tentować (z łac.) — próbować.
deest (łac. desum, deesse) — jest niobecny, brakuje.
kontempt (z łac.) — lekceważenie, pogarda.
permisję (łac. permisio: pozwolenie) — zwolnienie.
lubo (daw.) — chociaż.
wziąść — dziś popr.: wziąć.
potraw — łąka po sianokosach.
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) — król Szwecji w latach 1654–1660.
język — jeniec, od którego można wymusić informacje.
wziąść — dziś popr.: wziąć.
wilią wyroju — tj. tuż przed wyrojeniem się, kiedy to część pszczół z młodą królową opuszcza ul, by szukać miejsca na nowe gniazdo.
jaźwiec — borsuk.
wziąść — dziś popr.: wziąć.
Vivat Carolus Gustavus rex (łac.) — niech żyje król Karol Gustaw.
veto (łac.) — nie pozwalam.
konsystencja (z łac.) — tu: zakładanie obozu, obozowanie.
egzakcja (z łac.) — pobór podatków.
mane, tekel, fares (z aramejskiego) — policzono, zważono, rozdzielono; takie słowa miały się pojawić na ścianie w czasie świętokradczej uczty króla babilońskiego Baltazara, było to proroctwo śmierci Baltazara i upadku Babilonu (Dn 5, 1-31).
spust — spuszczenie wody ze stawu w celu wyciągnięcia ryb.
więcierz — pułapka na ryby, sieć lub kosz wiklinowy w kształcie długiego walca.
febra — tu: choroba, objawiająca się dreszczami.
zbarażczyk — tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.
consuetudo altera natura (łac.) — przyzwyczajenie jest drugą naturą.
kupić się (daw.) — zbierać się, gromadzić się (por. skupiać się).
inkursja (z łac.) — najazd, napad.
Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) — hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów.
jasyr (z tur.) — niewola.
Gustaw II Adolf (1594–1632) — król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii.
spyskać — stratować, przeryć ryjami.
powietrze — tj. morowe powietrze, czyli zarazę.
obywatelów — dziś popr. forma D. lm: obywateli.
głową robić (daw.) — myśleć, zastanawiać się.
rapcie — część umundurowania, paski do powieszania broni.
do dnia (daw.) — o świcie.
fatigatus (łac.) — zmęczony.
rezydentka — tu: uboższa krewna, mieszkająca u bogatszej rodziny.
najezdnik — najeźdźca, agresor.
osacznik — członek nagonki myśliwskiej, pomocnik myśliwego, naganiacz, obławnik.
przezpiecznie — dziś: bezpiecznie.
Upita (lit. Upytė) — w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.
zbarażczyk — tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.
konfident (z łac., przestarz.) — tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać (dziś: donosiciel).
Kiejdany (lit. Kėdainiai) — miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.
suponować (z łac.) — przypuszczać, domyślać się.
pensum (łac.) — dzienna praca, zadanie; tu B. lm pensa: zadania.
buława (z tur.) — mała ozdobna maczuga, symbol władzy wojskowej, tu: tytuł hetmana wielkiego litewskiego.
rytmy (starop.) — wiersze.
kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać.
ciura — pachołek wojskowy, pomocnik żołnierza.