«У горад трэба… Купіць чаго, хоць макаронаў якіх… Крыху алею яшчэ ёсць…» — думаў, замыкаючы камору.
Каля прахадной чуваць гамана. Цётка-вартаўніца ўпарта і павышаным голасам паўтарае:
— Ніякага Абдулы я не бачыла! І Янга няма… З самага ранку я тут — няма, не бачыла!
— Санта Марыя! Ды яму ж няма больш куды хадзіць! Гэта Янгаў друг, аміко… І сабачка з ім чорны быў, кучаравы такі…
— Ні кучаравага, ні праставалосага не бачыла. А на тэрыторыю не пушчу, мадама. Усё!
Раджу таксама давялося выслухаць іх размову і пацвердзіць, што хлапчукоў сапраўды няма. Сам хацеў бы ведаць, дзе яны бадзяюцца.
— Гэта жахліва! У яго сэрца няма — марыць Тота голадам цэлы дзень… Вы не брат Янга? Такі падо-о-об-ны… Скажу вам кампліменто: вы вельмі прыемны малады чалавек… Будзьце ласкавы, з'явіцца Абдула — пашліце яго хутчэй у гатэль. І скажыце гэтаму разбойніку, што ў мяне пачынаецца нервовае знясіленне ад яго фокусаў… Я ўжо не магу распараджацца сваім часам, усё яго чакаю! Я не адпачываю, а толькі перажываю і хвалююся! Гэта не проста коміко, гэта партыджано… Скінуў з плечыкаў маю самую лепшую сукенку — паўмільёна лір заплаціла! А свае транты павесіў у шафу! Адны транты, адзін бруд, у смеццеправод трэба было выкінуць. Я ж яму новае ўсё купіла! А ён…
Не было калі слухаць гаваркую італьянку. Радж паабяцаў усё зрабіць так, як сіньёра просіць, і адкланяўся.
Амаль гадзіна прайшла, пакуль вярнуўся назад. Пра трэніроўку каратыстаў так і не ўспомніў, а сёння ж трэба было ісці да містэра Ромеша ў падвал.
Італьянкі каля прахадной не было. Паглядзеў запытальна на вартаўніцу. Тая зразумела пагляд:
— Не было, не з'яўляліся яшчэ.
«А чаго яны пойдуць цераз вароты?.. Яны з мора падплывуць». Радж усё яшчэ спадзяваўся, што прыгода хлапчукоў скончыцца добра. Ён і ўявіць не мог, дзе зараз яны знаходзяцца і чаго магло нарабіцца.
Ён і макаронаў наварыў, і астыць яны паспелі. Зноў падагрэў і еў адзін, а яны раслі ў роце, засядалі ў горле. Сонца ўжо села, імкліва насунулася цемра. Уключыў святло, і ў расчыненыя дзверы хлынулі малыя і вялікія таўстабрухія матылі. Напружана прыслухоўваўся да гукаў на моры, на алеях дэльфінарыя. І ўрэшце пачуў жаночыя галасы, нават усхліпванне. Заскрыпелі бамбукавыя маснічыны на мосціку.
— Во тут… Вунь дзверы адчыненыя… — вылучыўся голас вартаўніцы.
Радж выскачыў на двор, але цёткі ўжо не ўбачыў — пайшла назад да прахадной. У паласу святла ўступіла кучаравая чарняўка — заплаканая, знябожаная, у нейкай абарванай зверху, нібы абгрызенай спаднічцы.
— Натача?! — пазнаў Радж. Схапіў за руку, імкліва пацягнуў у камору. — Як ты тут апынулася?
Натача ўгнулася, затуліўшы твар рукамі, затрэслася ў плачы.
Штуршкі былі не грубыя, але моцныя, працяглыя — больш пад грудзі і жывот, часам даставалася па барадзе і па носе — ледзь не спускалі юшку. Гэта тады, калі глыбока зарываўся тварам і мог зноў удыхнуць вады. Янг яшчэ не апрытомнеў добра, але ўжо чуў, як горла адпусціла спазма-сутарга, як дзікі, з ірвотаю кашаль драў кіпцюрамі горла і бронхі. Калі ж змог успрымаць крыху больш, адчуў боль у грудзях, у жываце, у чэрапе. Немым болем нылі суставы, тупа торгалі мышцы на руках і нагах, шчымлівы сверб перабіраў скуру. Паміж лыткай і костачкай на левай назе пякло, як агнём — скура там, мабыць, была злузана.
«Пху-ух-х!.. Ф-фуш-х-х… Ху-ф-ф…» — здаецца, пачуў скрозь шум дзіўныя і вельмі знаёмыя гукі. Заматаў, затрос галавою, каб вылілася з вушэй вада, і з правага вуха сцёк цёплы струменьчык. «Пфу-ух!» — пачуў ужо больш выразна. Паспрабаваў сам варухнуць рукамі і нагамі, каб трымацца на вадзе. Так, ён быў на вадзе, а не пад вадою… На ва-дзе! Прытым вада здалася больш цёплаю, чым у возеры, на глыбіні. Але гэтага цяпла было так мала для яго збалелага, змучанага цела!
Стуліў губы, заціснуў нос, паспрабаваў прадзьмуць вушы, робячы глытальныя рухі. Цяжкія выдыхі і справа, і злева, чуў і свіст, і скрып, і нейкае бляянне ці мармытанне. «Дэльфіны?! — прабілася скрозь боль і каламуту ў галаве. — Са мною дэльфіны?!» Махнуў некалькі разоў сажонкамі да бліжэйшага «Хуф-фх!», і далонь каўзанула па гладкім, як адпаліраваным, халодным целе. Правёў далоняй, намацаў спінны плаўнік. Па велічыні яго пазнаў: не дарослы дэльфін папаўся яму, а малыш. І не ўцякаў ён ад Янга, а мацней запрацаваў хвастом, як толькі адчуў, што ўзяліся за плаўнік. Можна было крыху падгрэбаць леваю рукою, памагаць дэльфіняці, але ў Янга было яшчэ так мала сілы!
Куды ж вязе яго малыш? Дзе Янг апынуўся? На тым свеце, напэўна. Успомнілася, як тапіўся, як паміраў на дне возера, як засмоктвала яго вадзяная віхура… Так, толькі на тым свеце можа быць такая пракаветная цемра, без адзінай зорачкі над галавою. Але ж чаму тады ён усё адчувае, як жывы? Янгу баліць, як жывому, а на тым свеце павінна быць толькі лёгкасць і насалода для душы і цела, поўная нірвана. Праўда — толькі для праведнікаў, для тых, хто ніколі ніякага граху не дапусціў. А якія грахі за дванаццаць гадоў жыцця займеў ён, што Вішну разгневаўся і шпурнуў яго ў пекла, у цемру?
Вада здаецца не чорнай, яна, як разведзенае малако, сям-там нават прабягаюць нейкія іскрынкі ці кропкі… Значыць, і на тым свеце мора ёсць і дэльфіны?!
«А дзе ж людзі? Іх жа сотні памірае, тысячы… Чаму я адзін тут? Можа, гэта яшчэ толькі дарога ў пекла, на той свет…» Над галавою ўбачыў невялічкую светлую пляму, яна ўвесь час пашыралася, а потым рэзнула святлом па вачах. Прасветліна ў вышыні была не круглая, а нібы скрыўленая і худзенькая васьмёрка. Дэльфіня замерла на месцы, перастала працаваць хвастом, а дарослыя дэльфіны павольна і спаважна, зрэдку пасвістваючы, закружыліся вакол Янга. Нібы давалі магчымасць удосталь налюбавацца святлом, што прабівалася зверху. І Янг глядзеў на здвоеную светлую плямку як на незвычайны цуд і заўважыў ужо, што яна блакітная і на гэтым блакіце відаць нават некалькі агністых іскрынак. «Неба?! І зоркі?! На светлым небе — зоркі? Там яшчэ дзень, а так не бывае, каб удзень — зоркі! Толькі на тым свеце такія фокусы бываюць…» Потым Янгу здалося, што на той светлай пляме нібы штосьці мітусіцца, лётае, здаецца, нават учуў мышыны піск. «Няўжо кажаны?!» А як высока да іх! Тая светлая дзіра здалася праломам у купале высознага храма-палаца. Нейкая пачварная сіла разламала, разарвала зямлю, стварыла гэтае скляпенне, спічасты грот.
Так, гэта пячора, грот, заліты вадою. Янга ўсмактала на дне возера ў шчыліну, правальваўся туды з прыгодамі, засядаў, і яго не вельмі далікатна хтосьці цягнуў за нагу, ратаваў. Хто кінуўся яму на помач у вадзяны хаос і цясноцце, хто мог учуць яго апошні, перадсмяротны крык? Радж неяк гаварыў, што дэльфіны страшна баяцца вузкіх шчылін, ніколі не лезуць у іх, каб не засесці. Гэтая боязь у іх з роду ў род перадаецца, з пакалення ў пакаленне. Але ж нехта з іх адважыўся на подзвіг, перамог страх.
Дэльфіны размясціліся наўкол Янга на самым светлым месцы. Відаць, як павыстаўлялі з вады морды, паразяўлялі раты, можна прыкмеціць нават вострыя калочкі зубоў. Колькі ж дэльфінаў? Тры, чатыры… Малыш — пяты… Усміхаюцца, нібы ў загадкі гуляюць: угадай, хто перад табою? Адзін вытыркнуўся з вады настолькі, што паказаліся тры белыя драпіны на баку.
— Ева-а-а! — крыкнуў Янг хрыпла і радасна, пазнаючы. Пад скляпеннем прагуло рэха, мітусліва запырхалі мышы. — А гэта Дзік! Ты гэта, ты!!! Не круці галавою… — Янг падплыў да яго. — Во, і зуб той, што не ў шарэнзе, і чатыры пенчукі справа… Ты, жулік, ты! А малыш — Бобі! Нашы дэльфіны-ы! Ура-а-а!!!
Раскатамі загрымела рэха, зверху нават штосьці адарвалася і плюхнула ў ваду. Янг пакінуў Дзіка, павярнуў да Бобі. А той ужо і сам плыў насустрач. Пацерліся шчокамі, Янг нават пацалаваў яго. Наўкол кружыліся і з палёгкаю ўздыхалі дэльфіны. Нібы і ім было дасюль жудасна адным у гэтым падзямеллі. Хто іх сюды загнаў, запраторыў? «Іх схавалі тут… Значыць, недзе павінен быць выхад у бок мора… І нечым загарадзілі той выхад, каб не паўцякалі. Самі дэльфіны не могуць разгарадзіцца. А калі я ім памагу?»
Ён ледзь знаходзіў сілы, каб трымацца на вадзе. Варта было саскаўзнуць руцэ з Бобі, і мог бы ўтапіцца. Сілы, каб абаперціся на дэльфіня, ужо не сабраў бы.
«Нідзе не дзенецца той выхад… Калі ёсць ён…»
Адпачыць бы, абсохнуць… Здранцвеў дарэшты, дзеравянеюць рукі і ногі. Хочацца стагнаць і плакаць — не хапае духу трываць пакуты.
Пакіраваў Бобі за рострум уздоўж сцяны, сяды-тады спрабаваў перабіваць нагамі. Плылі марудна, вельмі марудна ў глыб грота, у цемру ад светлай плямы.
Вочы, пабыўшы трохі на святлейшым, не хацелі нічога бачыць, слязіліся ад напругі. «Стой, Бобі, стой… Я руку памяняю…» Пералез на правы бок дэльфіняці, узяўся за плаўнік леваю рукою, а праваю вёў па слізкім камені, па мокрай скале, мацаў. Вось ужо і востры кут, тупік… Заплюхала ў ваду з невялічкіх выемак нейкая жыўнасць — мо крабы, мо яшчэ што. Павярнуў Бобі назад, паўз другую сцяну, процілеглую…
Уперадзе, куды вобмацкам прасоўваліся, мінуўшы светлую пляму, чуўся той глухі, нудны і роўны шум. Грот меў падоўжаную, з вострым тупіком форму. А ў гэты бок сцены разыходзяцца ўсё больш і больш. «Бобічак, не тузайся, не вырывайся… Пацярпі, мілы…»
Раптам правая рука правалілася ў пустату, і з-за павароту ў вушы ўдарыў шум і роў вадаспаду. Нагою абмацалася пад вадою прыступка, хоць і коўзкая, у нарасцях. Паспрабаваў стаць на яе абедзвюма нагамі і… пляснуўся дагары. Забоўтаўся, паварочваючыся на жывот, кіруючы да скалы. На падводную прыступку стаў каленьмі, учапіўся, як мог, рукамі — успоўз вышэй. Распаўзаліся ў бакі, часам траплялі пад руку большыя і меншыя крабы, плюхалі ў ваду. Зрабіў колькі няўклюдных крокаў на карачках — і стукнуўся галавою ў скалу. Сілы пакінулі зусім, рукі і ногі падкасіліся.
Так і заснуў тварам на выцягнутых руках, а мо і прытомнасць страціў.
Ногі гайдаліся, варушыліся, а штосьці важкае сядзела на назе, дзе канчалася калашына, і грызла, драпала за ранку вышэй костачкі. Яшчэ добра не ачомаўшыся, цярнуў другою нагою па той калашыне — спіхнулася штосьці кастрава-колкае, бясформеннае, як востравугольная камянюка. Ад агіды і страху ўздрыгнуў: краб, каб ён здох…
Колькі ён праспаў? У галаве ясна і не вельмі баліць, дый увесь пачуваўся мацнейшым. Асцярожна, паволі разгінаючыся, паспрабаваў устаць. Не, выступу няма, памахаў угары рукою — пуста. Павярнуўся тварам да скалы, абмацаў яе рукамі. Крута дыбіцца халодны мокры камень, ніводнай зачэпкі. Сеў зноў, абхапіў сябе за плечукі рукамі, пацёр, памасіраваў, паціскаў. Чуў пад далонямі, што рубашка на плячах хоць і сырая, але ад цела высахла, не цячэ з яе. Але гэтага так мала! А як бы хацелася адзецца ў сухое, сагрэцца! Праўда, тут і сухое ўраз адсырэе: паветра густое ад вільгаці, зверху цаляюць па галаве важкія кроплі. Эх, каб на сонейка хутчэй выбрацца, на волю! Якое гэта шчасце — мець сонца над галавою!
Прыпомніў, як даплыў з Бобі да гэтага выступу з пляцоўкай, як узлазіў на яе. Цяпер ён сядзіць спінаю да таго выступу, аб які стукнуўся. Значыць, калі ўстаць і павярнуцца да яго тварам, а потым паціху, учаперыўшыся, схіліцца ўправа, то можна зазірнуць у грот-храм з дзіркаю ў купале, адтуль ён плыў, там крыху святлей. Янг і прарабіў усё гэта вельмі асцярожна, прывучаў ужо сябе да асцярожнасці і абачлівасці, прывучаў арыентавацца ў цемры. Схіліўся — і нічога не ўбачыў: чарната, толькі сям-там плямамі шарэе вада, часам па ёй прабягаюць ледзь заўважныя фасфарычныя палоскі. Мусіць, ноч ужо, глыбокая ноч. Ен жа не ведае, колькі праспаў.
А мо і не трэба сачыць за часам? Якое гэта мае значэнне, калі цёмна ды цёмна!
«Ты дзе, Бобі? Плыві сюды!» — прасвістаў умоўны сігнал. І падумаў, што не пачуе яго малыш. Шуміць безупынку вадаспад, хоць І не так звонка, як раней: прыліў глушыць, вада паднялася ў пячоры.
Але прайшло мо якія хвіліны дзве, як каля Янгавых ног пачуліся «Пху-уф…» і кароткі скрып. Схіліўся да вады і намацаў мордачку Бобі. Той даўся палашчыць і тут жа ссунуўся ў ваду, знік з-пад рукі.
— Ты куды, дурненькі? — не вытрываў і пачаў свістаць зноў.
Прапаў Бобі, як І не было. «Пакрыўдзіўся… Рыбкі не даю… А дзе ж яе ўзяць, тую рыбку? Можа, і ёсць у гэтай пячоры рыба, то хай сам ловіць… І я дзякуй сказаў бы, каб хто рыбкаю пачаставаў, ды яшчэ смажанаю…» — у Янга набегла поўны рот сліны, заныла ў жываце. Толькі цяпер адчуў страшэнны голад.
Зноў пачуў «Ф-фу-ух!» блізка каля сябе і нейкае ласкавае, нібы кашэчае мармытанне. Нагнуўся ў той бок, працягнуў руку. І адразу намацаў галаву дэльфіна. Малая галава, Бобі, значыць… «Ну й хуліган малы…» Правёў рукою да рострума, хацеў ухапіць за верхнюю сківіцу, павадзіць у бакі. А рука намацала штосьці цвёрдае, шырокае.
— Што ў цябе? Давай, давай… Ну, пускай жа! — Янг і другою рукою патузаў.— Ласт?! Дальбог, ласт… Ну й Бобі, ну й малыш! Каб ты ведаў, які ты малайчына! — пяшчотна пагладзіў яго, павадзіў за нос. — А другі дзе? Можа, і другі знойдзеш? Шукай, братка, шукай!
Мармытнуў штосьці Бобі, а зразумеў ці не? Мабыць, не, бо не ссоўваўся ў ваду, ляжаў і чмыхаў дыхалам, песціўся пад Янгавай рукою. Янг папхнуў яго ў рострум, ссоўваючы: «Плыві, плыві! Шукай!»
Не бачыў, паплыў ці не паплыў. Здалося толькі, што ўздыхі і ўсплёскі наўкол пачасціліся. Многа ўздыхаў! Падплылі сюды, мабыць, усе дэльфіны.
— Ласт другі шукайце! Маску шукайце! Ну, што ж вы?
Ніхто не паплыў, загаду не разумелі. Услухоўваўся скрозь шум вадаспаду і, здаецца, чуў іхнія ўздыхі і ціхае паплюхванне.