z woza — dziś popr. forma D. lp: z wozu.
Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.
glewia — średniowieczna broń drzewcowa, szeroki nóż osadzony na długim drzewcu.
detyna (ukr.) — dziecko.
esauł — oficer kozacki.
szczo z toboju (ukr.) — co z tobą, co ci jest.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
Ne znaju. Bytwa, każe, bude, ałe ne znaju (ukr.) — Nie wiem. Bitwa, zdaje się, będzie, ale nie wiem.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
Potocki, Mikołaj, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651) — hetman wielki koronny w latach 1646–1651), kasztelan krakowski.
semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, żołnierz.
klient (daw., z łac.) — szlachcic, służący magnatowi i popierający go na sejmikach.
Bił nam czołom i prosył, szczob jeho podaryty, a my pomniawszy jeho usługi, dajem (z ukr.) — bił nam czołem i prosił, żeby go obradować, a my, wspomniawszy jego usługi, dajemy.
Rzplitej — Rzeczpospolitej; skrót stosowany w XVII w. wyłącznie w piśmie.
chudopachołek (daw.) — ubogi szlachcic bez ziemi, służący innym.
senatory — dziś popr. forma N. lm: senatorami.
zasiędą — dziś popr. forma 3 os. lm cz.przysz.: zasiądą.
Potocki, Stefan (ok. 1624-1648) — syn hetmana wielkiego Mikołaja Potockiego, starosta niżyński, zmarł w niewoli po bitwie pod Żółtymi Wodami.
dragonia — wojsko, walczące pieszo, a poruszające się konno.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników.
poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich.
Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty.
bitwa pod Sołonicą (1596) — bitwa, w której hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem.
ergo (łac.) — więc.
buława (z tur.) — symbol władzy wojskowej; dosł. rodzaj broni, mała maczuga, często ozdobna.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem.
pięście — dziś popr. forma B. lm: pięści.
homo novus (łac.) — człowiek nowy.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
wysiędziemy — dziś popr. forma 2 os. lm cz.przysz.: wysiądziemy.
Gut, sehr gut (niem.) — dobrze, bardzo dobrze.
ogniów — dziś popr. forma D. lm: ogni.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
Na pohybel Lachom (daw. ukr.) — śmierć Polakom.
mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
knecht — niemiecki żołnierz piechoty.
kolet (z fr. collet: kołnierz) — strój wojskowy ze skóry łosia lub wołu.