salutis Reipublicae (łac.) — ratowania Rzeczypospolitej.
samoczwart (daw.) — sam z trzema towarzyszami.
wsiów — dziś popr. forma D. lm: wsi.
incola (łac.) — mieszkaniec; tu M. lm incolae: mieszkańcy.
promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) — ogłosić.
vaco, vacare (łac.) — brakować, być pustym; tu 3.os. lp cz.ter. vacat: jest nieobsadzone, pozostaje wolne.
iustitia, fundamentum regnorum (łac.) — sprawiedliwość, fundament władzy.
zrękowiny (daw.) — zaręczyny.
wasąg — wóz z burtami plecionymi z wikliny.
podjezdek — koń mniejszej wartości, słaby a. młody.
huf — hufiec, oddział.
Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, który go wyprowadził z grobu i przywrócił do życia.
vivo, vivere (łac.) — żyć; tu 3.os. lm tr.rozkaz. vivant: niech żyją.
siła (daw.) — dużo, wiele.
zostawujem — dziś popr. forma 1.os. lm cz.ter.: zostawiamy.
viribus unitis (łac.) — wspólnymi siłami.
auxilium (z łac.) — pomoc.
Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) — rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667), o której Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską; kariera Chowańskiego zaniepokoiła w końcu dwór carski do tego stopnia, że został ogłoszony buntownikiem i ścięty wraz z synem, co stało się powodem buntu wojskowego, a w XIX w. tematem opery Modesta Musorgskiego Chowańszczyzna.
Dołgoruki — własc. Dołgorukow, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682), kniaź rosyjski, bojar i wojewoda. Dowodził wojskami rosyjskimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1654–1667, w 1658 zajął Wilno, w 1670 r. wsławił się także stłumieniem powstania Stieńki Razina (ok. 1630–1671), atamana Kozaków dońskich. Zamordowany podczas powstania strzelców w 1682 r.
Szeremet — własc. Szeremietiew, Wasilij Borisowicz (1622–1682), naczelny wódz południowej części armii rosyjskiej podczas wojny polsko-rosyjskiej 1654–1667. Walczył z wojskami polskimi, tatarskimi i kozackimi. Po dwumiesięcznej bitwie pod Cudnowem dostał się do niewoli tatarskiej, w której zmarł.