W 1950 roku Arnoldowi Schónbergowi, który od siedemnastu lat przebywał w Stanach, amerykański dziennikarz zadał kilka perfidnie naiwnych pytań: czy to prawda, że emigracja wysysa z artystów siłę twórczą? że natchnienie usycha, kiedy tylko korzenie ojczystego kraju przestają je żywić?
Proszę sobie wyobrazić! Pięć lat po Zagładzie! Dziennikarz amerykański nie może wybaczyć Schónbergowi braku przywiązania do kawałka ziemi, gdzie na jego oczach doszło do najpotworniejszych potworności! Homer uświęcił tęsknotę wawrzynem i w ten sposób wzniósł moralną hierarchię uczuć. Jej szczyt zajmuje Penelopa, o wiele, wiele wyżej nad Kalipso.
Kalipso, ach, Kalipso! Często o niej myślę. Kochała Ulissesa. Spędzili razem siedem lat. Nie wiadomo, ile czasu Ulisses dzielił łoże z Penelopa, lecz z pewnością nie tak długo. A przecież opiewamy ból Penelopy i nie robimy sobie nic z łez Kalipso.
Niczym ciosy siekierą wielkie daty naznaczają dwudziesty wiek w Europie głębokimi wcięciami. Zrazu pierwsza wojna światowa, druga, później trzecia, najdłuższa, zwana zimną, która kończy się w 1989 wraz ze zniknięciem komunizmu.
Poza tymi wielkimi datami dotyczącymi całej Europy, losy poszczególnych narodów są określane przez daty drugorzędne: 1936, rok wojny domowej w Hiszpanii; 1956, rok rosyjskiej inwazji na Węgry; 1948, rok, w którym Jugosłowianie powstali przeciw Stalinowi, i rok 1991, w którym zaczęli zabijać się nawzajem.
Skandynawowie, Holendrzy, Anglicy mają ten szczęśliwy przywilej, że po 1945 nie doświadczyli żadnej ważnej daty, co pozwoliło im przeżyć pięćdziesiąt lat rozkosznie nijakich.
W stuleciu tym dzieje Czechów zdobi wspaniałe piękno matematyczne, wynikające z trzykrotnego powtórzenia liczby dwadzieścia. W 1918 otrzymali po kilku wiekach niezależne państwo i w 1938 je utracili.
W 1948 rewolucja komunistyczna przywieziona z Moskwy rozpoczęła terrorem drugie dwudziestolecie, które skończyło się w 1968, kiedy to Rosjanie najechali półmilionową armią kraj, rozjuszeni jego bezczelną emancypacją.
Władza okupacyjna nastała z całą bezwzględnością na jesieni 1969 i, czego nikt się nie spodziewał, odeszła jesienią 1989, łagodnie, kurtuazyjnie, podobnie jak inne komunistyczne rządy w Europie: tak wyglądało trzecie dwudziestolecie.