— Адмяняць будзем толькі тады, калі, не дай бог, не будзе ніводнага жывога дэльфіна. Я ж не магу здымаць капялюш, жабраваць каля варот… Містэр Судзір, вам давядзецца самому сказаць пару фраз пра дэльфінаў. Што — не мне вас вучыць.
Янг першы шмыгнуў з кабінета. Трэба было тэрмінова рыхтаваць рыбу. Дзе той маруда Абрахамс ходзіць, ці хоць падвёз свежую?
Янг заўважаў: задаволены Судзір. Але і ўстрывожаны: чаму гэтак лёгка ідуць дэльфіны на кантакт з Янгам, а з ім — туга, не памагае часам і рыба? Мо дэльфіны проста любяць дзяцей — хоць сваіх, хоць чалавечых?
Ева, ён пазнаваў яе па трох белых шкрабінах-палосках на левым баку за грудным плаўнікам, лашчылася, як сабака. Мо ўспамінала ў гэты час сваю дачушку Джэйн? Мо чалавечы дзіцёнак чымсьці замяняў малышку? Калі Янг доўга заставаўся пад вадою, нырала і яна, рострумам далікатна, але рашуча падштурхоўвала пад жывот, пад грудзі, каб хутчэй усплываў. І яна, і Дора, і Бэла, нават магутны Дзік (у яго з правага боку ў ніжняй сківіцы зуб сядзеў не ў радзе, а нібы ступіў крок да языка, а з левага боку чатыры зубы былі з'едзены да пенчукоў) любілі церціся аб Янга, браць яго за лытку зубамі, праводзіць туды-сюды, нібы чухаць. Калі першы раз гэтак зрабіла Ева, Янг з перапуду рвануў нагу, і на лытцы засталіся барвовыя пісягі ад зубоў. Дэльфінкі пачулі пах крыві, затрывожыліся, зашчабяталі, як вераб'і. Мо тыя, другія самкі, папракалі Еву за неасцярожнасць, а яна апраўдвалася, што Янг сам вінаваты, не трэба гэтак кідацца ў паніку. Нашчабятаўшыся, Ева падплыла да Янга, далася пачухаць сябе пад плаўнікамі, сама цярнулася шчакою аб яго бок — нібы прасіла прабачэння. Астатнія самкі дружалюбна кружыліся наўкола, высоўвалі з вады галовы, пасміхаліся на ўвесь рот. Тут жа і Дзік плаваў, і ніколькі не хваляваўся за свой гарэм, не раўнаваў да Янга.
Бобі, калі Янг даваў яму цэлую невялікую рыбку, не ныраў, каб з'есці, а браў далікатна за хвосцік і падкідваў так, што рыбка рабіла трайное сальта і падала ў рот. Нагуляўшыся, нахваліўшыся сваім умельствам, Бобі з'ядаў рыбку — пад вадою, вядома.
Малыш бачыў, што ў час прадстаўлення Судзір дае дарослым дэльфінам рыбу толькі тады, калі тыя правільна зробяць які трук. І ён лавіў у вадзе то лісток, то кавалак медузы, нёс Судзіру або Янгу, разяўляў рот: «Дайце і мне!» Раз Бобі даў медузу Янгу, узамен Янг нічога не даў. Бобі нырнуў і так пляснуў хвастом каля твару, што Янга захліснуў паток вады. Вынырнуў малыш пасля гэтага і насмешліва глядзеў, як Янг адкашліваецца.
У прамежку паміж першым і другім прадстаўленнямі Янг амаль увесь час плюхаўся з дэльфінамі. Судзір на гэта нічога не гаварыў, моўчкі пагадзіўся. Прывучыў малога да сігналаў-свісту. Варта было прасвістаць — два доўгія і два кароткія свісткі, а потым яшчэ дзве пары кароткіх (па рытму — нібы словы: «Ты дзе, Бобі? Плы-ві сю-ды»), і дэльфіня ляцела стрымгалоў.
Ссінелы, як дэльфін, згаладалы, выбіраўся Янг з басейна і толькі тады ўспамінаў, што трэба было ўзяць маску з трубкай, трэніравацца з ёю. Радж адаграваў яго гарачаю каваю, запасы правізіі ў Раджа катастрафічна змяншаліся, на апетыт Янг не скардзіўся. Добра, што донна Тэрэза зноў, не дачакаўшыся іх у гатэлі, зрабіла візіт у дэльфінарый. Пакунак з ядой на гэты раз быў значна большы. Замілавана глядзела, як яны знішчаюць катлеты і каўбаскі, асабліва Тота: «Бедны сабачка, як ты схуднеў… Зусім сапсуеш страўнік, а тут, мабыць, ветэрынара няма. Янг, хлопчык мой, ты ўсё-такі старайся прыводзіць Тота на абед. І раніцаю кармі абавязкова, я зраблю сякія-такія запасы ў халадзільніку. Бяры, не саромся…» Янг успомніў белую шафачку-халадзільнік каля сцяны спальні ў нумары гатэля. Не заглядваў у яе яшчэ ні разу, а варта было б.
— Донна Тэрэза, не магу я ў вас больш! Я на службе ўжо… Пашукайце сабе другога каго, — пачаў Янг прасіцца, каб адпусціла.
Але сіньёра і слухаць не хацела.
— Як — другога?! Ой, што ты гаворыш — чужога ўзяць, з вуліцы?! Тота прывык да цябе! У яго можа быць нервовы стрэс! Сапсуецца страўнік, сапсуецца характар… І ў мяне будзе стрэс! Я цябе палюбіла. Мне будзе вельмі горка, калі ты нас пакінеш! Нават і не думай, чуеш?
І пайшла. А Янг глядзеў ёй услед, і хацелася плюнуць са злосці. Цудоўны Тота, пацешны, ён сам прывык да яго… Але ж дэльфіны! У яго з'явіліся дэльфіны! Аднаго Бобі, тоўсценькага, нібы напампаванага паветрам і зробленага з бліскучай гумы, Янг не прамяняе на дзесятак сабачак. Тым больш такіх спешчаных, як Тота, бездапаможных… От у Мансура быў сабака дык сабака! Ніхто з ім не няньчыўся, не браў на рукі, хіба толькі, як быў шчанюком. Бегаў дзе хацеў, дружыў з усімі хлапчукамі, любіў купацца, умеў добра плаваць. Мансур неяк жартаваў, што хутка вывучыць яго плаваць на сажонкі. «Ха-ха, сабаку — на сажонкі?!» Мансураў сабака заўсёды першы сустракаў рыбакоў на беразе лагуны, па яго паводзінах біргусаўцы вызначалі, ці ўсё добра ў рыбакоў і які ўлоў. І рыбакі любілі яго, адразу частавалі рыбай…
Дзе хоць той Тота? А-а, заснуў у цяньку пад кустом… Ну, няхай паспіць… Шкада, Раджа няма, паплыў з турыстамі пад ваду, мора крыху супакоілася ўжо.
Другое прадстаўленне даўнавата скончылася, а трэцяга не будзе. Зусім расстроіўся Судзір: сышчык-паліцэйскі, які прыходзіў расследаваць пакражу, сказаў, што няхай не спадзяюцца на хуткі і станоўчы вынік. Расследаванне — справа тонкая.
Судзір, выправадзіўшы паліцэйскага, забраў з Раджавай каморы дыпламат, перанёс да сябе ў «рэзідэнцыю». Потым надзеў гідракасцюм, акваланг і залез пад ваду ў басейн. Што ён там робіць — невядома, але дэльфіны віруюць над ім, ныраюць, усплываюць, гучна аддыхваюцца.
Янг пазбіраў паперкі на трыбунах, знайшоў у схованцы ключ ад Раджавай каморы. Адамкнуў, узяў на паліцы маску з трубкай, ласты, зноў замкнуў і схаваў ключ. Радж паказваў ужо, як карыстацца маскай і трубкай — тэарэтычна паказваў, не залазячы ў ваду. А цяпер будзе Янг трэніравацца практычна. Не святыя гаршкі лепяць, авалодае і ён гэтымі штукамі.
Уссунуў ласты, зашпіліў раменьчыкі і сам з сябе разрагатаўся: ну й шлэпала малое! Каб яшчэ рот да вушэй, то на жабу быў бы падобны. Нахіліўся над бортам басейна, чарпануў жменяю вады, прамыў шкло маскі знутры. Надзеў на вочы і нос, падсунуў пад раменьчык дыхальную трубку, загнуты канец павярнуў так, каб добра было браць у рот загубнік. «Судзір каля паўночнага канца басейна… Ну, а я тут буду, каля мосціка, і ў рукаве. Хопіць і яму месца, і мне…»
Пераступіў парэнчу — боўць!
Вада з бульканнем запоўніла трубку. Вынырнуў, выставіў трубку, моцна хукнуў, выдзьмуўшы з яе ваду. Адразу ўдыхнуў паветра — і ледзь не ўтапіўся: захапіў трубкаю і вады. Дзіка кашляючы, задыхаючыся, сарваў з сябе маску, ухапіўся за жалезныя лескі, што вялі з басейна. Во д'ябальшчына… Лёгкія разрываліся ад сутаргавага кашлю, балела горла.
Янга ўпартасці навучыла жыццё: іначай нічога не даб'ешся. Аддыхаўся, зноў прыладкаваў маску з трубкай і паплыў ужо ціха, апусціўшы ў ваду толькі твар.
У вадзе шэры паўзмрок, каламуць. Ён ніколі не думаў, што ў басейне і ў рукаве аж да плаціны такая забруджаная вада. Бедныя дэльфіны, як ім хочацца з гэтай каламуці на волю і прастор, у чысціню і празрыстасць! А людзі злавілі іх, трымаюць у салёнай лужыне сабе на пацеху… Абрахамс казаў, што ўвесь час працуе помпа, падае свежую ваду, вада патроху заменьваецца. Але каб такі слабы быў вынік?!
Толькі каля лесвічкі з басейна на дне нарассыпана свежага пяску. А так дно скрозь укрыта мулам і цінаю, завялася нават нейкая брудная лапушыстая расліннасць. А некалі, пэўна ж, быў чысты бетон. Валяюцца кавалкі цэглы, камяні, аскалёпкі бутэлек.
А што гэта за цёмная тарпеда ляціць насустрач яму? Дзюба-рыла так і цэліцца проста ў твар, цямнеюць вочкі, магутна працуе ўгору-ўніз хвост… У нейкім паўметры «тарпеда» рэзка ўзмывае ўгору, засвяціўшы белым жыватом. Янг падымае з вады твар і пазнае вясёлую морду Бобі. Дэльфіня ўважліва, з насмешкай углядаецца ў шкло, здаецца, вось-вось падміргне: «Не схаваешся, брат… Пад любою маскаю пазнаю…»
Яны плывуць побач да паўночнага, правага краю басейна, дзе ныраюць, кружаць, шумна аддыхваюцца дэльфіны. Што там робіцца на дне? Янга разбірае цікаўнасць, хочацца падгледзець за Судзірам.
У глыбіні наперадзе відаць расплывістыя доўгія і неспакойныя цені дэльфінаў. З кожным грабком рукі яны відаць выразней, вунь і Судзір у чорным касцюме з жоўтымі балонамі за плячыма. На поясе ў яго торба, ён раз-пораз дастае адтуль кавалкі рыбы, соўгае ў рот то аднаму, то другому. Але дае і другое — пляскатыя ручкі бляшаных саўкоў-чарпакоў. Заднія барты чарпакоў крута заломваюцца ўгору, упіраюцца ў шыю дэльфінам. Спераду ў чарпакоў зубцы. То адзін, то другі дэльфін стараецца ўдзёўбнуць чарпак зубцамі ў кучу, набраць хоць крыху пяску. Але пясок тут жа змываецца з чарпака. Угору ляцяць бурбалкі, хмары каламуты марудна рассоўваюцца ў бакі… Янг крыху заплыў у правы рукаў і застыў на вадзе, ледзь паварушваючы рукамі і нагамі. Судзір ад яго ўнізе і правей, і Янгу відаць, як той лезе рукою ў торбу, выцягвае па кавалку рыбы і суе ў рот тым, у каго атрымліваецца лепш, больш застаецца пяску на саўку. А лепш атрымліваецца ў Доры і Бэлы, а не ў Евы.
Бобі пакідае Янга, нырае да ног Судзіра, у таго ляжыць на ластах як дадатковы груз-якар яшчэ адзін чарпак. Бобі дурэе, хапае яго зубамі то за дужку, то за борцік, валачэ ўбок. Судзір адбірае, шлёпае малога па баку і дае дужку саўка ў рот Дзіку. Але той рэзка матляе галавою, і чарпак адлятае за кучу пяску. Судзір больш не прыстае да яго. Затое Бэлу, якая зачарпнула ледзь не цэлы савок пяску, паляпаў, пагладзіў па галаве, павярнуў рострумам да супрацьлеглага канца басейна, дзе мосцік, павёў за плаўнік з сабою. Янг ледзь паспеў глыбей адплысці ў рукаў, а потым пагроб назіркам за ім. Не адстаць ад Судзіра і Бэлы было лёгка, часам даводзілася прытарможваць, каб не наляцець на іх. А мо Бэла таму марудна плыла, што перашкаджаў чарпак?
Судзір і Бэла даплылі амаль да перакіднога мосціка. Дрэсіроўшчык няўклюдна палез па лесвічцы з басейна, смешна выварочваючы ногі, каб станавіцца на папярэчкі пяткамі. Калені яго яшчэ былі ў вадзе, а ён ужо адвярнуўся ад сцяны і двойчы пстрыкнуў пальцамі над дэльфінкай. Ссунуў маску на лоб, выняў з рота загубнік. Бэла паказала галаву з вады, пырснула з дыхала фантанчыкам. А прыўзняць савок так, каб ён цалкам завіс над вадою, не змагла. Ці не хапала сілы, ці не разумела, чаго ад яе хочуць. Сківіцы расслабіліся, чарпак перакасіўся, і пясок споўз-змыўся з яго. Судзір не забраў у Бэлы савок, а толькі падправіў, каб дужка прыходзілася пасярэдзіне рострума. «Рэпэтэ, Бэла! Рэпэтэ!» — Судзір рэзка махнуў рукою ў паўночны канец басейна. Бэла патанула, прапала з вачэй… І тут Судзір звярнуў увагу на Янга.
— Ты доўга будзеш мае нервы на шпульку намотваць?! Ды я табе… вушы… — паспешліва насунуў маску, ухапіў у рот загубнік, рынуўся ў ваду.
Янгу чамусьці зрабілася смешна, баяўся, каб з-за гэтага зноў не ўдыхнуць вады. Ухапіў паветра і нырнуў насустрач Судзіру, пад яго, прайшоў паўз самае дно. З балонамі Судзіру было не так паваротліва ў вадзе… Каля лесвічкі Янг імгненна пазрываў з ног ласты і ўбачыў, што на дне валяецца кінуты Бэлаю чарпак. А мо гэта быў не той? Сунуў пад дужку руку, ласты ў тую ж самую руку — туп-туп па папярэчках угору. Усплыў Судзір, пагразіў яму кулаком.
— Дзядзька Судзір! А вы будзьце там, адпраўляйце дэльфінаў з грузам, а я буду прымаць іх тут! — пракрычаў яму і ўзважыў у руках цяжкі, з жалезнае тоўстае бляхі савок.
Але Судзір не пачуў ці не захацеў пачуць, бо яшчэ раз пагразіў кулаком і жэстам загадаў кінуць яму савок. Янг размахнуўся — плясь! Наце, бярыце… І пайшоў да Тота.
«Калоціцца ад злосці… А чаго калаціцца? Удвух у два разы хутчэй выдрасіравалі б».
Сабачка млеў у асалодзе, ляжаў, выпрастаўшы ўбок усе чатыры нагі, патузваў спрасонку вухам, адганяў муху-назолу.
А Раджа яшчэ няма… Не папытаў, колькі часу займае кожная падводная прагулка. Схадзіць хіба на мыс Кіпцюра? Там падводнікі заходзяць у ваду, там пачатак маршрута. Патузаў за вуха Тота — «Пайшлі…»
«Эх, Абдула! Мала дзён прайшло, а я ўжо засумаваў без цябе… О, каб і ты быў тут! І Радж ужо са мною, і дэльфіны, і Тота, а ніхто цябе не заменіць. Ні з кім так не пагаворыш… Дзе ты цяпер, Абдула?»
Злева, дзе замест агароджы былі тыльныя сцены прыстанскіх пакгаузаў і складаў, разрасліся кусты, зараснікі плюшчу і ліян забіраліся на сцены і стрэхі. І вось, калі Янг усклікнуў у думках — «Дзе ты цяпер, Абдула?», на адным пляската-нахіленым даху з зеляніны высунулася даўно не стрыжаная галава хлапчука на доўгай шыі, паказаліся голыя плечы. Янг яшчэ не пазнаваў яго, а хлапчук ужо свіснуў па-разбойніцку, угору ўзляцелі, як крылы, дзве рукі.
— Гэ-гэ-эй!!! — залямантаваў, затанцаваў на месцы. — Хо-хо, Янг!
Гэта быў Абдула — узнік, нібы ў казцы. А кажуць, што цудаў не бывае!
Абдула патануў у гушчэчы зараснікаў, пачаў спускацца ўніз.
Хвіліна, другая — і вось ён, увесь абдрапаны, са свежымі пісягамі на голых руках, грудзях, жываце. У адных старых штанах, босы. Янг кінуўся насустрач, і яны моцна абняліся.
— Ты з неба зваліўся? Я толькі-толькі падумаў…
— Не з неба — са страхі! — рот Абдулы на худым твары ўсміхаўся да вушэй. — Адтуль, зверху, так зручна наглядаць за ўсімі! Там і спаць можна, толькі чаго пад бок падаслаць.
— Як гэта табе ўдалося? На Рай як трапіў?
— Упрасіўся на грузавоз… Дык усю дарогу машыну драіў у труме, а на прыстані разгружацца памагаў. Не вельмі за так прывязуць.
— Дзядзьку пакінуў, значыць…
— Ён мяне пакінуў — фіюць! — Абдула крутнуў указальным пальцам, нібы хацеў прасвідраваць неба. — Лёг спаць і не прачнуўся… А мяне на другі дзень пасля пахавання за шкірку і на вуліцу… Новага ліфцёра ўзялі і каморку дзядзькаву пад лесвіцай аддалі другому. Цяпер я вольны як вецер, хоць у піраты наймайся.
— Не трэба ў піраты… Бачыў я іх — піх-пах, і няма чалавека. На маіх вачах аднаго чалавека забілі, а цётку паранілі. Рабавалі нас, як плылі на Рай.
— Ну-у?!
— Вось табе і ну… Раскажу потым.