– Nie był okrutny, lecz zgodził się takim zostać, gdyż ludzie tego od Niego oczekiwali. To ludzie deprawują Bogów – mówi Jon głośno i równie głośno zastanawia się wśród tej śnieżnej, zimnej bieli: – Dlaczego to, co przyszło, miałoby być lepsze od tego, co było? I wtedy i dziś i za setki lat ludzie będą zabijać ludzi. Więc po co zmieniać wiarę w Bogów, skoro ludzie nie stają się od tego lepsi…? – myśli Jon i zaraz sam sobie odpowiada: – Cywilizacja. CYWILIZACJA. Niegdysiejsze bóstwa zagradzały jej drogę. Były jak wielkie, omszałe głazy, uniemożliwiające dostęp do Świata Wiedzy. Ludzie w długich sukniach, głosząc chwałę jedynego Boga (w tak różny sposób, raz ucząc miłości, innym razem nienawiści), jednoczyli kraje i państwa skłócone do tej pory różnymi imionami swych świętości i torowali drogę Cywilizacji. A bez niej świat stanąłby w miejscu.
Jon czuje, jak ziele serdecznika niepospolitego szeleści w woreczku na szyi. Już wie, do którego ze światów ma wrócić i po co. Królowa Śniegu wkrótce przestanie służyć swemu umierającemu przyjacielowi, choć zapewne znajdzie nowych sojuszników. Tak, ona będzie wciąż potrzebna, gdyż władcom światów zawsze będą potrzebni ludzie o chłodnych umysłach i sercach, których nie rozgrzeje miłość. Ale Chłopiec z soplem lodu zamiast serca nie może się dłużej męczyć. Był tylko narzędziem i Ten, który go takim uczynił (z bezwiedną pomocą Jona), już go nie potrzebuje. Chłopiec, czując się odrzucony, będzie czynić zło na oślep, na własną rękę i Jon musi go powstrzymać, gdyż bezmyślnego zła jest zbyt wiele. Wszędzie. We wszystkich światach. Czasach. O każdej porze.
– O, Człowieku… – myśli Jon z bólem. – Zwyciężyłeś z tyloma bóstwami i Bogami, ale przegrałeś z ludźmi. Czy o takie zwycięstwo Ci szło? O, Człowieku, jak mi Cię żal…
– O Jezu…! – krzyczy gniewnie asystent Jona, wypuszczając z ręki szklankę z kawą. Szkło rozpryskuje się na podłodze lekarskiej dyżurki, a ciemnobrązowy płyn chlapie na posadzkę i na zielone fartuchy obu lekarzy.
– Przepraszam – mamrocze młody człowiek do Jona. – Nie wiedziałem, że to wrzątek. Już sprzątam… Pan doktor ma jeszcze jakieś operacje, czy ta była ostatnia?
– Ostatnia – mówi Jon. – Wyjdę się przewietrzyć.
Asystent patrzy zdziwiony. Doktor Jon ma opinię człowieka, który rzadko opuszcza szpital. Jakby nie miał domu, tylko przystanek pomiędzy pracą a… A czym?
Asystent odwija rolkę papierowych ręczników i usiłuje usunąć skutki swego niedbalstwa. Słodki, ciemny płyn lepi się do jego fartucha i rąk, przesiąka na wylot przez cienką warstwę papieru. Asystent sięga po gazetę leżącą na biurku, lecz Jon wstrzymuje jego rękę.
– Chcę ją przejrzeć – mówi.
– Jeszcze pan nie czytał? A ten Chłopiec… Pana dawny pacjent, wie pan, on znowu…
– Wiem – ucina sucho Jon.
Chłopiec zabił już wielu ludzi. Ofiary dobiera bez celu i motywu, przypadkowo, jakby ważne było tylko to, że zabija. Młodociany zabójca nie pasuje do żadnego schematu kryminalnych kronik: nie jest typowym seryjnym zabójcą – gdyż ci wybierają ofiary według pewnego klucza. Nie jest zwykłym psychopatą – gdyż tacy urządzają krwawą jatkę na ulicy, w supermarkecie lub u kogoś w domu. Nie jest przestępcą doskonałym – który zabijając, ma na oku konkretny cel: sprawdzenie swej doskonałości. Nie, Chłopiec zabija od niechcenia, niechlujnie, mimochodem, tak jakby kopał psa, łamał gałąź rozkwitającego drzewa, rysował gwoździem karoserię auta. Zabija spokojnych urzędników, wracających po zmroku do domu, ich trasa bowiem przypadkiem zbiegła się z drogą Chłopca. Zabija beztroskie dziewczęta, które po zajęciach w college’u odłączyły się od koleżanek i zboczyły w ustronną alejkę w parku. Zabija staruszków, dzieci i ludzi w sile wieku, kobiety i mężczyzn; nie ma w tym żadnej prawidłowości i sensu.
“Zabija, bo lubi to robić” – stwierdziła telewizyjna dziennikarka, cytując opinię biegłych psychologów.
,,Zabija, bo chce pokazać społeczeństwu, że za nic ma jego normy, zasady, wartości, że nie podoba mu się świat, w którym żyje i wyraża w ten sposób swój protest” – napisał socjolog w gazetowym komentarzu.
“Gdyby zabijał mężczyzn, można by go podejrzewać o kompleks ojca; zabijanie kobiet świadczyłoby o nienawiści do matki. Niestety, niewiele wiemy o jego dawnych związkach rodzinnych” – oznajmiła pani psycholog z komendy policji.
“Zabija tak, aby było wiadomo, że to on – informuje policja. – Zawsze są jacyś świadkowie, którzy go widzieli i mogą bez trudu opisać jego chudą, wyniszczoną, młodzieńczą twarz. Byli też tacy, którzy słyszeli jego śmiech – głośny, szyderczy, trudny do zapomnienia”.
“Tak śmieje się ktoś, komu nie jest wesoło” – powiedziała w telewizji zapytana o zdanie gospodyni domowa, która była przypadkowym świadkiem kolejnego mordu.
“Chwilami mam odczucie, że on chce, aby go schwytano i położono kres jego działalności; że świadomie zostawia ślady, czeka na świadków. Bo on ma dość nie tylko tego, co robi, ale i siebie” – zasugerowała pani pedagog z poradni dla nieletnich.
– O Jezu… -jęknął ponownie asystent Jona, wycierając ze złością biurko, które lepi się od rozlanej, zbyt mocno posłodzonej kawy. Teraz lepią się też ręce młodego człowieka i przypadkowo dotyka nimi szafki, w której przechowywane są wysterylizowane narzędzia. – O Jezu! – krzyczy z nienawiścią wobec materii, która stawia mu opór.
Jon podnosi głowę znad gazety, którą czyta po raz drugi. Prawie nie ma dnia, aby jakaś gazeta, radio czy telewizja nie przynosiły nowych wieści o Chłopcu: że przedwczoraj znowu zabił, wczoraj widziano go w pobliżu szpitalnego budynku, a dziś dał sobie spokój, więc pewnie jutro…
– Dlaczego pan to mówi? – pyta nagle Jon.
– Co? – odpowiada pytaniem asystent, kopiąc w bok papierowy ręcznik i rozglądając się za jakąś ścierką lub gąbką, których jednak nie ma. – Co mówię, panie doktorze?
– O Jezu…
– Że jak? Nie rozumiem – dziwi się asystent, wciąż walcząc ze skutkami upuszczenia szklanki.
– Pytam, dlaczego wciąż powtarza pan “O Jezu”.
– Nie wciąż, tylko wtedy, gdy jestem naprawdę wściekły – odpowiada nieszczególnie zdziwiony asystent. Doktor Jon słynie z zadawania dziwnych pytań, może dlatego, że bierze na siebie zbyt wiele trudnych operacji i na ogół jest przemęczony. Przecież to normalne, że wszyscy ludzie po kilka lub kilkanaście razy na dzień mówią “O Jezu”, gdy ich coś zirytuje lub zdarzy się im coś przykrego! Chyba lepiej, niż gdyby mówili,,o, kurwa!”. Brzmi bardziej elegancko.
– Idę – oświadcza Jon, zdejmując zielony chirurgiczny fartuch splamiony w paru miejscach kawą, a w paru innych krwią. Podchodzi do umywalki, żeby jeszcze raz przemyć ręce; głupi nawyk chirurga – mycie rąk po wielokroć w ciągu dnia, czasem bez potrzeby. Jak Piłat. (Skąd przyszedł mi do głowy Piłat? – dziwi się lekarz. I czemu męczę tego asystenta głupimi pytaniami o zwykłe potoczne powiedzonko? Moje pytanie zabrzmiało jak wyrzut. Dlaczego? Co mnie obchodzi, jak on przeklina, gdy rozbije szklankę, potknie się na schodach, drzwi przytrzasną mu palce lub rzuci go dziewczyna?).
– Musi pan uważać – stwierdza życzliwie asystent. – Chyba pan wie, że ten Chłopiec chce pana zabić.
– Bzdura – stwierdza sucho Jon.
– A jednak siostra przełożona, wie pan, ta z kardiochirurgu… ona mówi, że gdy morderca…
– …Chłopiec – poprawia go Jon.
– …gdy ten Chłopiec – morderca był naszym pacjentem, miał do pana jakieś pretensje, choć nikt nie wie o co.
Jon kręci głową, zirytowany, ale asystent nie zrażony ciągnie:
– Przecież policja dała panu ochronę! Chodzi za panem dwóch detektywów w cywilu!
Tak, chodzi za nim dwóch detektywów w cywilu i właśnie dlatego Jon musi znowu wymykać się tylnym wyjściem, przez szpitalną kuchnię i obrzydliwe, zaszczurzone podwórko. Gdy zamyka za sobą drzwi lekarskiego gabinetu, ostatni raz słyszy, jak asystent wściekle wrzeszczy: O Jezu…! – i prawie równocześnie rozlega się charakterystyczne brzęknięcie. Pewnie rozbił następną szklankę. Młodym ludziom, zaraz po studiach, zawsze trzęsą się ręce, gdy asystują przy pierwszych w życiu operacjach. Ciekawe, że krew indywidualnego człowieka, krojonego na szpitalnym stole, wciąż robi wrażenie – a krew tysięcy ludzi, zabijanych w coraz to nowych wojnach, wszystkim jest obojętna.
Krople krwi przerażają, hektolitry działają znieczulająco – myśli Jon, przekradając się przez podwórko. Szczury przyciąga tu zapach skrwawionych bandaży i resztki ze szpitalnej kuchni. Szczury mają tu blisko ze swych siedzib, także blisko bowiem – raptem dwie ulice dalej – zaczyna się dzielnica biedoty. I właśnie tu Jon idzie szukać Chłopca. Szuka go bezskutecznie co dzień, od wielu miesięcy. Ma wrażenie, że Chłopiec wie, iż on go szuka; że cały czas jest gdzieś w pobliżu, patrzy na niego z jakiegoś mrocznego zaułka i śmieje się bezgłośnie na myśl, że to jednak on, Chłopiec, a nie Jon, wyznaczy porę spotkania.
Właściwie dlaczego go szukam? – dziwi się Jon, czując zarazem nieodparty przymus, by iść dalej. Odruchowo sięga ręką ku szyi i gdy jego dłoń trafia na mały skórzany woreczek, prawie od razu spływa na niego spokój. W woreczku, skrytym na piersi, szeleści zeschłe ziele. Dziwne ziele. Jon pewnego dnia zdjął z półki encyklopedię przyrodniczą i usiłował odnaleźć gatunek, grupę, rodzaj, z których pochodzi roślina – i nic nie znalazł. Szukał, gdyż nie mógł sobie przypomnieć, skąd wziął się na jego szyi ów woreczek, kto mu go zawiesił? W średniowieczu w takich woreczkach przechowywano relikwie. Dziś, gdy świat stał się w części bezbożny, a w części poddany wielu Bogom o różnych imionach, z paru setek Kościołów i z parunastu tysięcy sekt – woreczek najpewniej kryje jakiś pogański talizman. Wszak wraca moda na cuda i cudotwórców, na czary i czarowników, na magię i szamanów oraz na talizmany. Jon wciąż nie wie, co kryje w sobie woreczek, lecz w chwilach niepewności bezwiednie dotyka go ręką, jakby szukał w nim oparcia, odpowiedzi lub bezpieczeństwa. I zawsze znajduje spokój; choćby na chwilę. Więc zapewne jest to wyjątkowo skuteczny talizman. Szkoda, że nie pamięta, kto mu go dał.
Jon zmierza w stronę dzielnicy nędzy. Eleganckie domy szybko znikają. Jezdnie zaczynają butwieć od śmieci; matowieją błyszczące szyby okien, a świetliste żyrandole i wytworne lampy nie wiedzieć kiedy stają się gołą żarówką.
Na tej cienkiej granicy pomiędzy zamożnością a nędzą, przed wielką, przeszkloną witryną sklepu ze sprzętem audio-wideo, jak zwykle stoją ludzie. Na co najmniej stu telewizorach widać ten sam serwis informacyjny. Oglądają go przypadkowi przechodnie, którzy spóźnili się do domu i nędzarze z pobliża, przychodzący, by za darmo znaleźć rozrywkę.
,,…w powietrzu zderzyły się dwa wielkie samoloty pasażerskie, zginęło 804 ludzi”. To pierwsza wiadomość dnia, choć ofiar jest o wiele mniej niż na wojnie, którą od miesięcy toczą ze sobą dwa afrykańskie plemiona. Oba plemiona wierzą, że Bóg jest po ich stronie. Ale Bóg milczy, a plemiona walczą, wyrzynając wzajem mężczyzn, kobiety, dzieci i starców. Inna wojna, tocząca się w samym środku wielkiego, cywilizowanego kontynentu, jest dopiero na szóstym miejscu, trwa już za długo i wszystkim się znudziła. Tu wyrzynają się ludzie, z których jedni zwą Boga Allachem, drudzy zaś przywołują Go Imieniem Jezusa. Na ostatnim miejscu podano informację o bombach podkładanych sobie nawzajem przez wyznawców tego samego Boga. Gdzieś pośrodku serwisu informacyjnego spikerka ze znużeniem informuje o strzałach, które znowu rozległy się na wzgórzach w kraju, który zamieszkują obok siebie wyznawcy Jehowy i Allacha, obserwatorzy zaś, będący wyznawcami Chrystusa, zastanawiają się, czy powinni wkroczyć w ten konflikt, czy też nie. Inni obserwatorzy, wierzący w Nic, uśmiechają się z wyższością, niepomni, że gdy winę za obraz świata można rozłożyć także na Boskie Istoty, człowiek wydaje się lepszy. Imię Boga nie pada w żadnej z informacji, ale Jon wie, że każda z nich jest Nim podszyta. PRZECENA – głoszą skośne napisy na plakatach naklejonych wprost na szyby sklepu. Co przeceniono? – zastanawia się Jon. – Dotychczasowe świętości? Ludzkie życie? Wojny? Czy telewizory?
– O Jezu… – mówi za nim z charakterystycznym świstem palacza jakiś starszy mężczyzna. – Dobrze, że nie muszę podróżować samolotami. Na ziemi bezpieczniej. Mam rację? – dopytuje się natrętnie, gdyż naprawdę chciałby podróżować. Wierzy, że kilkaset kilometrów dalej jest piękniej niż tu.
Jon milczy.
Zagłębia się teraz w mrok wąskich, źle oświetlonych zaułków. Czasem przetoczy się tędy jakiś pijak, zaczepi go prostytutka o steranej twarzy; zapłacze mu się pod nogami chudy kundel z sierścią wyżartą przez świerzb.
– Znowu go szukasz i znowu wierzysz, że go znajdziesz – słyszy Jon znajomy głos i nawet nie patrząc, wie, że idzie koło niego Dziewczyna ze szpitala. Towarzyszy mu od dawna, we wszystkich wyprawach. Jon nie wie, kim ona jest (studentką medycyny? stażystką w szpitalu? a może jedną z tych młodziutkich, nowoczesnych i przejętych swą rolą psychoterapeutek?), lecz wie, że pomaga mu szukać Chłopca zarówno w eleganckich dzielnicach, jak i w obszarach trudnej do opisania, niemożliwej do zrozumienia nędzy.
– Muszę go znaleźć – mówi Jon i idzie szybciej.
– Ale wolałbyś to odwlec – stwierdza Dziewczyna, a Jon milczy.
– O czym myślisz? – pyta ostrzyżona na jeża jego towarzyszka, a jej włosy wyglądają tak, jakby ktoś przyciął je nieudolnie sierpem, a nie fryzjerskimi nożycami.
Jon spogląda na tę bardziej chłopięcą niż kobiecą główkę – i w nagłym, bolesnym przebłysku rozpoznaje ją, odnajdując też siebie. Prawda rozjarza mu się w mózgu i musi przymknąć oczy, by wytrzymać jej błysk. Prawda zawsze oślepia. Czuje się teraz jak człowiek, który błądząc długo po Puszczy, odnalazł Drogę – lecz znalazł ją zbyt późno. Droga właśnie się kończy. Gdyby Ten, który go na nią wysłał, dał mu choć pamięć i świadomość! Ale On chyba chciał, aby Jon błądził…
– Czy za taki świat płonęłaś żywcem na stosie? – pyta Jon Dziewczynę, dając do zrozumienia, że wie, kim ona jest. – Dla takiego świata Bezimienny musiał ustąpić miejsca innemu Bogu? Czy za taki świat cierpiał Człowiek? Czy to w ogóle jest jeszcze Cywilizacja?