Гравюрка (с. ). Упершыню – газ. “Гродненская правда”, 1980, 4 кастрычніка. Верш пераклала на расійскую мову В. Салаўёва.
Пакуль аж смерць мне не закрые вочы… (с. ). Упершыню — газ. «Літаратура і мастацтва», 1990, 1 чэрвеня.
Не пазнаю цябе, мой Краю… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя вершы / Укладанне, падрыхтоўка тэкстаў і каментар Міколы Раманоўскага. – Менск, 1997. Батый, Бату, Сан-хан (1208–1255) — мангольскі хан, унук Чынгіс-хана. У 1237–1243 гг. спрабаваў захапіць Усходнюю Еўропу.
Мова мая (с. ), Нёман (с. ), Дубы (с. ), Беларусы ідуць, хлеб свой жытні нясуць…(с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя творы / Укладанне, прадмова і каментар М. Скоблы. – Менск, 2000. Пятро — адзін з вучняў Ісуса Хрыста, які тройчы адрокся ад свайго настаўніка. Дараваны Хрыстом, здзяйсняў цуды, быў распяты ў Рыме. Марыя Магдалена — паслядоўніца Ісуса Хрыста, адна з міраносіцаў, прысутнічала на Галгофе падчас ягонага ўкрыжавання. На яе была ўскладзена місія спавешчання апосталаў пра ўваскрошанне Хрыста. У літаратуры Марыя Магдалена атаясамліваецца з вобразам блудніцы, якая пакаялася. Пілат, Понтый Пілат — пракуратар Юдэі (прызначаны ў 29 г.). Чыніў жорсткія суды ў Ерусаліме ў адмыслова для гэтага збудаваным палацы (прэторыі). Паводле яго волі быў укрыжаваны Ісус Хрыстос.
Йду слядамі дзядоў… (с. ). Упершыню — газ. «Літаратура і мастацтва», 2000, 4 жніўня.
Леў (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя творы / Укладанне, прадмова і каментар М. Скоблы. – Менск, 2000. Зыманы (дыялект.) – спайманы, злоўлены.
Янычары (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя творы / Укладанне, прадмова і каментар М. Скоблы. – Менск, 2000. Янычары — у султанскай Турцыі пяхотнікі прывілеяваных войскаў, якія вымуштроўваліся на карнікаў з палонных.
З мінулага (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л., Геніюш Ю. Маці і сын / Прадмовы Д. Бічэль, С. Яновіча. – Беласток, 1992.
У жыцці ў цябе ўдараў нямала (с. ). Упершыню – час. “Беларусь”, 1985, №8. Публікацыя Д. Бічэль.
Баразна (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя вершы / Укладанне, падрыхтоўка тэкстаў і каментар Міколы Раманоўскага. – Менск, 1997. Верш напісаны на смерць мастака Лявона Баразны (1929–1972). Прокша Леанід (1912–1994) — беларускі пісьменнік; выпускнік Ваенна-палітычнай акадэміі (1955), працаваў у часопісе «Камуніст Беларусі», рэдагаваў газету «Голас Радзімы», дзе друкаваў свае памфлеты пра дзеячаў беларускай эміграцыі.
Страх — за праўду кінуцца ў бой… (с. ). Упершыню – час. “Беларуская мінуўшчына”, 1994, №1.
Партызаны (с. ). Упершыню — газ. «Наша Ніва», 1991, № 1. Арадур (Арадур-Сюр-Глан) — паселішча ў Францыі ў дэпартаменце Верхняя В’ена. 10 чэрвеня 1944 г. цалкам спалена гітлераўцамі разам з жыхарамі. Хатынь — вёска на Лагойшчыне, 22 сакавіка 1943 г. спаленая карнікамі разам з жыхарамі (149 чалавек). Мазанік Алена (1914—1996) — удзельніца менскага антыфашысцкага падполля. У ноч на 22 верасня 1943 г. ад настаўленай ёю міны загінуў генеральны камісар Беларусі, гаўляйтэр В. Кубэ.
Хоць душа твая гордая ў ранах… (с. ). Упершыню – час. “Беларуская мінуўшчына”, 1994, №1.
Колькі дум маіх ні раскулачвалі… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя вершы / Укладанне, падрыхтоўка тэкстаў і каментар Міколы Раманоўскага. – Менск, 1997.
Мне ўсё адно (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л., Геніюш Ю. Маці і сын / Прадмовы Д. Бічэль, С. Яновіча. – Беласток, 1992, пад назвай “Усё роўна мне”. Друкуецца паводле машынапісу з архіва Л. Геніюш (ЦНБ НАН Беларусі, ф. 31, воп. 1, спр. 16). Чужыне (с. ), Жыровічы (с. ), Шлях (с. ), Даражэнькія, блізкія, родныя…(с. ), Не плачце над маім крылом… (с. ), Лёс мой пакутны і век мой даўгі…(с. ), На мозг кітайцы капалі вадою…(с. ), Жыццё без болю не прайсці...(с. ), Не хачу быць дома эмігрантам…(с. ), Ужо даўно адабраў тамагаўкі… (с. ), Далі табе нямала чарак… (с. ), Гаварыць па-беларуску — гэта модна… (с. ), Трывога. Стукоча сэрца...(с. ) – першапублікацыя тамсама.
Навокал усё, што так сэрцу няміла…(с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя вершы / Укладанне, падрыхтоўка тэкстаў і каментар Міколы Раманоўскага. – Менск, 1997. Хто сцінае дубы і хвоі…(с. ), Не прашу! (с. ), Кроў збяжыць рабінамі на вусны… (с. ), Вам страх маёй прысутнасці…(с. ), Дзень у сумётах сініх дагарае…(с. ), Салавейка (с. ), Мне не спіцца. Зноў ноч без спагады…(с. ), Песняў хочаце шчырых...(с. ), Фіранкі (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Апошні дотык рук на твары чую… (с. ). Упершыню — газ. «Літаратура і мастацтва», 1990 1 чэрвеня. Апошні раз мой муж мяне цалуе…– Геніюш Янка (1902–1979) — муж Л. Геніюш, медык па адукацыі, выпускнік Карлавага універсітэта ў Празе. Сябра пражскага аддзела Беларускай народнай самапомачы. У 1948 г. разам з жонкай быў незаконна пазбаўлены чэшскага грамадзянства, вывезены ў СССР і асуджаны Вярхоўным Судом Беларусі на 25 гадоў няволі. Быў датэрмінова вызвалены (але не рэабілітаваны) і жыў разам з жонкай у бацькавай хаце ў Зэльве, на вул. Савецкай, 7.
Сціхлі ўсхліпы суровых завей… (с. ). Упершыню — газ. «Літаратура і мастацтва», 1990, 1 чэрвеня.
Снег ляжыць вокал суровы і белы… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Белы сон / Укладанне і прадмова Б. Сачанкі. – Менск, 1990. Ave Maria (лац.) — радуйся, Mарыя; назва музычнага твора на тэкст аднайменнай каталіцкай малітвы альбо на вольны тэкст, у якім утрымліваецца зварот да Дзевы Марыі.
Святы вечар (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л.: Дзевяць вершаў. – Беласток, 1987. «Калядныя» вершы-вiншаваннi Л. Генiюш дасылала сваiм шматлiкiм замежным карэспандэнтам, якiя, у сваю чаргу, перапiсвалi iх i распаўсюджвалi сярод сваiх знаёмых беларусаў. Я. Запруднiк даслаў укладальнiку гэтай кнiгi генiюшаўскi верш «З Новым годам, са святам, браты на чужыне...», перапiсаны рукой паэта А. Салаўя. У нью-ёркскай газеце «Беларус» (1975, № 214) быў надрукаваны верш з гэтага цыкла «Пра вас нашы думы» з наступным рэдакцыйным прыпiсам: «Прозвiшча аўтара вершаў, вядомае рэдакцыi, iз зразумелых прычынаў тут не падаецца». Гл. таксама публiкацыю Л. Юрэвiчам лiстоў i вершаў Л. Генiюш у час. «Полымя», 2000, № 2.
Жыровічы (с. ). Упершыню – газ. «Звязда», 1993, 6 красавiка. Публікацыя У. Ягоўдзiка. 4). Жыровічы — вёска ў Слонімскім раёне, дзе размешчаныя праваслаўны манастыр і Менская духоўная семінарыя.
Сёння не вабіць зацішша святыні… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Выбраныя творы / Укладанне, прадмова і каментар М. Скоблы. – Менск, 2000.
Зашчымела мне сэрца ў грудзёх… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л., Геніюш Ю. Маці і сын / Прадмовы Д. Бічэль, С. Яновіча. – Беласток, 1992. Памутнелыя вочы ў тузе…(с. ), Шукаючы звонкай бунтарнай паэзіі…(с. ) – першапублікацыя тамсама.
Маёй бабусі (с. ). Упершыню – час. “Спадчына”, 1989, №2. Публікацыя Б. Сачанкі.
Дзеду, дзеду, саколіку, выплеці мне пастолікі… (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1941, 20 верасня.
Пара коней (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1942, 18 кастрычніка.
Калыханка (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1942, 25 снежня.
Сэрцайка згубіла (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1942, 23 жніўня. У ночы тужліва-бяззорныя (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Блудны сын (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1943, 17 студзеня.
Арол (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1943, 24 студзеня.
У буру (с. ). Упершыню – газ. “Раніца”, 1944, 30 красавіка.
Кліч Пагоні (с. ). Упершыню – “Баявая ўскалось”, 1949, №2.
Пяць сыноў (с. ), На прадзедаў зямлі (с. ). Упершыню – “Баявая ўскалось”, 1949, №1; пад псеўданімам Лясная Кветка.
Максіму Танку (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Каб вы ведалі: з эпісталярнай спадчыны (1945—1983) / Укладанне, прадмова і каментар М. Скоблы. – Менск, 2005, стар. 134. Танк Максім (сапр. Яўген Скурко; 1912–1995) – пісьменнік, грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Старшыня праўлення Саюза пісьменнікаў Беларусі (1967–1990), член ЦК КПБ (1966–1990), старшыня Вярхоўнага Савета БССР (1963–1971). Народны паэт Беларусі (1968), Герой сацыялістычнай працы (1974), лаўрэат Ленінскай прэміі СССР (1978) і Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я. Купалы (1966).
Лёт намечаны сэрцам, накрэслены словам… (с. ). Упершыню – час. “Полымя”, 2000, №1. Публікацыя Л. Юрэвіча. Мой род стары, як вырубаны лес…(с.), Імя Тваё – як паветра глыток… (с. ), Сытасць, сытасць – жывёлаў мэта… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Пяро маё, цяжкое ад адчаю… (с. ). Упершыню – газ. “Пагоня”, 2001, 9 жніўня. Публікацыя М. Скоблы. Мой дом (с. ), Дваццаць пяць год (с. ), “Пурга” (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Адна ёсць толькі ў свеце Беларусь…(с. ). Мекка – горад у Саудаўскай Аравіі, цэнтр ісламу і месца паломніцтва мусульманаў. Караткевіч Уладзімір (1930–1984) – паэт, празаік, драматург; быў грамадскім рэдактарам зб. Л. Геніюш “Невадам з Нёмана”. Клімук Пятро (нар. 1942) – касманаўт, двойчы Герой Савецкага Саюза; прыслаў у Гудзевіцкі літаратурна-краязнаўчы музей кнігу Л. Геніюш «Невадам з Нёмана» са сваім дарчым надпісам, што служыла своеасаблівай ахоўнай граматай для музея. Купала Янка (сапр. Луцэвіч; 1982—1942) – народны паэт Беларусі (1925), класік беларускай літаратуры. Каліноўскі Кастусь (1838—1864) – лідэр нацыянальна-вызвольнага руху, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863 г. Брыль Янка (1917—2006) – народны пісьменнік Беларусі (1981), лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1952), Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1982). Быкаў Васіль (1924–2003) – пісьменнік і грамадскі дзеяч, народны пісьменнік Беларусі (1980), Герой сацыялістычнай працы (1984), лаўрэат Дзяржаўнай (1974) і Ленінскай (1986) прэмій СССР. Гаўрук Юрка (1905—1979) – паэт і перакладчык. У 1935 быў арыштаваны, больш за дваццаць гадоў правёў у турмах і на высылцы; пасля вызвалення жыў у Менску. Корбут Вольга (нар. 1955) – беларуская гімнастка, чэмпіёнка Алімпійскіх гульняў (1972, 1976). Скарына Францішак (1490?–1551?) — беларускі першадрукар, вучоны, асветнік, пісьменнік, мастак, перакладчык Бібліі. “Песняры” – вакальна-інструментальны ансамбль, заснаваны У. Мулявіным.
У Вільні (с. ). Упершыню – газ. “Пагоня”, 2001, 9 жніўня. Публікацыя М. Скоблы. Гедымін (каля 1275—1341) – вялікі князь ВКЛ, заснавальнік дынастыі Гедымінавічаў. Ягайла (1352?–1434) – вялікі князь ВКЛ і кароль Польшчы; быў галоўнакамандучым аб’яднаных войскаў Польшчы і ВКЛ падчас Грунвальдскай бітвы.
На двары стыне позняя восень…(с. ). Цанава Лаўрэнцій Фаміч (сапр. Джанджгава; 1900—1955) – у 1946—1950 гг. міністр дзяржбяспекі БССР. У 1953 г. арыштаваны па “справе Берыі”, памёр у адной з маскоўскіх турмаў. І страшнейшы за ўсіх грузін…– маецца на ўвазе Іосіф Сталін (сапр. Джугашвілі; 1879—1953) – савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч, арганізатар масавых рэпрэсій у СССР. Сталін нарадзіўся ў Грузіі, але па нацыянальнасці быў асецінам. Дзень сінялобы стукае ў акно… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Не затрымаць цябе, вясна, ў далонях… (с. ). Упершыню ў выд.: “Дзень паэзіі-71”. – Менск, 1971.
Каб бярозу гэтак сціналі… (с. ). Упершыню – час. “Полымя”, 1992, №8. Публікацыя У. Мазго.
Край мой любы, птушка падбітая… (с. ). Упершыню – час. “Беларуская мінуўшчына”, 1994, №1. Йду па Менску, нідзе сваёй мовы не чую… (с. ), Топчуцца коні тэўтонаў… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Снег пластом. Паімчаліся сані… (с. ). Упершыню – час. “Хрысціянская думка”, 1994, №1.
Разліся, мова, як мора… (с. ). Упершыню – газ. “Народная воля”, 1999, 7 ліпеня. Публікацыя М. Канаша. Маўчыць зямля, маўчаць у ёй магілы… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Чало у поце, далоні – ў працы… (с. ). Упершыню – газ. “Пагоня”, 2001, 16 жніўня. Публікацыя М. Скоблы. Гвінея, Гана – дзяржавы ў Заходняй Афрыцы.
Прыляцела сінічка пад малое акно… (с. ). Упершыню – час. “Дзеяслоў”, 2005, №14. Публікацыя А. Пяткевіча. Вершы мае, захаваныя… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Зацвітаюць чаромхаю вёсны… (с. ). Упершыню – газ. “Пагоня”, 2001, 16 жніўня. Публікацыя М. Скоблы. Магелан Фернан (каля 1480—1521) – партугальскі мараплавец, які першым ажыццявіў кругасветнае плаванне. Памёр паэт сягоння ціхай ноччу… (с. ), Я ідалам ні дарам, ні за грошы… (с. ), Сонца. Надзейны і праведны шлях… (с. ), Пасадзіла дрэўца на чужым загоне… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Слязьмі дажджы змылі дзявочы мой след… (с. ). Упершыню ў выд.: Геніюш Л. Каб вы ведалі: з эпісталярнай спадчыны (1945—1983) / Укладанне, прадмова, каментар М. Скоблы. – Менск, 2005, стар. 378. Мацнеюць крылы ў барацьбе… (с. ) – першапублікацыя тамсама.
Недруг шляхі нам да сонца закрыў… (с. ). Друкуецца ўпершыню паводле аўтографа з архіва Л. Геніюш (ЦНБ НАН Беларусі, ф. 31, воп. 1, спр. 34, арк. 1). Бастылія – крэпасць у Парыжы, ператвораная каралём Людовікам XIV у турму для палітзняволеных. Дзень разбурэння Бастыліі (14 ліпеня 1790 г.) у Францыі адзначаецца як нацыянальнае свята.