крыху засаромеўся.
- Так, - пацвердзіў і а. Кірыл, - наш настаўнік умее жыць. - Але спогадзь і спачуванне яго былі на баку цельшынскага настаўніка.
- Вось што, калега, - звярнуўся Саханюк да Лабановіча, - вас прасілі на вечар да пісара, і мне выпаў такі гонар паведаміць вам аб тым. Нават і запіску вам перадалі.
- Хто ж гэта звярнуў на мяне такую ўвагу? - пытаў Лабановіч, беручы запіску.
- А каморнічанка там будзе? - запыталася матушка.
- Н-не ведаю, - не зразу адказаў Саханюк.
- Ідзіце, ідзіце, вучыцелька, - падганяла матушка. - Там паненкі будуць і, напэўна, панна Людміла.
- Не хочацца мне туды ісці, - прамовіў Лабановіч. - Не люблю ў вялікай кампаніі быць.
- Больш любіце быць у кампаніі аднае? - пажартавала матушка.
Пісарава гасціная ярка асвятлялася дзвюма лямпамі. Пераступіўшы парог і акінуўшы поглядам гасцей, Лабановіч прыпыніўся ў нейкім замяшанні: да каго наўперад падысці і з кім павітацца, проста не ведаў хлопец, куды дзецца - так многа было тут гасцей. Трэба б было пачаць з гаспадара, але гаспадар сядзеў за столікам, трымаў цэлую жменю карт і пільна ў іх углядаўся. Насупраць блішчаў урадніцкі каўнер. Збоку сядзеў фельчар Гарошка.
Ён падганяў пісара:
- Хадзі, хадзі, кум! Пад туза! Пад туза яму!
Але пісар не спяшаўся. Ён доўга ўглядаўся ў свае козыры, і здавалася, вось-вось чыхне.
Сядзелец, па прозвішчу Кляп, выказваў усе адзнакі нецярплівасці ад такой маруднасці пісара.
- Не пары гарачкі, бо так астанешся без аднае, а будзеш гарачку пароць, без дзвюх астанешся.
Максім, сын фельчара Гарошкі, лятаў, як матыль, ад аднае паненкі да другой. Як відаць, у гэтай дзейнасці ён быў дужа напрактыкаваны. Лабановіч нямала быў здзіўлены, убачыўшы тут пана падлоўчага, бо ён крыху пагарджаў пісарскаю кампаніяй. Дубейка, заціснуўшы шыю ў накрахмалены цесны каўнерык, вельмі павабна і вельмі прыгожа, як яму здавалася самому, ківаў сваёю птушынаю галавою то да аднае, то да другое паненкі.
У глыбіні пакоя на мяккім крэсле сядзела панна Людміла. Поруч з ёю прымасціўся Сухавараў. Цяпер Лабановіч дагадаўся, што пан падлоўчы мусіў уступіць Сухавараву і паехаць з ім, каб пазнаёміць яго з паннаю Людмілаю, якою таксама зацікавіўся і Сухавараў.