wołoski — z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego.
Buczacki Jazłowiecki, Teodoryk (zm. 1456) — kasztelan halicki i kamieniecki, starosta podolski, obrońca Podola przed Tatarami.
klangor — krzyk żurawia.
bodiak (ukr.) — oset.
bodiak (ukr.) — oset.
samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w.
jeźdźce — dziś popr. forma M. lm: jeźdźcy.
rozegrywała — dziś popr.: rozgrywała.
oczeret (ukr.) — trzcina.
Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim.
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego.
kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka.
arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso.
chan — władca tatarski.
rozkulbaczyć — rozsiodłać, przygotować do odpoczynku; kulbaka — rodzaj siodła.
oczeret (ukr.) — trzcina; tu: suche liście na podpałkę.
zadzierżystość — skłonność do zaczepki, do szukania zwady, zadziorność.
drop — najcięższy latający ptak na świecie, gatunek ginący, w Polsce objęty ścisłą ochroną.
pardwa — ptak z rodziny kurowatych, podobny do kuropatwy lub bażanta, obecnie w Polsce właściwie nie występuje.
suhak — ssak krętorogi, spokrewniony z gazelami, dziś żyje tylko w Azji Środkowej, w XVII w. można go było spotkać na terenie całej dzisiejszej Ukrainy.
W czyich… ręku — dziś popr.: w czyich rękach; w ręku (starop.) — w dwojgu rąk (forma liczby podwójnej).
salwować (z łac.) — uratować, wybawić.
arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso.
mosan a. mospan (daw.) — skrót od: miłościwy pan.
żołnierzów — dziś popr. forma B. lm: żołnierzy.
wojłok (z tur.) — filc z sierści zwierzęcej.
kulbaka — rodzaj siodła.
kulbaka — rodzaj siodła.
wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość.
auxilium (łac.) — pomoc.
podzięków — dziś: podziękowań.
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony.
Skrzetuski, Jan — postać literacka, stworzona na wzór Mikołaja Skrzetuskiego herbu Jastrzębiec (1610–1673), szlachcica z Wielkopolski, który wsławił się w czasie obrony Zbaraża w 1649 r.
J. O. księcia — jaśnie oświeconego księcia.
Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673).
towarzysz pancerny — rycerz ciężkozbrojny, husarz.
buzdygan (z tur.) — rodzaj broni, ozdobna pałka; w XVII w. symbol władzy oficera.
buława (z tur.) — rodzaj broni, mała maczuga, często ozdobna; w XVII w. symbol władzy wojskowej.
zażywać — tu: używać.
chan — władca tatarski.
Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673).
laty — dziś popr. forma N. lm: latami.
eksperiencja (z łac.) — doświadczenie.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga.
hetman wielki — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651).
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa.
ordynans (z łac., daw.) — rozkaz.
ciężkie terminy — poważne kłopoty.