— Сядай… — паказаў на лаўку, — і чакай. Мне трэба памыць касцюмы яшчэ, павесіць сушыць. — Радж пайшоў са сваім гідракасцюмам у душавую. Ужо з сярэдзіны праз акенца ў дзвярах убачыў, як Пуол тут жа кінуўся да ножнаў з крысам. «Аг-га…» — мармытнуў Радж. А Пуол выцягнуў кінжал, узважыў у руках, палюбаваўся лязом, з ляскам загнаў на месца, асцярожна паклаў, сеў на лаўку, закінуў нагу на нагу, а рукі ўроскід на спінцы, падбародак угору…
Радж адступіў, прапускаючы аўстралійцаў, якія ўжо і спаласнуліся, і пераадзеліся: «Калі ласка! Няма за што дзякаваць! Надумаецеся яшчэ — прыходзьце, будзем рады!» — нагаварыў на развітанне.
Пуол нецярпліва круціўся на лаўцы. Час ад часу Радж падыходзіў да дзвярэй, каб паглядзець, як ён сябе паводзіць. І бачыў, што нервы ў земляка на ўзводзе: то пстрыкае пальцамі па спінцы лаўкі, то дрыгае нагою, то пахаджвае каля лаўкі: тры крокі ў адзін бок, тры — у другі. Радж пракрычаў з-за дзвярэй: «Ну во, канчаю!»
Радж выйшаў, касцюмы паўскідаў на кусты. Часткі механізмаў і балоны папераносіў да сябе ў камору, параскладваў на паліцах сохнуць, памяняў плаўкі, надзеў святочныя штаны. Хацеў і рубашку надзець святочную, усё-такі давядзецца ісці ў рэстаран ці бар, але раптам усміхнуўся сам сабе і ўсцягнуў на плечы старую тэніску з эмблемаю дэльфінарыя. Тэніска засела крыху на плячах, закасалася, вывернуўся левы бок рубца з вылінялымі літарамі «R.S». Гэтак і пайшоў з сандалетамі ў руках да Пуола.
— Абцягні! — павярнуўся да яго спінаю.
— Ага… Зараз… — Пуол трымцячымі рукамі затузаў ніз тэніскі. Радж пасміхнуўся і пайшоў да душа, каб апаласнуць ад пяску ногі, абуцца. На Пуола нібыта не глядзеў, але краем вока бачыў, які выцягнуты ў яго і сшарэлы твар.
Праз шчыліну дзвярэй з душавой яшчэ раз глянуў на Пуола. Зямляк то садзіўся, то падхопліваўся на ногі, потым сеў, выцер рукою лоб, выдыхнуў паветра на ўсю моц — і раз, і другі, нібы задыхаўся.
«Вось ты і адкрыўся, галубок… Цяпер я ведаю, што ты за пташка…» Але выйшаў Радж з душавой спакойна, знарок яшчэ падышоў да лаўкі: «Ах, забыў!», забраў ножны з крысам, занёс у камору. Выйшаў, замкнуў дзверы.
— Я да вашых паслуг, сэр! — і кінуў у кішэню ключ.
Яны ішлі побач. На вуліцы таўклося многа народу, быў любімы курортнікамі час вячэрняга мацыёну, самы разгар работы начных гандляроў. Таму ісці побач было цяжка, часта прахожыя разводзілі іх, нібы клінамі, у бакі. Ні Раджу, ні Пуолу не хацелася апынуцца ззаду ці спераду адзін аднаго. Пуол ажыўлена размахваў рукамі. Абодва былі ненатуральна ўзбуджаныя, і ніхто не мог бы падумаць, што гэта ўжо ішлі два смяртэльныя ворагі. Двубой-паядынак, нібы выбух міны, мог успыхнуць паміж імі кожнае імгненне, і толькі ён мог пакласці канец напружанню.
Пуол гаварыў і гаварыў, а жэстыкуляваў так, нібы адмахваўся ад маскітаў або паказваў каму дарогу ці расштурхоўваў у бакі людзей. І ўсё для таго, каб прытупіць Раджаву пільнасць, каб той расслабіўся, адкінуў свае падазрэнні.
А Радж нават супакоіўся, быў у сканцэнтраванай гатоўнасці нанесці маланкавы ўдар у адказ любым спосабам — нагою, кулаком, рабром далоні, локцем, галавою. Цікаваў краечкам вока за Пуолам: здаецца, у кішэнях у яго нічога няма, вялізны бумажнік нясе загорнутым у падраную газету. А хоць бы і было што, Радж быў упэўнены — з Пуолам справіцца. «Мо хіба толькі якога яду сыпне ў пітво… Давядзецца быць пільным, ад стала не адпускаць. Месца, дзе сесці, выберу сам. Можа, нават у «Лятучую рыбу» завяду… Будзем сядзець, а тут раптам Амара: «Здаровыя былі!» От Пуол закруціцца…»
Ззаду пачуліся свіст, гіканне. Азірнуліся разам: пасярэдзіне вуліцы імчалі два рыкшы, у аднаго каляска двухколавая з аглабелькамі, у другога трохколавая з педалямі. У адной і другой калясцы хісталіся, размахвалі бутэлькамі салдаты-янкі. Той рыкша, што бег пешкі, быў у доўгіх трусах і сандалетах, у другога замест трусоў былі белыя нагавіцы, ён круціў педалі стоячы, басанож, амаль узлёгшы на руль. Амерыканцы і падскоквалі, і гэпалі на сядзенні, задзіраючы ногі, зноў падхопліваліся, крыкам і свістам падбадзёрвалі сваіх «коней» і самі крычалі-гігаталі, як мустангі ў прэрыях. «Хутчэй! Дахляк, хутчэй! Прыз! Прэмія пераможцу!»
Па тратуарах узбоч і следам за каляскамі беглі людзі, цешыліся незвычайным відовішчам, чакалі, чым скончыцца гэтае спаборніцтва. Пуол і Радж, падхопленыя натоўпам, таксама пабеглі. Але ў кожнага былі розныя пачуцці. Пуол сам гатоў быў гікаць і ўлюлюкаць, а Раджа душыў гнеў: «Пацеху наладзілі… Яны ж проста здзекуюцца над намі!.. Няўжо ніхто не бачыць у гэтым знявагі?! О, бечы дурныя, і як яны згадзіліся на гэта?!»
Рыкшы ўляцелі на плошчу, народ сыпануўся ў бакі, каб не трапіць пад колы. Каляскі памчаліся па крузе вакол фантана. У нейкі момант і Радж, і Пуол апынуліся якраз насупраць іх. У таго, хто бег, шлэпаючы сандалетамі, цела блішчала, рукі з аглабелькамі былі падкурчаны і адцягнуты назад, нібы яго пачалі падымаць на дыбе. Вочы вырачаныя, рот разяўлены, ажно, здавалася, матляўся язык. У таго, што з усяе моцы націскаў на педалі, паспадалі да самых локцяў шлейкі бруднай, мокрай ад поту майкі, шчарбаты старэчы рот быў таксама выскалены. У педалях вішчала-енчыла, і здавалася, што каляска вось-вось рассыплецца на часткі, і побач з імі рухне гаспадар. Амаль два поўныя кругі зрабілі рыкшы вакол фантана. Той, што вёз каляску за аглабелькі, пачаў ужо выпярэджваць. І тут здарылася тое, што, мабыць, і павінна было здарыцца: хуткасць па крузе перайшла за крытычную, а мо янкі гайдануўся ўбок. Двухколка перакулілася, амерыканец выпаў, як мяшок з глінаю, дзярнуўшы па асфальце вухам. Рыкша выскачыў з аглабелек, нібы распрэжаны конь ці ішак, і глядзеў спалохана, як круціцца, ніяк не можа спыніцца верхняе кола таратайкі. А веларыкша, каб не натыкнуцца на аглабелькі, ламануў руль да фантана. Здавалася, ён тут жа і назад крутнуў, але было позна: наляцеў заднім колам на борт фантана. Пасажыр плюхнуўся ў ваду…
Хто рагатаў, хто памагаў «купальшчыку» выбрацца з басейна. Вакол абедзвюх калясак стоўпіліся людзі. Амерыканец з абадраным вухам біў свайго рыкшу, крывяніў яму твар. Людзі ўжо хапалі янкі за рукі, але амерыканец роў, як бізон, адмахваўся ад усіх: «Не падыхо-о-одзь!»
Радж расштурхаў людзей, прабіўся да амерыканца. Пуол не скмеціў з-за спін, якія маланкавыя рухі зрабіў ён, але янкі ўраз асеў пад ногі людзей.
— Вяжыце!.. Рукі вяжыце! — крычаў Радж.
І, мабыць, знайшлося чым вязаць, знайшлося каму. Бо калі падбеглі туды паліцэйскія, свішчучы ў свісткі, янкі ўжо ляжаў са звязанымі за спінаю рукамі разадраным вухам угору. Качаў галаву па асфальце, скрыгатаў зубамі:
— Пекла хачу-у! Пе-екла! К чорту ваш рай! Пе-е-екла!
Радж сам знайшоў Пуола, як толькі выбраўся з натоўпу.
— Хадзем… Зараз тут пачнуць распытваць, запісваць, хай разбіраюцца… Пасажыры, мабыць, з тых ваякаў, што высадзіліся на Біргусе… Думаюць, што ў нас скрозь джунглі і ўсё дазволена. У-ух! — Радж з сілаю сцяў зубы, тузануліся на шчоках жаўлакі.
— А я і не ўмешваўся б. Хай бы хоць пазабівалі адзін аднаго, — сказаў Пуол.
— Дык жа яны нашых б'юць, а не адзін аднаго! Дурныя беча, наперагонкі пусціліся, зарабіць хацелі… От я б іх павазіў, янкі гэтых! Дзесятаму заказалі б!
— Колькі мы будзем хадзіць? І кабарэ па дарозе было, і дансінг — прайшлі… Давай во сюды, у «Лятучую рыбу», — паказаў Пуол.
— Мне ўсё роўна, — згадзіўся Радж.
Ён не пазнаў бара. Тады, як заходзіў з Амараю, зала была мо ў тры разы меншая. Цяпер жа ў бакі рассунулі рухомую, чорна-перапончатую, як крыло лятучай сабакі, перагародку, і зала адкрылася ва ўсёй велічы і прыгажосці, у тым канцы яе было сіне ад цыгарэтнага дыму, шматлікія гірлянды рознакаляровых кітайскіх ліхтарыкаў не так свяцілі, як стваралі таямнічы паўзмрок. І ў гэтым паўзмроку каля сцэны-подыўма тузаліся-танцавалі іншаземцы ў яркіх распашонках. На сцэне трэсліся і аркестранты, то вымаючы, то ўстаўляючы ў трубы сурдзінкі. Неверагодныя каленцы з мікрафонам каля рота вырабляў спявак-мулат.
За стойкаю буфета адбіваліся ў люстэрках шматлікія бутэлькі. За прылаўкам спрытна ўзмахваў нейкаю пасудзінаю, трос і куляў яе адкормлены буфетчык у белым кіцелі, разліваў потым па фужэрах кактэйль. Злева на прылаўку сіпеў аўтамат для прыгатавання кавы, дробненька звінелі настаўляныя на ім маленькія кубачкі. Радж зразумеў: той раз быў або выхадны ў аркестра, або не працавала кухня, таму і наведвальнікаў было мала і ўсе цясніліся ў адгародцы каля буфета.
«Цікава, дзе Амара, чаму не паказваецца?»
Недзе ў глыбіні залы справа быў яшчэ адзін буфет і ход на кухню, бо туды і адтуль шмыгалі афіцыянты з падносамі. Тэмп у іх быў такі, што з-за плячэй, здавалася, валіла пара. Быў час «жніва» і «малацьбы», таму і ўвішнасць абслугі можна лёгка зразумець. Пакуль Пуол, разявіўшы рот, разглядаў бутэлькі на паліцах за стойкаю, Радж прайшоў далей у залу, спыніў афіцыянта. Просьбу падмацаваў доларам, і той хутка арганізаваў столік і паабяцаў нават больш нікога за яго не садзіць.
Селі насупраць адзін аднаго. Радж падсунуў Пуолу меню: калі ён плаціць, то няхай і «музыку» заказвае… І тут кароткая перадышка і адносная цішыня скончыліся. На подыўме зноў затузаліся, зайгралі музыкі. Зноў цалаваў мікрафон, прытанцоўваў і пляскаў у ладкі мулат. З-за сталоў паўставалі парачкі, а некаторыя мужчыны запрашалі сабе дам з-за чужых столікаў. Усе ўліваліся ў варушлівы натоўп, тузалі рукамі і нагамі, выгіналіся і трэсліся. Пуол нешта сказаў, паціснуўшы плячыма, і Радж нахіліўся да яго цераз стол.
— Разабрацца не магу!.. У цябе больш вопыту — давай ты!
— Піць што будзеш? Я прапаную віно.
— Давай мацнейшага чаго — душа гарыць! — Пуол выцягнуў з-за пазухі той тоўсты кашалёк-бумажнік, зухавата ляпнуў ім па далоні, потым паклаў перад сабою на стол і яшчэ паляпаў зверху: «Ведай нашых!»
Калі да іх наблізіўся афіцыянт, Радж сказаў некалькі фраз па-англійску, і той сыпнуў: «Зразумеў, курыце пакуль што…» — паклаў на стол бліскучы пачак цыгарэт, запалкі. Пуол з цікавасцю пацягнуўся да іх.
Радж не курыў і ўвогуле цяжка пераносіў тытунёвы дым. З пракуранымі лёгкімі, з кашлем пад вадою няма чаго рабіць. Ён пакутліва ўцягваў носам перапоўненае дымам паветра. «Чаму не ўключаюць кандыцыянеры?» У скронях пачынала стукаць. Крыху ачмурэлы ад гармідару і дыму, ён ужо абыякава думаў пра небяспеку, паволі абводзіў поглядам суседнія столікі. За правым, хоць і быў застаўлены пітвом і закускамі, ніхто не сядзеў — усе танцавалі. За левым сядзелі трое мужчын і адна жанчына. Усе ў гадах, мо ўдвая старэй за Раджа. Жанчына сядзела да яго ў фас. Прычоска ў яе мудрагелістая, на лоб спушчана грыўка, ад чаго твар зрабіўся квадратны і нейкі дураваты. Цётка была яшчэ не загарэлая, мо толькі што прыехала ў тропікі. Насупраць яе сядзеў хударлявы мужчына з высока падстрыжанаю патыліцаю. «Выпраўка ваеннага, хоць і ў цывільным…» — адзначыў Радж. Справа, у профіль да Раджа, сядзеў граміла-баксёр, таксама па выпраўцы ваенны. З-за таго, што са стрыжанай патыліцай, час ад часу нагінаўся да жанчыны (ці не муж яе?) яшчэ адзін — сярэдняга росту, мацачок.
«Няхай бы ж вокны паадчынялі…» — пакутліва думаў Радж. І тут нібы спыніўся горны абвал аркестра, ажно дыхаць стала лягчэй. Танцоры пачалі разыходзіцца да сваіх столікаў, некаторыя кавалеры пачціва цалавалі дамам ручкі, цырымонна кланяліся. Але цырымоністых было мала, больш было такіх, што завальваліся за свае сталы з грукатам, цяжка дыхаючы, абмахваючыся веерамі і хусцінкамі.
Суседзі злева нібы ўзрадаваліся, што можна дагаварыць недагаворанае, пачалі ажыўлена перакідвацца фразамі, як і раней, схіляючыся адзін да аднаго і да сярэдзіны стала, нібы ўсё яшчэ перашкаджаў аркестравы лямант. Гаварылі па-англійску. Незнаёмыя паміналі ў гаворцы іх Біргус!
— Не, агульнага мала! Хаця нейкае падабенства можна і ўбачыць. Тысячы атолаў падобныя адзін да аднаго! — гаварыў «баксёр». — Лагуны асабліва падобныя.
— На Біргусе меншая… Мо нават удвая меншая. Але выгада ў тым, што і Дзіега-Гарсія, і Біргус размешчаны аднолькава: яны самыя паўднёвыя ў архіпелагах, ніжэй іх — адкрыты акіян. Зручна!
— А я лічу, што пакупка не зусім удалая, — сказаў мацачок. — Па-першае, і востраў намнога меншы, і лагуна меншая. Па-другое, вельмі блізка іншыя астравы. Самалётам давядзецца рабіць развароты над суседнімі астравамі, заходзячы на пасадку. Дый палос узлётных такіх не пабудуеш, як на Дзіега.
— І не трэба! Галоўнае — востраў наш, лагуна. Я, калі першы раз прыязджаў на Дзіега-Гарсія, таксама не мог паверыць, што можна ўсяго столькі нарабіць, — гаварыў з прыціскам «баксёр». — Дзіега ў плане трохкутны, а Біргус — як панцыр чарапахі. І лагуна ў Дзіега з поўначы, а не з поўдня, як на Біргусе… На Дзіега ў праходзе ў лагуну тры невялічкія астраўкі. Паміж імі добрыя пралівы. А на Біргусе давялося ўзрываць, ачышчаць праход ад рыфаў. І ў сярэдзіне лагуну давядзецца яшчэ пачысціць. Затое такая стаянка для субмарын будзе — люкс! І ўсяго за паўмільёна долараў, для нас гэта як раз плюнуць.
Зноў зайграў аркестр, цяпер нешта меладычнае і спакойнае. Але разабраць, што гаварылася за суседнім столікам, было ўжо цяжка. Таўстун з жанчынаю схіліліся галовамі і зашапталіся пра штосьці сваё, раз-пораз кідалі ўстрывожаныя позіркі на кашалёк-бумажнік каля Пуола.
Спявак не спяваў, сядзеў на краі подыўма і лянотна цягнуў з горлачка бутэлькі нейкі напітак. Быў ён бледны, усё роўна як сухотны, і вельмі стомлены; п'ючы, трохі булькаў у роце, паласкаў горла. Па ўсім відаць было, што яму страшэнна абрыдлі гэтыя канцэрты, — адно і тое ж кожны вечар.
Афіцыянт прынёс заказ — пітво ў штофах, талеркі. Сам напоўніў келіхі: Пуолу — «Рашн водка», Раджу — «Марціні».
Пуол нібы прабудзіўся ад нейкіх гнятлівых думак, утаропіў вочы на сваю чарку, а потым на Раджаву. Хацеў запярэчыць, што не на роўных правах, ды Радж апярэдзіў яго:
— Не гіпнатызуй чарак… Справы яшчэ ў мяне. Браў Пуол сваю чарку, і рука дрыжала. Панеслі да губ не чокаючыся. Пуол сербануў і адразу вылупіў вочы, папярхнуўся і закашляўся. І пакуль ён кашляў, адварочваючыся ад стала і сінеючы (гарэлка трапіла «не туды»), з-за суседняга стала падняўся ўсхваляваны таўстун з «гаванаю» ў руках. Ужо стоячы, адкусіў кончык, сплюнуў пад ногі і падышоў да іхняга стала.
— Дазвольце вашымі запалкамі пакарыстацца, — прамармытаў ён невыразна, не выпускаючы сігару з рота. Пацягнуўся да запалак, не чакаючы згоды.
Пуол усё яшчэ кашляў і сіпеў, не могучы што сказаць, і Радж кіўнуў сам, дазваляючы. Пуол не бачыў, а Радж бачыў, што такі ж карабок запалак ляжыць і на тым стале, з-за якога ўстаў таўстун, ад іх там прыкурвалі не раз. Радж зноў перавёў пагляд на таўстуна і ўбачыў, што ў таго дрыжаць рукі, агеньчык не трапляе на кончык сігары. І не дзіўна: вочы таўстуна глядзелі не на агеньчык, а на кашалёк! Нібы мацаў імі, абследаваў бумажнік. Прыкурыў урэшце, кіўком падзякаваў — і за свой стол. Пуол, хоць і перастаў ужо кашляць, адварочвацца ад стала, не заўважыў, на што глядзеў таўстун, які выраз твару і вачэй у таго быў.