kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka a. kaptur.
tołub (daw.) — futro, kożuch.
sajdak — sahajdak, futerał z łukiem i kołczan ze strzałami.
derkacz — ptak średniej wielkości z rodziny chruścielowatych, o charakterystycznym głosie, w Polsce dość rzadko spotykany, bardzo płochliwy.
czambulik, własc. czambuł (z tur. czapuł: zagon) — oddział tatarski, dokonujący najazdów w głębi terytorium przeciwnika w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych lub zagarnięcia łupów i jasyru.
język — tu: informator, żołnierz nieprzyjacielski, wzięty do niewoli w celu przesłuchania i zasięgnięcia informacji o wojskach wroga, ich liczebności, rozmieszczeniu i zamiarach.
pułkownik petyhorski — dowódca petyhorców, średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim.
serenissimus rex Sueciae (łac.) — najjaśniejszy król Szwecji.
prezerwatywa (z łac. praeservare: zachowywać, zabezpieczać) — tu: środek zapobiegawczy, lek uśmierzający a. wzmacniający.
krotofila a. krotochwila (starop.) — żart.
zali (daw.) — czy, czyż.
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej.
arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso.
czambuł — oddział tatarski.
orda — tu: wojsko tatarskie.
insult (z łac.) — zniewaga.
suszyć — pościć.
bachmat — koń rasy tatarskiej, niewielki, ale silny i wytrzymały, odporny na trudne warunki klimatyczne, szybki i zwinny.
dzianet (daw.; z wł. giannetto: koń wyścigowy)— piękny rasowy koń paradny.
kierz (daw.) — krzew, krzak.
staja — daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.
perspektywa (daw.) — luneta.
krętanina (daw.) — krzątanina, gorączkowy ruch, zamieszanie.
Michał Kazimierz Radziwiłł herbu Trąby (1635–1680) — książę, krajczy litewski, później otrzymał także tytuły podczaszego litewskiego, kasztelana i wojewody wileńskiego oraz hetmana polnego litewskiego; szwagier Jana Sobieskiego, gorliwy katolik, interesował się nauką, a szczególnie alchemią.
z Tatary — dziś popr. forma N. lm: z Tatarami.
komunik (daw.) — jazda, kawaleria.
kulbaka — wysokie siodło.
buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem.
krzywuła — wygięty flet, popularny w muzyce renesansowej, a dziś używany w folkowej.
litaury — wielkie bębny wojskowe, kotły.
feuer (niem.) — ognia!, pal!
gonny — wysoki i prosty, strzelisty (o drzewach).
kulbaka — wysokie siodło.
wolentarz — ochotnik, żołnierz nie otrzymujący żołdu, walczący w imię swoich przekonań lub dla łupów wojennych.
szczerk — piasek gliniasty, teren podmokły.
perspektywa (daw.) — luneta.
Gott mit uns (niem.) — Bóg z nami.
staja — daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.
wolentarski — ochotniczy.
wesprzeć — tu: stawić czoła, zaatakować.
Gott erbarme Dich meiner (niem.) — Boże, zmiłuj się nade mną.
kołpak — wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem.
Michał Kazimierz Radziwiłł herbu Trąby (1635–1680) — książę, krajczy litewski, później otrzymał także tytuły podczaszego litewskiego, kasztelana i wojewody wileńskiego oraz hetmana polnego litewskiego; szwagier Jana Sobieskiego, gorliwy katolik, interesował się nauką, a szczególnie alchemią
kontent (z łac.) — zadowolony.
Gott (niem.) — Boże.
nohajec a. nogajec — tu: Tatar; członek Ordy Nogajskiej, która w XIII w. odłączyła się od Złotej Ordy na Kaukazie i przewędrowała na tereny dzisiejszej płd. Ukrainy. Nazwa pochodzi od mongolskiego wodza Nogaja (zm. 1299), wnuka Czyngis Chana i zięcia cesarza bizantyjskiego. Potomkowie tej ordy, Nogajowie, żyją dziś na Kaukazie.
staja — daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.
bachmat — koń rasy tatarskiej, niewielki, ale silny i wytrzymały, odporny na trudne warunki klimatyczne, szybki i zwinny.
misiurka — hełm z osłoną karku, wykonaną z plecionki kolczej (z kółek metalowych).