Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie.
kredens — naczynia, tj. kubki, kielichy, talerze, misy, często bardzo bogato zdobione.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
lupus insatiabilis (łac.) — wilk nienasycony.
Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa.
konfidencja (łac.) — zaufanie, zażyłość.
zali (starop.) — czy.
aegrotum et inarmem (łac.) — chorego i nieuzbrojonego.
Niżowi — Kozacy z Niżu; Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich.
kontempt (z łac.) — wzgarda, lekceważenie.
rab (daw.) — niewolnik, sługa.
wżdyć (daw.) — przecież.
Zbaraż — miasto w zach. części Ukrainy, ok. 20 km na płn. wschód od Tarnopola.
ordynans (z łac.) — rozkaz.
Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
Jampol (w obwodzie chmielnickim) — miasto (dziś miasteczko) w zach. części Ukrainy, w połowie drogi z Zasławia do Zbaraża.
spyża (daw.) — jedzenie.
Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda bracławski i kijowski, pan na Brusiłowie i Huszczy, ostatni prawosławny senator Rzeczypospolitej, negocjował z Kozakami podczas powstań Pawluka i Chmielnickiego.
konwokacja — sejm konwokacyjny, zjazd szlachty, ustalający termin i sposób wyboru króla.
Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie.
Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim.
w Prusiech — dziś popr. forma Ms.: w Prusach; Prusy (hist.) — kraina między Litwą a dolnym biegiem Wisły, na terenach dzisiejszej Warmii, Kujaw i Pomorza.
Inflanty (hist.) — kraina położona na północ od Litwy, na terenie dzisiejszej Łotwy i Estonii, zamieszkana przez potomków plemion bałtyckich i ugrofińskich, o kulturze z silnymi wpływami niemieckimi i szwedzkimi.
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony.
kwarta — wojska kwarciane, stałe, zaciężne siły zbrojne, utrzymywane przez króla od końca XVI w.
zali (starop.) — czy.
Karol Ferdynand Waza (1613–1655) — książę, syn króla Zygmunta III Wazy (1566–1632), biskup wrocławski i płocki, kandydat do tronu polskiego w 1648 r., po śmierci Jeremiego Wiśniowieckiego opiekun jego syna, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, przyszłego króla Polski.
Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, zwany przez Plutarcha trzecim założycielem Rzymu, reformator armii rzymskiej, zwycięzca wielu wojen, wuj Juliusza Cezara (100–44 p.n.e.).
Gnejusz Marcjusz Koriolan (V–IV w. p.n.e.) — wódz rzymski, zwycięzca spod Corioli, zaangażowany w spór polityczny sprzymierzył się z wrogami i zaatakował Rzym.
Lucjusz Sergiusz Katylina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, przywódca spisku, który zakończył się wojną domową.
emulacja (z łac.) — rywalizacja.
do gardła — do śmierci.
pospolitacy — szlachcice z pospolitego ruszenia.
jedle — dziś: jadle, jedzeniu.
misiurka — hełm z osłoną karku, wykonaną z plecionki kolczej (z kółek metalowych).
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego.
pajuk (daw.) — członek służby lub straży przybocznej; lokaj.
janczarzy a. janczarowie (z tur.) — piechota turecka.
towarzyszów — dziś popr. forma D. lm: towarzyszy; towarzysz — tu: rycerz, szlachcic.
kolet (z fr. collet: kołnierz) — strój wojskowy ze skóry łosia lub wołu.
dragon — żołnierz walczący pieszo, a poruszający się konno.
kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka.
kołpak — wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem.
altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaj brokatu aksamitnego.
elementów (z łac.) — żywiołów.
orbis terrarum (łac.) — ziemia.
nad hetmany — dziś popr. forma N. lm: nad hetmanami.
gaudeamus (łac.) — cieszmy się.
moderunek (daw.) — ekwipunek, wyposażenie.