larum (łac.) — alarm.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
Krzemieńczug (ukr. Kremenczuk) — miasto i forteca nad brzegiem Dniepru na Połtawszczyźnie.
czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
nahaj — rodzaj bata, z krótką rączką, zrobionego ze skóry.
olester — pudełko na pistolet, wykonane ze skóry, przymocywawane do siodła.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie.
do dnia — nad ranem.
Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.
kaduk — dawne okreslenie szatana, złego ducha.
Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa.
przebierać się (daw.) — podróżować, dostawać się.
Kahamlik — rzeka na środkowowschodniej Ukrainie, na lewym brzegu Dniepru.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
terlica — stelaż siodła.
prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga.
Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.
stalle — zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych.
podwika (starop.) — kobieta.
trzasł — dziś popr.: trzasnął.
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary.
pokulbaczyć — osiodłać.
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
żydy wozić — przechylać się.
kulbaka — wysokie siodło.
Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
przyhołubić (z ukr.) — zaopiekować się, przygarnąć.
bodiak (ukr.) — oset.
krasnodiwa (Z daw. ukr.) — piękna dziewczyna.
zimownik — osada, w której Kozacy przeczekują zimę.
czaban — pasterz stepowy, koczownik.
piszczel a. kij — prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w.
Na wiki wikiw (ukr.) — na wieki wieków.
Nie znajem nikakij Syrowatej (z ukr.) — nie znamy żadnej Syrowatej.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak.
On z Czehryna prijichaw. Tam Lachiw riżut (ukr.) — on z Czehryna przyjechał. Tam Polaków zabijają.
wiszajut (z ukr.) — wieszają.
Prostyte, pane (ukr.) — wybaczcie, panie.
Ulisses a. Odyseusz — bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu, w czasie wojny trojańskiej i długiej podróży powrotnej wielokrotnie podstępem ratował się z opresji, był też pomysłodawcą konia trojańskiego, dzięki któremu Grecy zwyciężyli Trojańczyków.
krucy — dziś popr. forma M. lm: kruki.
signum (łac.) — znak.
wiktoria (łac) — zwycięstwo.