DE FOTO
De laatste keer dat ik mijn vader zag, heb ik hem geschoren. Dat was in de week van mijn beroerte. Omdat hij zich niet lekker voelde, bleef ik een nachtje bij hem slapen in zijn kleine Parijse appartement vlak bij de Tuilerieën, en nadat ik 's-ochtends thee met melk voor hem had gemaakt besloot ik hem van zijn baard van een paar dagen te ontdoen. Dat tafereel is in mijn geheugen gegrift blijven staan. Weggezakt in de roodfluwelen stoel waarin hij gewoonlijk de kranten spelt, trotseert papa dapper de halen van het scheermes waarmee zijn slap geworden vel wordt aangevallen. Ik heb een grote handdoek om zijn dunne nek gelegd en een dikke laag schuim op zijn gezicht gesmeerd, en ik doe mijn best zijn huid, met hier en daar gesprongen adertjes, niet te veel te irriteren. Door de vermoeidheid liggen zijn ogen diep in hun kassen en zijn neus lijkt forser in zijn sterk vermagerde gezicht, maar de man is niets van zijn trots verloren, met zijn bos witte haren die al zolang ik me kan heugen de bekroning van zijn rijzige gestalte vormt. In de kamer om ons heen hebben de herinneringen aan zijn leven zich in lagen opgestapeld en zo'n oudemannenrommel gevormd waarvan alleen zijzelf alle geheimen kennen. Het is een chaos van oude tijdschriften, lp's waar niet meer naar geluisterd wordt, allerhande voorwerpen en foto's uit alle tijdperken, die in de lijst van een grote spiegel zijn gestoken. Papa als matroosje dat met een hoepel speelt, voor de Eerste Wereldoorlog, mijn achtjarige dochter op een paard, en een zwart-witfoto van mij, genomen op een midgetgolfbaan. Ik was elf jaar, had flaporen en zag eruit als een ietwat onnozel, braaf schooljochie, des te ergerlijker omdat ik toen al een beroepsluilak was.
Ik maak mijn barbierstaak af door mijn verwekker met zijn lievelingsaftershave te besprenkelen. Daarna nemen we afscheid, nu eens zonder iets te zeggen over de brief die in zijn secretaire ligt en waarin zijn laatste wil is opgetekend. Sinds die keer hebben we elkaar niet meer gezien. Ik verlaat mijn vakantieoord in Berck niet, en op zijn tweeënnegentigste staan zijn benen het hem niet meer toe de majestueuze trappen van zijn pand af te dalen. We hebben allebei een locked-in-syndroom, ieder op zijn eigen manier, ik in mijn lichaam, hij op zijn derde verdieping. Nu ben ik degene die elke ochtend wordt geschoren, en ik moet vaak aan hem denken wanneer een verpleeghulp plichtmatig mijn wangen afschraapt met een scheermesje van een week oud. Ik hoop dat ik een zorgzamere Figaro was.
Zo nu en dan belt hij me en kan ik in de hoorn, die een behulpzame hand tegen mijn oor houdt, zijn warme, licht trillende stem horen. Het zal niet gemakkelijk zijn om tegen een zoon te praten van wie je maar al te goed weet dat hij geen antwoord zal geven. Hij heeft me ook de foto van het midgetgolfen gestuurd. Eerst begreep ik niet waarom. Het zou een raadsel zijn gebleven als niet iemand op het idee was gekomen om achter op de foto te kijken. In mijn privébioscoop begonnen toen vergeten beelden langs te trekken, van een weekend in het voorjaar waarin mijn ouders en ik een frisse neus waren gaan halen in een winderig, niet erg vrolijk oord. Met zijn krachtige, regelmatige handschrift had papa alleen maar geschreven: Berck-sur-Mer, april 1963.