kontentacja (z łac.) — zadowolenie; tu: nagroda, zadośćuczynienie.
kondycja (z łac.) — warunek.
respons (z łac.) — odpowiedź.
odzyszczesz — dziś popr. forma 2.os. lp cz.przysz.: odzyskasz.
Leander i Hero (mit. gr.) — mityczni kochankowie. Hero była kapłanką Afrodyty w Sestos nad Hellespontem (dziś Dardanele, cieśnina u zach. wybrzeży Turcji, łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara), a Leander każdej nocy przepływał do niej z drugiego brzegu cieśniny, prowadzony światłem lampki w oknie ukochanej. Pewnej nocy wiatr zgasił lampkę i Leander utonął, a Hero popełniła samobójstwo, rzucając się z wieży do morza.
sklep — piwnica, lochy.
cum omnibus titulis (łac.) — ze wszystkimi tytułami.
zali (daw.) — czy, czyż.
primo voto (łac.) — w pierwszym małżeństwie.
błaźnica (daw., reg.) — pieszczotliwie: młódka, panienka.
Żmudź — płn.-zach. część Litwy.
inwidia (z łac.) — zazdrość, zawiść.
admiracja (z łac.) — podziw, uwielbienie.
hic mulier (łac.: ten kobieta) — mężna, wojownicza kobieta, herod-baba.
de domo (łac.) — z domu.
abominacja (z łac.) — wstręt, odraza, obrzydzenie.
Mazarin, Jules (1602–1661) — własc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV.
odium (łac.) — nienawiść, niechęć.
nec Hercules contra plures (łac.) — nawet Herkules na nic przeciw wielu.
statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba występująca w filmie lub sztuce teatralnej w podrzędnej roli).
cursus (łac.) — przebieg.
pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie. Przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania.
consentior, consentire (łac.) — zgadzam się.
mamli (daw.) — czy mam.
Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie na męża przez 20 lat.
statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba występująca w filmie lub sztuce teatralnej w podrzędnej roli).
konfident (daw., z łac.) — tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać (dziś: donosiciel).
formaliter (łac.) — formalnie, legalnie.
intercyza — umowa przedślubna.
wiano — posag.
Żmudź — płn.-zach. część Litwy.
wojłok (z tur.) — filc, gruby materiał ze zbitej wełny; tu: miękkie kapcie.
rajfur — stręczyciel.
hippocentaur (z gr.) — centaur, w mit. gr. pół koń, pół człowiek; tu przydomek, oznaczający jeźdźców tak dobrych, jakby zrośniętych z wierzchowcem.
Chimera (mit. gr.) — potwór ziejący ogniem, z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża.
impedimentum (łac.) — przeszkoda, kłopot.
któren — dziś popr. który.
podrwić głową — źle coś obmyślić.
papista — katolik, zwolennik papieża.
semen — Kozak.
ze Szwedy — dziś popr. forma N. lm: ze Szwedami.
prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga.
siła (daw.) — dużo, wiele.
akomodować (z łac.: przystosować) — tu: przypodobać się, dogadzać.
intrata — dochód z dóbr ziemskich, pożytek.
eks-kardynał w koronie — król Jan Kazimierz, po dwóch latach nowicjatu w zakonie jezuitów, mimo braku święceń kapłańskich w 1646 r. został mianowany przez papieża kardynałem. Zrezygnował z tej godności, kiedy został królem i poślubił wdowę po bracie, królową Marię Ludwikę Gonzagę.
Dalila nie obcięła włosów Samsonowi — Samson (XII w. p.n.e.), opisany w Biblii bohater izraelski, walczący z Filistynami, został obdarzony przez Boga niezwykła siłą, zaklętą w jego długich włosach. Jego kochanka Dalila, przekupiona przez wrogów, ostrzygła go i bezsilnego wydała Filistynom. Po długiej niewoli Samson, odzyskawszy część siły, zdołał zburzyć filary w budynku, w którym był więziony, grzebiąc pod gruzami siebie i wielu wrogów.
jurgieltnik (z niem. Jahrgeld: coroczna wypłata) — oficer lub urzędnik opłacany przez obce państwo (lub korumpowany przez kogoś innego stałą pensją).
prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga.