exquisitissimus (łac.) — wyborny, wyszukany, najlepszy; tu M. lm exquisitissimi: wyborni, najwyszukańsi, najlepsi.
każden — dziś popr.: każdy.
animal, animalis — zwierzę, stworzenie, potwór; tu C. lm animalibus: zwierzętom.
Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, przed 1549 r. rezydencja książąt Wiśniowieckich, w 1655 r. znajdowało się na terytorium zajętym przez Kozaków.
u fary — w kościele parafialnym.
kulbaka — wysokie siodło.
Wittenberg — Arvid (a. Arfuid) Wittenberg von Debern (1606–1657), szwedzki hrabia i feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego.
Duglas — Douglas, Robert (1611–1662), Szkot, od 16 r. życia żołnierz armii szwedzkiej, feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej. Podczas potopu szwedzkiego dowodził wojskami szwedzkimi w Prusach Książęcych. Za zasługi wojenne otrzymał tytuł hrabiego, a jego potomkowie stali się jednym z najbogatszych rodów arystokratycznych Szwecji.
krotofila a. krotochwila (starop.) — żart.
in universo (łac.) — w całym świecie, w ogóle.
Chrystusów (daw.) — dziś popr. forma M. lp n.m. przymiotnika: Chrystusowy.
któren — dziś popr. który.
sufragium (łac. suffragium) — głos w wyborach.
kontempt (z łac.) — obraza, pogarda, lekceważenie.
kompasja (z łac.) — współczucie.
siostrzan (daw.) — siostrzeniec.
konsyliarz (z łac.) — doradca.
beneficjum (z łac.) — tu: dobrodziejstwo.
klemencja (z łac.) — łagodność, pobłażanie.
z zamorskimi straszydły — dziś popr. forma N. lm: z zamorskimi straszydłami.
sekundować (z łac. secundo, secundare) — pomagać, towarzyszyć; ochraniać, bronić.
prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga.
partia — tu: oddział, grupa zbrojnych.
kurpieski — dziś popr.: kurpiowski.
Lubomirski, Jerzy Sebastian herbu Szreniawa bez Krzyża (1616–1667) — marszałek wielki koronny, później hetman polny koronny i starosta spiski; w latach 60. przywódca rokoszu, który ograniczył absolutystyczne dążenia Jana Kazimierza; zmarł na wygnaniu.
zagrały trąbki wsiadanego przez munsztuk — dano stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem.
iść komunikiem (daw.) — jechać konno, wierzchem; komunik (daw.) — jeździec, kawalerzysta.
wolentarski — ochotniczy.
kulbaka — wysokie siodło.
antiquus (łac.) — dawny, starożytny; tu D. lm antiquorum: starożytnych.
imaginacja (z łac.) — wyobraźnia.
rebelizować (z łac.) — buntować się.
dowcip (daw.) — rozum, inteligencja.
Altea (…) porodziła głownię (mit. gr.) — Altea, królowa kalidońska, otrzymała we śnie proroctwo, według którego jej nowonarodzony syn, Meleager, miał żyć tak długo, póki nie spali się głownia, płonąca wówczas w domowym ognisku. Altea schowała więc głownię, ale kiedy po latach Meleager wdał się w spór z jej bratem, włożyła żagiew w ogień, powodując śmierć syna, po czym popełniła samobójstwo. Proroczy sen o urodzeniu płonącej głowni miała natomiast Hekabe, królowa Troi, w związku z czym swojego syna, Parysa-Aleksandra, kazała porzucić na pustkowiu. Wychowany przez pasterzy, Parys przyczynił się potem rzeczywiście do upadku Troi, porywając Helenę.
język — tu: informator, żołnierz nieprzyjacielski, wzięty do niewoli w celu przesłuchania i zasięgnięcia informacji o wojskach wroga, ich liczebności, rozmieszczeniu i zamiarach.
lulka — fajka.
fryszt (daw., z niem.) — tu: rozejm, pokój.
stajanie — daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.
obuszek — broń o kształcie zaostrzonego młotka, o dziobie bardziej zagiętym, niż ostrze nadziaka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika.
siła (daw.) — dużo, wiele.
Nec nuntius cladis (łac.) — nie pozostał świadek klęski.
trąbić przez munsztuk — dać stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem.
zataczać i odprzodkowywać armaty — ustawiać działa na pozycjach i odtykać lufy, zaślepione na czas transportu.
krzywuła — wygięty flet, popularny w muzyce renesansowej, a dziś używany w folkowej.
dzianet (daw.; z wł. giannetto: koń wyścigowy)— piękny rasowy koń paradny.
buzdygan (z tur.) — rodzaj broni, ozdobna pałka; w XVII w. symbol władzy oficera.
kulbaka — wysokie siodło.
faskula — pocisk.
perspektywa (daw.) — luneta.