eksperiencja (z łac.) — doświadczenie.
Czapliński, Daniel — podstarości czehryński, rotmistrz wojska polskiego.
zalewać komuś sadła za skórę — związek frazeologiczny, znaczy: robić komuś na złość.
Czerkasy — miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ od Czehrynia.
futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek.
repeto (łac.) — powtarzam.
arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso.
wać — skrót od: wasza miłość.
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony.
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.
Ulisses — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu.
Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
intelligo (łac.) — rozumiem.
siła (starop.) — dużo, wiele.
afirmować (z łac.) — potwierdzić.
in fundo — w lochu.
Koniecpolski, Aleksander herbu Pobóg (1620–1659) — książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego.
mieć wielkie plecy — związek frazeologiczny, znaczy: mieć poparcie.
Zaćwilichowski, Mikołaj — komisarz Kozaków zaporoskich pozostających na służbie Rzeczypospolitej.
siła (starop.) — dużo, wiele.
mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny.
didków syn — diabli syn, czarci pomiot; didko (ukr.) — diabeł.
awersja (z łac.) — niechęć.
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego.
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.
Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego.
waci — skrót od: waszej miłości.
Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
pan krakowski — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651.
waścin a. waściny — należący do waszej miłości; dziś: pana, pański.
oprymować (z łac.) — napaść.
Zaporożcy — Kozacy z Zaporoża.
ekonomia — dobra ziemskie, z których dochód przeznaczony był na osobiste potrzeby króla i dworu; tu: dzierżawiony przez Czaplińskiego majątek.
raróg — ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, ceniony w sokolnictwie, zwany dawniej sokołem polskim a. sokołem podolskim.
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego.
wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość.
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary.
cyga a. fryga — wirująca zabawka dziecięca, podobna do bąka.
rogal (pogard.) — rogacz, zdradzony małżonek.
Vivant — niech żyją.
wiśniowiecczyk — żołnierz księcia Wiśniowieckiego.
oblan — dziś: oblany.
gonić w piętkę — coraz gorzej sobie radzić, tracić zdolność logicznego myślenia i działania.
ogar — pies gończy, tu pogard. o krewkim Czaplińskim.
kundys — kundel.
Galata — dziś dzielnica Stambułu, położona po europejskiej stronie cieśniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie.
A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz a. No właśnie szczekasz i szczekasz; ukr. brechaty — kłamać (o człowieku); szczekać (o psie).
Szelmą jestem bez uszu — aluzja do zwyczaju obcinania uszu skazańcom.