HET ALFABET
Ik ben zeer gesteld op de letters van mijn alfabet. 's-Nachts, als het een beetje te donker is, met als enige teken van leven een klein rood puntje, het stand-by-lampje van de televisie, dansen klinkers en medeklinkers voor mijn ogen op een farandole van Charles Trenet: De Venise, ville exquise, j'ai gardé le doux souvenir... Hand in hand trekken ze door de kamer, draaien rond mijn bed, vliegen langs het raam, slingeren over de muur, gaan tot aan de deur en vertrekken voor een nieuw rondje.
ESARINTULOMDPCFBVHGJQZYXKW
De ogenschijnlijke wanorde van deze vrolijke stoet berust niet op toeval, maar op wetenschappelijke berekeningen. Het is niet zozeer een alfabet als wel een hitparade, waarin elke letter is ingedeeld volgens de frequentie waarmee hij in de Franse taal voorkomt. Zo huppelt de E voorop en klampt de W zich vast om niet door het peloton te worden achtergelaten. De B mokt dat hij is verbannen naar de plaats naast de V, waarmee hij voortdurend wordt verward. De trotse J is verbaasd dat hij zo ver weg is gezet, terwijl zo veel zinnen met hem beginnen. Beledigd dat hij zijn plaats door de H heeft laten inpikken, trekt de dikke G een lelijk gezicht, en de T en de U, die zo vaak een koppel vormen, glimmen van plezier dat ze niet zijn gescheiden. Die hele herindeling heeft een reden: het moet de taak vergemakkelijken van al degenen die willen proberen rechtstreeks met mij te communiceren.
Het systeem is vrij eenvoudig. Mijn gesprekspartner zegt het ESA-alfabet voor me op totdat ik met mijn oog knipper en hem zo laat stoppen bij de letter die hij moet opschrijven. Deze procedure herhalen we voor de volgende letters en zo krijg je, mits er geen vergissing wordt gemaakt, vrij snel een compleet woord en vervolgens min of meer begrijpelijke stukken van zinnen. Dat is de theorie, de gebruiksaanwijzing, de handleiding. En dan is er de praktijk, de zenuwen van sommigen en het gezond verstand van anderen. Niet iedereen gaat hetzelfde om met de code, zoals deze manier om mijn gedachten te vertalen ook wel wordt genoemd. Kruiswoordpuzzelaars en scrabbelaars hebben een lengte voorsprong. Vrouwen redden zich beter dan mannen. Sommigen kennen dankzij veel oefening het spelletje uit hun hoofd en gebruiken zelfs het spiekschriftje niet meer, dat enerzijds dient als geheugensteun om de volgorde van de letters te onthouden, anderzijds als blocnote waarop al mijn opmerkingen worden genoteerd, als de voorspellingen van een orakel.
Ik vraag me trouwens af tot welke conclusies antropologen in het jaar 3000 zullen komen, mochten ze deze schriften doorbladeren waarin kriskras op een en dezelfde bladzijde zinnen te vinden zijn als: 'De fysio is zwanger', 'Vooral in mijn benen', 'Dat is Arthur Rimbaud' en 'De Fransen hebben echt waardeloos gespeeld'. Dat alles onderbroken met onbegrijpelijke krabbels, verkeerd samengestelde woorden, verdwaalde letters en verweesde lettergrepen.
Emotionele types raken het snelst in de war. Zij ratelen toonloos en in volle vaart het alfabet op, noteren lukraak een paar letters en roepen bij het resultaat dat kop noch staart heeft doodleuk: 'Ik kan er niks van!' Uiteindelijk is dat wel lekker rustig, want zij nemen ten slotte de hele conversatie voor hun rekening en formuleren vragen en antwoorden zonder dat je ze aan de gang hoeft te houden. Ik ben banger voor de ontwijkende types. Als ik hun vraag: 'Hoe gaat het?' antwoorden ze 'Goed' en geven de beurt onmiddellijk aan mij terug. Met hen wordt het alfabet een spervuur en moet ik twee of drie vragen achter de hand hebben om niet overstelpt te worden. De heel serieuze types, op hun beurt, vergissen zich nooit. Zij noteren nauwgezet elke letter en proberen het mysterie van een zin niet te doorgronden voordat hij af is. Ook zullen ze absoluut geen enkel woord aanvullen. Zelfs als ze het volkomen zeker weten, zullen ze niet uit zichzelf 'oei' aan 'paddenst' toevoegen, geen 'air' dat op 'nucle' volgt of 'ig' zonder welke er geen 'oneind' of 'ellend' bestaat. Die traagheid maakt het proces tamelijk slaapverwekkend, maar je vermijdt tenminste wel de begripsfouten waar de impulsieve types in verstrikt raken wanneer ze niet nagaan of hun intuïtie klopt. Toch heb ik de poëzie van die gedachtesprongen wel ingezien toen ik op een dag om een kussen probeerde te vragen, en plotseling een kus kreeg...