respons (z łac.) — odpowiedź.
supozycja (z łac.) — przypuszczenie, domysł.
recedo, recedere (łac.) — cofnąć się, zboczyć, odstąpić.
w Prusiech — dziś popr. forma Ms.: w Prusach.
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) — król Szwecji w latach 1654–1660.
kozera (daw.) — atut, karta atutowa.
personaliter (łac.) — osobiście.
partyzant (daw., z fr.) — stronnik, zwolennik.
memento (łac.: pamiętaj) — przypomnienie.
antykamera (daw.) — przedpokój, poczekalnia.
Koniecpolski, Aleksander herbu Pobóg (1620–1659) — książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego.
expedite (łac.) — dokładnie.
bojar putny — uboższy szlachcic litewski lub ruski, służący u bogatszego pana.
Kiejdany (lit. Kėdainiai) — miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.
Pardonnez moi (fr.) — proszę wybaczyć.
polityka (z łac.) — tu: uprzejmość, obyczajność.
obserwować (z łac.) — zachowywać.
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) — król Szwecji w latach 1654–1660.
Consuetudo altera natura (łac.) — przyzwyczajenie jest drugą naturą.
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej.
per amicitiam (łac.) — z powodu przyjaźni.
Wilia (lit. Neris) — rzeka na Białorusi i Litwie, prawy, najdłuższy dopływ Niemna, nad Wilią leży Wilno i Kowno.
Kiejdany (lit. Kėdainiai) — miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.
Niewiaża — rzeka w środkowej części Litwy, prawy dopływ Niemna.
Zołtareńko — własc. Zołotarenko, Iwan (zm. 1655), hetman kozacki, szwagier Bohdana Chmielnickiego, brał udział w zdobyciu Wilna (1654).
ci, których był pomocnikiem — tj. Rosjanie, o czym autor nie mógł w 1884 r. napisać wprost z powodu carskiej cenzury.
zostawując — dziś popr.: zostawiając.
polityczny (z łac. politicus) — tu: obyczajny, cywilizowany.
Gedeon (XIV w. p.n.e.) — postać biblijna, zwycięski wódz i sędzia izraelski.
Samsonem (XII w. p.n.e.) — postać biblijna, bohater izraelski w walkach z Filistynami, obdarzony przez Boga niezwykła siłą.
moderunek (daw.) — ekwipunek, wyposażenie.
złotogłów — tkanina ze złotych nici.
barwa — tu: mundur.
rękodajny — dworzanin, którego zadaniem było podawać rękę pani czy panu przy wysiadaniu z powozu, wstawaniu itp.
chercheur de noises (fr.) — poszukiwacz zwady.
incognito (z wł.) — potajemnie, nieoficjalnie, nie ujawniając swojej tożsamości.
ma foi (fr.) — słowo daję, dalibóg, doprawdy.
że się z nim de succursu ani de receptu nie znoszę (z łac.) — że się z nim nie zgadzam w kwesti pomocy i bezpieczeństwa.
kurfirst — elektor, książę niemiecki, mający prawo głosu przy wybierania cesarza.
przebrać się (daw.) — dostać się, dotrzeć.
zbarażczyk — tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) — król Szwecji w latach 1654–1660.
dyfidencja (z łac.) — nieufność, brak zaufania.
WXMć — skrót od tytułu: Wasza Książęca Miłość.
partyzant (daw., z fr.) — stronnik, zwolennik.
parantela (z łac.) — powinowactwo, powiązania rodzinne.
ochędóstwo (daw.) — sprzęty domowe, ozdoby.
alias (łac.) — inaczej.
łożów — dziś popr. forma D. lm: łóż; łoże — podstawa działa.